Wójt, burmistrz lub prezydent miasta (organ wykonawczy gminy) może wykonywać czynności egzekucyjne w zakresie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (z wyłączeniem środka egzekucyjnego dotyczącego egzekucji z nieruchomości) wyłącznie na podstawie pisemnego porozumienia z naczelnikiem urzędu skarbowego (art. 6qa ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach; dalej: u.c.p.g.). Wyjątkiem są miasta wymienione w załączniku do ustawy z 24 listopada 1995 r. o zmianie zakresu działania niektórych miast oraz miejskich strefach usług publicznych (obecnie nieobowiązującej, ale w zakresie załącznika zachowującej aktualność na podstawie art. 87 ustawy z 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną oraz gmin wchodzących w skład powiatu warszawskiego) oraz Warszawa. Prezydenci tych miast mają prawa organu egzekucyjnego.

W przypadku zawarcia porozumienia z naczelnikiem urzędu skarbowego gminy będą musiały w zakresie proceduralnym stosować nie tylko ustawę z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (np. do wymiaru opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi), lecz także ustawę z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.) w zakresie zawieszenia postępowania.

Przesłanki zawieszenia postępowania

Sama czynność polegająca na zawieszeniu postępowania egzekucyjnego jest ważna o tyle, że wstrzymuje prowadzone wobec dłużnika czynności z uwagi na wystąpienie przeszkód do czasu ich usunięcia (na co wskazał WSA w Lublinie w wyroku z 3 grudnia 2010 r. (sygn. akt I SA/Lu 584/10). Oczywiście, przeszkody muszą wystąpić już w trakcie prowadzonego postępowania. Jeżeli wystąpią przed jego wszczęciem, to organ egzekucyjny powinien, co do zasady, rozważyć potrzebę rozpoczęcia trybu egzekucyjnego.

Ustawodawca w art. 56 § 1 u.p.e.a. wskazał katalog pięciu przesłanek, których wystąpienie stanowi podstawę do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Katalog ten ma charakter zamknięty, co oznacza, że żadna inna przesłanka poza tymi, które zostały w nim wymienione, nie może być podstawą do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Potwierdził to WSA w Kielcach w wyroku z 27 stycznia 2009 r. (sygn. akt II SA/Ke 759/08), w którym wskazał, że "podstawy do zawieszenia postępowania, o jakich mowa w art. 56 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (...) zostały wymienione w sposób enumeratywny i przepisy art. 97 k.p.a. w postępowaniu egzekucyjnym nie mają zastosowania".

Przesłanki zawieszenia postępowania egzekucyjnego

Prowadzone postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu:

1) w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej,

2) w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego,

3) w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego,

4) na żądanie wierzyciela,

5) w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.

Szczególnie istotna (w przypadku tożsamości podmiotowej wierzyciela i organu egzekucyjnego tak jest, gdy egzekucję prowadzi gmina) jest przesłanka wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej. Nietrudno wyobrazić sobie sytuację, w której dłużnik z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wystąpi z wnioskiem o udzielenie ulgi w jej zapłacie, polegającej np. na odroczeniu terminu płatności całej kwoty lub na rozłożeniu jej zapłaty na mniejsze raty. Wówczas może powstać wątpliwość, od kiedy postępowanie egzekucyjne powinno ulec zawieszeniu? Z całą pewnością nie z chwilą złożenia przez dłużnika wniosku o udzielenie ulgi, tylko z momentem wydania decyzji faktycznie udzielającej wnioskowanej preferencji (na co wskazały WSA w Poznaniu w wyroku z 3 czerwca 2015 r., sygn. akt I SA/Po 67/15 oraz WSA w Kielcach w wyroku z 12 czerwca 2008 r., sygn. akt I SA/Ke 546/07).

