Ustalenie prawa do świadczeń z tytułu choroby zawodowej następuje na podstawie decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej oraz zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego związek niezdolności z chorobą zawodową. Dodatkowym warunkiem nabycia prawa do świadczeń jest podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu, ponieważ świadczenia wypłacane z tytułu choroby zawodowej są finansowane z ubezpieczenia wypadkowego. Wypłacane są przez ZUS lub pracodawcę będącego płatnikiem zasiłków.

W przypadku rozpoznania u pracownika choroby zawodowej pracodawca jest zobowiązany:

● ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą,

● niezwłocznie przystąpić do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,

● zapewnić realizację zaleceń lekarskich,

● systematycznie analizować przyczyny chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy oraz na podstawie wyników tej analizy stosować właściwe środki zapobiegawcze,

● prowadzić rejestr stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby,

● przesłać zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy oraz właściwego państwowego inspektora sanitarnego.

Każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej należy niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu lub właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

SŁOWNICZEK

Choroba zawodowa - choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym".

(art. 235¹ Kodeksu pracy)

Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stanowi dla pracownika podstawę do zgłoszenia roszczenia o świadczenia z tytułu choroby zawodowej.

Rodzaje świadczeń z tytułu choroby zawodowej

Prawo do zasiłku chorobowego z tytułu choroby zawodowej

Pracownik oraz ubezpieczony niebędący pracownikiem, u których stwierdzono chorobę zawodową, mają prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Raz stwierdzona choroba zawodowa, która jest powodem korzystania z kolejnych zwolnień lekarskich, uprawnia do wyższego zasiłku przez całe życie. Nie ma znaczenia zmiana miejsca pracy czy tytułu do ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, np. zleceniobiorcy, została spowodowana chorobą zawodową, ma on prawo do zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego. Prawo do tego świadczenia jest niezależne od tego, czy zleceniobiorca przystąpił do ubezpieczenia chorobowego.

UWAGA!

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje bez okresu wyczekiwania.

PRZYKŁAD

U pracownika firmy hutniczej w marcu 2015 r. wykryto chorobę zawodową. Z końcem kwietnia rozwiązał on umowę o pracę i od 1 maja 2015 r. prowadzi działalność gospodarczą. W okresie od 10 do 20 maja 2015 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby zawodowej. Mimo że ubezpieczony nie przystąpił do ubezpieczenia chorobowego, nabędzie prawo do zasiłku chorobowego za okres od 10 do 20 maja 2015 r. w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego.

Zasiłek chorobowy z tytułu choroby zawodowej przysługuje:

● niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu - bez okresu wyczekiwania,

● od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy, a zatem pracodawca jest zwolniony z obowiązku wypłacania wynagrodzenia chorobowego (33/14 dni w ciągu roku kalendarzowego niezdolności do pracy).

Oczekiwanie na decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej pracownika niezdolnego do pracy

Ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 100% z ubezpieczenia wypadkowego z tytułu choroby zawodowej, jeżeli dostarczy płatnikowi:

● decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaną przez inspektora sanitarnego,

● zaświadczenie lekarskie stwierdzające związek niezdolności do pracy z istniejącą chorobą zawodową,

● zwolnienie lekarskie.

Ze względu na to, że zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie może być wypłacony przed otrzymaniem przez pracownika decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej, pracownik do momentu dostarczenia decyzji powinien otrzymać zasiłek chorobowy (lub wynagrodzenie chorobowe) z ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli w późniejszym okresie okaże się, że niezdolność do pracy ma związek z chorobą zawodową, to za okres niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100%.

Posiadanie przez ubezpieczonego kilku tytułów do ubezpieczeń

Jeżeli ubezpieczony podlega ubezpieczeniu wypadkowemu z więcej niż jednego tytułu, to zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100% podstawy wymiaru przysługuje z każdego tytułu. Jeśli ubezpieczony podlega zarówno ubezpieczeniu wypadkowemu, jak i chorobowemu, a niezdolność do pracy jest spowodowana chorobą zawodową i ubezpieczony spełnia warunki do uzyskania świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego i chorobowego - wówczas przysługuje mu świadczenie tylko z ubezpieczenia wypadkowego.

Jednak w sytuacji gdy świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje, osobie objętej ubezpieczeniem chorobowym świadczenie jest przyznawane na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.

