Co się dzieje z umową o podnoszenie kwalifikacji zawodowych w przypadku zakończenia umowy na czas określony

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty kosztów kształcenia, przejazdów, podręczników i zakwaterowania (art. 103³ Kodeksu pracy). Jeżeli pracodawca w związku z przyznanymi dodatkowymi świadczeniami zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, może zawrzeć z nim pisemną umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron (tzw. umowę lojalnościową). Umowa ta nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy Kodeksu pracy (art. 103⁴ § 2 Kodeksu pracy).

Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:

1) który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,

2) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata,

3) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu,

4) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 Kodeksu pracy (rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy) lub na podstawie art. 94³ Kodeksu pracy (rozwiązanie umowy z powodu mobbingu) mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach

- jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Przykład

Pracodawca miał zawartą z pracownikiem umowę o pracę na okres jednego roku. W trakcie umowy dofinansował pracownikowi studia podyplomowe, w związku z czym zawarł z nim umowę o podnoszenie kwalifikacji zawodowych na okres 3 lat. Jednocześnie pracodawca zapisał w tej umowie, że pracownik jest zobowiązany do zwrotu kosztów szkolenia również w przypadku nieprzedłużenia z nim umowy o pracę na dalszy okres. Taki zapis należy uznać za nieobowiązujący, ponieważ przepisy Kodeksu pracy wyraźnie określają sytuacje, kiedy pracownik jest zobowiązany do zwrotu kosztów szkolenia, i nie ma wśród nich takiego przypadku. Umowa szkoleniowa nie może zaś zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy Kodeksu pracy. Umowa ta wygaśnie z chwilą zakończenia umowy o pracę.

Przepisy Kodeksu pracy określają jedynie maksymalny okres zawarcia umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Nie odnoszą się natomiast do czasu trwania tej umowy w przypadku rozwiązania umowy o pracę na czas określony. W praktyce niejednokrotnie umowa o pracę na czas określony może być krótsza niż okres obowiązywania umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

W takiej sytuacji możliwe są dwa podejścia:

• potraktowanie okoliczności zawarcia umowy lojalnościowej na okres dłuższy niż umowa o pracę jako promesy/obietnicy przedłużenia obecnej umowy ze strony pracodawcy,
• uznanie, że umowa lojalnościowa w zakresie czasu jej trwania przez okres wykraczający poza okres umowy o pracę jest nieważna (art. 58 § 3 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 Kodeksu pracy). Jest to przy tym nieważność od początku jej trwania. Możliwe jest jednak przywrócenie ważności zawartej umowy lojalnościowej dzięki dalszemu przedłużeniu umowy o pracę z pracownikiem.

Z prezentowanych dwóch stanowisk za bardziej przekonujące należy uznać drugie stanowisko. Pierwsze stanowisko wymagałoby bowiem udowodnienia konkretnych okoliczności i zamiaru pracodawcy przedłużenia umowy, co w praktyce może się okazać dla pracownika utrudnione.

Należy przyjąć, że umowa lojalnościowa w zakresie wykraczającym poza okres trwania umowy o pracę na czas określony jest z mocy prawa nieważna. Jednak w zakresie czasu jej trwania pokrywającego się z okresem pozostawania w zatrudnieniu, jak również pozostałych jej postanowień, umowa pozostaje ważna.

Przykład

Pracodawca zawarł z pracownikiem umowę o pracę na czas określony - na jeden rok. W trakcie umowy dofinansował pracownikowi kurs językowy i zobowiązał go na podstawie pisemnej umowy do pozostawania w zatrudnieniu przez okres 2 lat. Bezpośrednio po zakończeniu umowy na czas określony pracodawca zawarł z pracownikiem kolejną umowę na czas określony jednego roku. W takiej sytuacji umowa lojalnościowa wykraczająca poza okres zatrudnienia na podstawie pierwszej umowy o pracę jest nieważna. Z chwilą zawarcia kolejnej umowy na czas określony, będącej kontynuacją pierwszej umowy, umowa lojalnościowa dalej obowiązuje.

Podstawa prawna:

• art. 55, art. 94³, art. 103¹-103⁵, art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 962

• art. 58 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 459; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1132

Małgorzata Mędrala-Natkaniec,

radca prawny, doktor nauk prawnych, autorka wielu publikacji z zakresu prawa pracy

Czytaj także: "Kto i w jakiej wysokości może domagać się od pracownika zwrotu kosztów dokształcania" - na www.mp.infor.pl lub www.inforfk.pl