Z orzecznictwa

(...) trwający stan zawieszenia postępowania, wobec braku skutecznego jego podjęcia, obliguje organ do powstrzymania się przed podejmowaniem wszystkich - poza wyraźnie przewidzianymi w ustawie, np. w art. 58 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (...) czynności, do czasu podjęcia postępowania. Istota zawieszenia postępowania egzekucyjnego wyraża się bowiem w tym, że w czasie zawieszenia organ egzekucyjny w zasadzie nie działa, nie wykonuje dalszych czynności egzekucyjnych, następuje też wstrzymanie biegu terminów przewidzianych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Uprawnienie do podejmowania ściśle określonych czynności wynika z wyraźnych przepisów tej ustawy.

Wyrok WSA w Opolu z 12 września 2013 r., sygn. akt II SA/Op 290/13

Śmierć zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego, będzie podstawą do zawieszenia postępowania, jeżeli egzekwowany obowiązek nie ma charakteru osobistego i może być wykonany przez inną osobę (np. małżonka).

Natomiast utrata zdolności do czynności prawnych dotyczy sytuacji, w której osoba fizyczna zostaje całkowicie lub w części ubezwłasnowolniona (co powoduje, że sąd, w zależności od zakresu dokonanego ubezwłasnowolnienia, ustanawia dla danej osoby opiekuna lub kuratora).

Stwierdzając wystąpienie przesłanki do zawieszenia postępowania, organ egzekucyjny wydaje postanowienie, na które przysługuje stronie zażalenie.

Skutki zawieszenia postępowania

Dokonane przed zawieszeniem postępowania egzekucyjnego czynności organu pozostają ważne, a dłużnik nie przestaje być zobowiązany do spełnienia świadczenia. Wskazał na to WSA w Szczecinie w wyroku z 11 grudnia 2013 r. (sygn. akt I SA/Sz 540/13). Sąd wyjaśnił, że "fakt zawieszenia postępowania egzekucyjnego nie prowadzi do wykonania ciążących na zobowiązanym obowiązków, nie stanowi też zakończenia (umorzenia) postępowania egzekucyjnego. Okoliczności stanowiące podstawę do zawieszenia postępowania egzekucyjnego mają charakter przejściowy, po ich ustąpieniu następuje podjęcie postępowania egzekucyjnego. W przypadku zawieszenia postępowania egzekucyjnego pozostają w mocy dokonane czynności egzekucyjne. Osoba, na której ciąży obowiązek wykonania egzekwowanego świadczenia w okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego, pozostaje nadal zobowiązana do jego wykonania, a jedynie organ egzekucyjny nie może podejmować wobec niej czynności egzekucyjnych. Osoba taka, właśnie jako strona zobowiązana w takim postępowaniu, może składać odpowiednie wnioski, np. o podjęcie albo o umorzenie tego postępowania".

Organ egzekucyjny może jednak w przypadku zawieszenia postępowania uchylić dokonane do jego momentu czynności, jeśli:

● uzasadnia to ważny interes zobowiązanego,

● interes wierzyciela nie stoi temu na przeszkodzie,

● osoby trzecie w związku z uchyleniem tych czynności nie nabyły praw.

Gdy przyczyna zawieszenia ustaje, organ egzekucyjny podejmuje zawieszone wcześniej postępowanie (o czym zawiadamia zobowiązanego) i przystępuje do wykonywania wobec dłużnika dalszych czynności egzekucyjnych.

MARCIN BINAŚ

specjalista w zakresie podatków i opłat stanowiących w całości dochody własne gmin, pracownik Wydziału Kontroli RIO w Szczecinie

PODSTAWY PRAWNE

● art. 87 ustawy z 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną oraz gmin wchodzących w skład powiatu warszawskiego (Dz.U. z 1998 r. nr 133, poz. 872; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. nr 31, poz. 206)

● art. 6qa ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 250)

● ustawa z 24 listopada 1995 r. o zmianie zakresu działania niektórych miast oraz miejskich strefach usług publicznych (j.t. Dz.U. z 1997 r. nr 36, poz. 224; ost. zm. Dz.U. z 1997 r. nr 162, poz. 1120) - nie obowiązuje od 1 stycznia 1999 r.

● art. 56 § 1, art. 58 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 599)