Hanna S. była strażakiem Państwowej Straży Pożarnej. Początkowo pełniła służbę w Komendzie Wojewódzkiej w G. W 2007 r. w komendzie tej narastał konflikt mający źródło w sprzeciwie związkowców (do których należała także Hanna S.) wobec powołania na stanowisko nowego Komendanta Wojewódzkiego na Pomorzu. Komendant kilkakrotnie próbował przenieść Hannę S. na inne stanowisko służbowe w innej komendzie na terenie województwa pomorskiego. Ostatecznie po kilku sprawach i odwołaniach przed wojewódzkim sądem administracyjnym przeniesienie doszło do skutku i Hanna S. trafiła do Komendy Powiatowej PSP w K. W listopadzie 2008 r. Komendant Wojewódzki zwrócił się do Komendanta Głównego PSP o zwolnienie Hanny S. ze służby, motywując to częstą nieobecnością na służbie (była kilkakrotnie na zwolnieniach lekarskich, po urodzeniu dziecka korzystała też z urlopu wychowawczego i zwolnień opiekuńczych), bezpodstawnymi skargami na kierownictwo Komendy oraz bezprawnym, zdaniem komendanta, posługiwaniem się pieczątką związku zawodowego. Ponadto wskazywał na kary dyscyplinarne upomnienia i nagany (uchylone później przez sąd administracyjny). Komendant Główny PSP odmówił jednak uwzględnienia wniosku.

Wkrótce Hanna S. skorzystała z urlopu zdrowotnego, a po powrocie z niego skierowała do sądu pracy - Sądu Okręgowego w G. pozew o odszkodowanie w kwocie 100 tys. zł za dyskryminację ze względu na płeć, stan zdrowia, przynależność do związków zawodowych oraz mobbing, a także o zadośćuczynienie za rozstrój zdrowia spowodowany mobbingiem.

Orzeczenia sądów i pytanie prawne

Sąd I instancji oddalił pozew, ale Hanna S. złożyła apelację. Rozpoznający sprawę Sąd Apelacyjny w G. powziął wątpliwość co do możliwości dochodzenia w trybie pracowniczym świadczeń dla funkcjonariuszki PSP. Zadał więc Sądowi Najwyższemu pytanie prawne: czy sąd pracy jest właściwy do rozpoznania sprawy funkcjonariusza Państwowej Straży Pożarnej dochodzącego odszkodowania i innych roszczeń majątkowych o świadczenie pieniężne z tytułu nierównego traktowania w zatrudnieniu, zachowań "mobbingowych", naruszenia dóbr osobistych w jednostce organizacyjnej, w której pełni lub pełnił służbę?

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy potwierdził w uchwale właściwość sądów pracy do rozstrzygania o odszkodowaniach za mobbing, dyskryminację i podobne zachowania wobec funkcjonariusza straży pożarnej. W uzasadnieniu wskazał, że sprawy funkcjonariuszy służb mundurowych nie należą generalnie do właściwości powszechnych sądów pracy. Wynika to z faktu, że nie pozostają oni w stosunku pracy, ale w stosunku służbowym - nie są pracownikami, lecz funkcjonariuszami publicznymi.

Jednak może się zdarzyć tak, że przepis szczególny przekazuje kompetencje do rozstrzygania w określonych sprawach sądom powszechnym. Tak jest w przypadku strażaków PSP, gdyż art. 111a zd. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej stanowi, że sprawy dotyczące roszczeń majątkowych o świadczenia pieniężne wynikające ze stosunku służbowego strażaków rozstrzygają sądy pracy. Tym samym SN uznał, że właśnie ten przepis może być podstawą do dochodzenia roszczeń pieniężnych, w tym odszkodowań za mobbing czy dyskryminację. Można bowiem uznać, że na podstawie tego przepisu sąd pracy ma rozstrzygać wszelkie roszczenia pieniężne, jeżeli wynikają ze stosunku służbowego strażaka.

Wnioski z orzeczenia

Jeżeli przepis szczególny nakazuje rozpoznanie określonej sprawy majątkowej funkcjonariusza przez sąd powszechny - sąd pracy, to ten przepis może być traktowany jako materialnoprawna podstawa wnoszenia roszczeń odszkodowawczych lub podobnych, nawet gdy przepisy ustawy pragmatycznej nie przewidują takich roszczeń. Taką moc ma przepis art. 111a ustawy o PSP. Analogiczną regulację mają także funkcjonariusze służby celnej. Zgodnie bowiem z art. 189 ustawy o służbie celnej, spory o roszczenia pieniężne ze stosunku służbowego funkcjonariuszy rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy.

Michał Culepa

prawnik, specjalista ds. zatrudnienia, szkoleniowiec, autor wielu publikacji z zakresu prawa pracy i wynagrodzeń