PRZYKŁAD

Pracownik był niezdolny do pracy od 1 kwietnia do 31 maja 2015 r. Ma decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaną przez inspektora sanitarnego. Jest to pierwsza choroba pracownika w tym roku. Pracownik wraz ze zwolnieniem lekarskim dostarczył zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak związku niezdolności do pracy z istniejącą chorobą zawodową. Pracodawca za okres od 1 kwietnia do 3 maja 2015 r. (33 dni) wypłaci pracownikowi wynagrodzenie chorobowe w wysokości 80%, a za okres od 4 do 31 maja 2015 r. zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego w wysokości 80%.

Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia

Zasiłek chorobowy przysługuje nie tylko w czasie trwania ubezpieczenia wypadkowego. Jest również należny za okres po ustaniu tytułu do ubezpieczenia wypadkowego osobie, która stała się niezdolna do pracy w wyniku choroby zawodowej:

● w czasie trwania tytułu ubezpieczenia i niezdolność ta trwa nieprzerwanie po jego ustaniu,

● po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia wypadkowego i trwa nieprzerwanie co najmniej 30 dni.

Jednak od pierwszego dnia niezdolności do pracy zasiłek chorobowy nie przysługuje ubezpieczonym, którzy za okresy niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową, na podstawie przepisów szczególnych, zachowują prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy.

Świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego nadal jest niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie to jest wypłacane przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej niż przez 12 miesięcy. Wysokość świadczenia w związku z chorobą zawodową wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

UWAGA!

Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje wyłącznie pracownikowi.

Zasiłek wyrównawczy z tytułu choroby zawodowej

Zasiłek wyrównawczy przysługuje wyłącznie osobie ubezpieczonej, która jest:

● pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy,

● zatrudniona w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej bądź u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji bądź przyuczenia do określonej pracy,

i której miesięczne wynagrodzenie, osiągane podczas rehabilitacji, jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustalonego do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, uprawnionemu do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy bądź nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje natomiast z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację. Prawo to ustaje również wówczas, gdy z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego będącego pracownikiem rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa.

Odpowiedzi na pytania Czytelników

Byłem zatrudniony na podstawie umowy o pracę i podlegałem z tego tytułu ubezpieczeniu wypadkowemu. Jednocześnie prowadziłem działalność gospodarczą, z tytułu której nie podlegałem ubezpieczeniom społecznym. W czasie zatrudnienia stwierdzono u mnie chorobę zawodową, co zostało potwierdzone decyzją. Od 3 marca do końca maja 2015 r. przebywam na zwolnieniu lekarskim w związku z chorobą zawodową. Zatrudnienie ustało od 15 kwietnia 2015 r. i od tego dnia zgłosiłem się do ubezpieczenia wypadkowego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Czy w tej sytuacji przysługuje mi zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego z tytułu prowadzonej działalności?

Tak. Nadal ma Pan prawo do zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje za cały okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową, a więc zarówno za okres, gdy był Pan ubezpieczony w związku z pozostawaniem w stosunku pracy, jak i za okres ubezpieczenia wypadkowego z tytułu działalności gospodarczej.

Od roku zatrudniamy pracownika na 3/4 etatu. Od 28 kwietnia do 18 maja 2015 r. pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim. Z jego wyjaśnień wynika, że niezdolność ta jest spowodowana chorobą zawodową, która została stwierdzona w związku z wykonywaniem pracy w firmie, w której jest równolegle zatrudniony na 1/8 etatu. Czy w takiej sytuacji mamy ustalić uprawnienia do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego? Jakie dokumenty będą stanowiły podstawę do wypłaty świadczenia?

Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest choroba zawodowa, a zasiłek chorobowy przysługuje z więcej niż jednego tytułu, to świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje z każdego tytułu (zatrudnienia). W takim przypadku oprócz zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA dowodem stanowiącym podstawę wypłaty zasiłku chorobowego w wysokości 100% jest kopia decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej oraz zaświadczenie lekarskie dokumentujące związek tej niezdolności do pracy z chorobą zawodową.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 4, art. 6, art. 7, art. 8 ust. 1, ust. 2, ust. 3, art. 9 ust. 1, art. 10 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322; ost.zm. Dz.U. z 2012 r., poz. 637

● art. 7, art. 10, art. 18 ust. 1, ust. 2, art. 23, art. 25 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 159

● art. 92, art. 235¹, art. 237 § 1 pkt 3-6 i § 1¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 1662

● § 3-11 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych - j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1367

Bogusław Nowakowski

praktyk z 26-letnim stażem w dziale świadczeń krótkoterminowych