Niezamortyzowana (nieumorzona) wartość początkowa budynku poddanego częściowej likwidacji (wyburzeniu) nie powiększa wartości początkowej modernizowanego (przebudowywanego) środka trwałego. Wynika to z definicji wartości początkowej środka trwałego poddawanego ulepszeniu (tu: przebudowie), do której zgodnie z art. 28 ust. 8 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor) zalicza się ogół kosztów poniesionych przez jednostkę za okres ulepszenia do dnia przyjęcia do używania. Operację częściowego wyburzenia budynku biurowego należy ująć w ewidencji księgowej jednostki, zgodnie z postanowieniami zawartymi w jej polityce rachunkowości (jeśli w dokumentacji tej nie ma odpowiednich postanowień, powinny zostać one do niej wprowadzone przed rozpoczęciem realizacji inwestycji przez kierownika jednostki, w trybie przewidzianym w art. 10 ust. 2 uor). W przypadku opisanym w pytaniu najczęściej stosuje się następujące rozwiązania:

1) niezamortyzowaną wartość likwidowanej części budynku określa się na podstawie ewidencji księgowej albo dokumentów źródłowych lub w drodze oszacowania (odpowiednio ustalając przypadającą na tę część wartość odpisów umorzeniowych),

2) postawienie budynku w stan likwidacji potwierdza się w formie dokumentu LT - "Likwidacja środka trwałego (częściowa)" lub LC - "Częściowa likwidacja środka trwałego",

3) na podstawie dokumentu LT/LC z ewidencji księgowej zdejmuje się wartość likwidowanej części środka trwałego.

Ad 1. Ustalenie wartości likwidowanej części budynku

Wartość likwidowanej części środka trwałego (początkową oraz dokonanych od niej odpisów umorzeniowych) można określić trzema metodami:

● na podstawie ewidencji księgowej,

● na podstawie dokumentów źródłowych,

● w drodze oszacowania.

Ustalenie wartości likwidowanej części środka trwałego na podstawie ewidencji księgowej jest możliwe wtedy, jeśli usuwana jest jego część składowa lub peryferyjna, która była wyodrębniona dla celów ewidencyjnych (z podaniem jej wartości). Ta opcja praktycznie nie ma zastosowania w przypadku budynków, dotyczy raczej maszyn i urządzeń (np. zespołów komputerowych).

Druga możliwość - ustalenie wartości księgowej likwidowanej części środka trwałego na podstawie dowodów źródłowych - jest stosowana wtedy, gdy od środka trwałego jest odłączana część składowa lub peryferyjna, która - co prawda - nie była ewidencyjnie wyodrębniona, ale na podstawie dowodów zakupu/wytworzenia środka trwałego da się wyodrębnić koszty, które złożyły się na wartość początkową wyłącznie tej części. W przypadku częściowej likwidacji obiektów inwentarzowych budynków - metoda ta ma zastosowanie np. przy wyburzaniu obiektów przypisanych do budynku (takich jak chodniki, parkingi, place manewrowe, ogrodzenia, wbudowane na stałe meble - np. ciągi kuchenne itp.).

Metoda trzecia - oszacowanie - ma zastosowanie wtedy, gdy na podstawie posiadanych przez jednostkę danych księgowych i pozaksięgowych nie da się określić dokładnej wartości likwidowanej części środka trwałego - np. tak jak w zadanym pytaniu, gdzie będą wyburzane poszczególne kondygnacje budynku. Oszacowanie takie można przeprowadzić np.:

● porównując stosunek bieżącego kosztu wytworzenia zastępowanej części budynku do szacowanego kosztu budowy całego budynku,

● odnosząc uzyskaną proporcję do wartości początkowej i dotychczasowego umorzenia budynku.

Można też skorzystać ze wskaźników (ustalanych np. jako stosunek powierzchni czy kubatury całości do wyburzanej części). Po oszacowaniu wartości początkowej wyburzanej części budynku i ustaleniu jej udziału w wartości początkowej całego budynku za pomocą tego udziału należy wyliczyć wartość dotychczasowego umorzenia przypadającą na wyburzaną część budynku.

Ad 2. Sporządzenie dokumentu potwierdzającego postawienie w stan likwidacji

Zasady sporządzania dokumentu potwierdzającego postawienie środka trwałego w stan częściowej likwidacji są takie same jak w przypadku postawienia w stan likwidacji całego środka trwałego. Służy do tego dowód LT - "Likwidacja środka trwałego", na podstawie którego w księgach rachunkowych jednostki ujawnia się operacje wycofania z użytkowania środków trwałych, które:

● uległy zniszczeniu na skutek normalnego zużycia lub zdarzenia losowego,

● na skutek postępu technologicznego nie mogą być dalej wykorzystywane w działalności jednostki,

● stały się zbędne z punktu widzenia działalności jednostki,

● zostały wykazane jako niedobory w trakcie inwentaryzacji,

● zostały bezprawnie zagarnięte i nie ma możliwości ich odzyskania.

Oprócz dokumentów LT w niektórych jednostkach stosuje się także dokumenty o symbolu LC - "Częściowa likwidacja środka trwałego" - w sytuacji gdy od środka trwałego odłączone zostają części, bez których może on nadal być użytkowany, bądź też w sytuacjach dokonywania ich ulepszenia (tu: zastępowania starych części składowych nowymi).

Procedurę likwidacyjną powinien rozpocząć wniosek złożony przez kierownika komórki merytorycznej odpowiedzialnej za prowadzenie przebudowy siedziby jednostki do przewodniczącego komisji likwidacyjnej. Standardowo wniosek taki zawiera:

● oznaczenie komórki organizacyjnej, do której jest przypisany środek trwały,

● oznaczenie środka trwałego (nazwę, numer inwentarzowy, wartość początkową) oraz części, która ma podlegać likwidacji (nazwa, wartość początkowa),

● przyczynę zgłoszenia do likwidacji,

● datę sporządzenia i podpis osoby zgłaszającej.

Po otrzymaniu wniosku w sprawie postawienia w stan likwidacji komisja likwidacyjna przeprowadza postępowanie, w ramach którego:

● ustala zasadność postawienia wniosku,

● podaje propozycje zagospodarowania składników majątkowych (tzw. odzysków polikwidacyjnych) w ramach dalszego wykorzystania w działalności jednostki lub poprzez sprzedaż, darowiznę itp.

Po zatwierdzeniu wniosku o likwidację przez kierownika jednostki, komisja likwidacyjna sporządza dowód LC, w treści którego wpisuje:

● numer i datę wystawienia dokumentu LC,

● nazwę środka trwałego i jego numer inwentarzowy oraz dokładny opis likwidowanych części składowych,

● wartość początkową i dotychczasowego umorzenia likwidowanych części środka trwałego oraz sposób ich ustalenia,

● decyzję komisji likwidacyjnej wraz z krótkim uzasadnieniem,

● datę postawienia w stan likwidacji.

Dokument LC powinni podpisać wszyscy członkowie komisji likwidacyjnej.

Ad 3. Ewidencja księgowa operacji częściowej likwidacji budynku

Po zatwierdzeniu dokumentu LC przez kierownika jednostki i sprawdzeniu przez głównego księgowego (pod względem zgodności z załączonymi dokumentami źródłowymi oraz poprawności formalno-rachunkowej) przekazuje się go do księgowości, gdzie pod datą postawienia w stan likwidacji wartość wyburzanej części budynku zdejmuje się z ewidencji bilansowej.

Zgodnie z zasadami określonymi w art. 3 ust. 1 pkt 3 uor oraz w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej - wartość nieumorzona rozebranej części budynku powinna być z dniem likwidacji odniesiona w koszty (jako pozostałe koszty operacyjne) zapisem:

● strona Wn konto 761 - "Pozostałe koszty operacyjne",

● strona Ma 011 - "Środki trwałe"

- natomiast dotychczasowe umorzenie rozebranej części budynku powinno zostać zdjęte z ewidencji zapisem:

● strona Wn konto 071 - "Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych",

● strona Ma 011 - "Środki trwałe".

IZABELA MOTOWILCZUK

 magister administracji, były wieloletni inspektor kontroli gospodarki finansowej w regionalnej izbie obrachunkowej, autor licznych publikacji

PODSTAWY PRAWNE

● art. 3 ust. 1 pkt 3, art. 10 ust. 2, art. 28 ust. 8 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1047)

● załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 289; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1954)

PRZECZYTAJ TEŻ:

● Wartość początkowa budynku i jej zwiększenia.