Rachunkowość każdej jednostki obejmuje m.in. okresowe ustalanie lub sprawdzanie w drodze inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, co ma na celu rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy tej jednostki. Inwentaryzacja jest metodą dochodzenia do tego, ile czego jest w jednostce i jaką wartość stanowi, a błędy z nią związane mogą stanowić naruszenie dyscypliny finansów publicznych, więc warto ją przeprowadzić prawidłowo, aby uniknąć ww. odpowiedzialności. Należy pamiętać, że za spis z natury odpowiada jedynie kierownik jednostki.
I. ETAP - przygotowanie inwentaryzacji
Lp. | Opis czynności | Wykonano |
1. | Zweryfikować treść instrukcji inwentaryzacyjnej np. w związku z uzyskaniem aktywów, których w jednostce do tej pory nie było, ze zwróceniem uwagi na jej zgodność z obowiązującymi przepisami - zmiana treści instrukcji może również wynikać z tego, że wdrożono w jednostce oprogramowanie służące do ewidencji wyposażenia, które umożliwia posługiwanie się kodami kreskowymi i czytnikami. | |
2. | Opracować plan inwentaryzacji (co w poszczególnych miesiącach jest do zrobienia, szczególnie w przypadku posiadania składowisk strzeżonych i terenu strzeżonego), w którym należy określić planowane miejsce, termin, rodzaj i zakres inwentaryzacji (określić aktywa lub pasywa podlegające inwentaryzacji), tak aby móc skoordynować te działania z innymi działaniami jednostki w ramach kontroli zarządczej. | |
3. | Opracować harmonogram inwentaryzacji - ustalić, kto i co ma zrobić, w jakim terminie, wskazując osoby odpowiedzialne za poszczególne czynności inwentaryzacyjne, jeśli nie wynikają one bezpośrednio z instrukcji inwentaryzacyjnej (harmonogram powinien obejmować wykaz poszczególnych czynności inwentaryzacyjnych, jakie kolejno mają być podejmowane, przypadające na etap przygotowawczy, jak też spisowy oraz rozliczeniowy). | |
4. | Wydać zarządzenie w sprawie przeprowadzenia inwentaryzacji z powołaniem komisji inwentaryzacyjnej i zespołów spisowych oraz weryfikujących, do którego zostanie załączony harmonogram. | |
5. | Przeprowadzić instruktaż członków ww. zespołów z uwzględnieniem zasad wynikających z instrukcji inwentaryzacyjnej i obowiązujących przepisów w tym zakresie. | |
6. | Przygotować pola spisowe, co wiąże się np. z odniesieniem środków na swoje pierwotne miejsce. | |
7. | Ustalić, jaki charakter mają należności jednostki (publicznoprawny czy cywilnoprawny). | |
8. | Uzyskać informację o tym, czy wszystkie osoby odpowiedzialne materialnie będą uczestniczyć przy spisie, czy może upoważniają do tego kogoś innego. | |
9. | Pobrać określone dokumenty i urządzenia służące do przeprowadzenia inwentaryzacji (arkusze spisowe, czytniki itd.). | |
10. | Zabezpieczyć wszelkie urządzenia ewidencyjne na czas spisu (kartoteki, rejestry, księgi) przed możliwością wglądu do nich członkom zespołów spisowych. | |
11. | Przed przystąpieniem do spisu z natury, potwierdzenia należności oraz porównania danych z określonymi dokumentami (weryfikacją) przygotować zestawienia sald inwentaryzowanej grupy składników aktywów. |
II. ETAP - przeprowadzenie inwentaryzacji
Lp. | Opis czynności | Wykonano |
1. | Zebrać oświadczenia wstępne od osób odpowiedzialnych materialnie, które będą uczestniczyły przy spisie z natury, o przekazaniu wszystkich dowodów przychodu i rozchodu inwentaryzowanych składników majątkowych. | |
2. | Przeprowadzić spis z natury: ● środków pieniężnych (w tym również znaczków pocztowych) przechowywanych w kasie, ● rzeczowych składników majątku obrotowego (dotyczy materiałów i wyrobów), ● papierów wartościowych w postaci materialnej, ● łatwo dostępnych środków trwałych oraz nieruchomości zaliczonych do inwestycji, ● maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie. | |
3. | Kontrolować przebieg inwentaryzacji. | |
4. | Wysłać potwierdzenia sald należności cywilnoprawnych do kontrahentów prowadzących pełną księgowość. Wysłać potwierdzenia sald środków przechowywanych przez inne jednostki, w tym papierów wartościowych w formie zdematerializowanej oraz powierzonych kontrahentom własnych składników aktywów. Na potrzeby bilansu z wykonania budżetu wysłać potwierdzenia sald udzielonych pożyczek. | |
5. | Porównać i zweryfikować stan ewidencyjny z dokumentacją w odniesieniu do aktywów i pasywów nieobjętych spisem z natury lub potwierdzeniem sald: ● środków trwałych, do których dostęp jest znacznie utrudniony, ● gruntów, ● praw zakwalifikowanych do nieruchomości, należności spornych i wątpliwych, ● należności i zobowiązań wobec osób nieprowadzących ksiąg rachunkowych, z tytułów publicznoprawnych, ● innych aktywów i pasywów, które nie mogły zostać spisane lub uzgodnione z kontrahentami. | |
6. | Pobrać od osób materialnie odpowiedzialnych oświadczenia końcowe o braku zastrzeżeń do pracy zespołu spisowego. | |
7. | Przekazać dokumentację inwentaryzacyjną do komisji inwentaryzacyjnej. | |
8. | Przekazać powyższe dokumenty do księgowości. | |
9. | Złożyć sprawozdania zespołów spisowych. |
III. ETAP - rozliczenie inwentaryzacji
Lp. | Opis czynności | Wykonano |
1. | Dokonać wyceny arkuszy spisowych. | |
2. | Podjąć decyzję o sposobie postępowania z różnicami inwentaryzacyjnymi. | |
3. | Wyjaśnić okoliczności i przyczyny powstania różnic. | |
4. | Dokonać weryfikacji różnic i przyczyn ich powstania. | |
5. | Przeszacować wartości składników niepełnowartościowych lub tych, które utraciły swoją wartość użytkową (uzasadnić dokonanie odpisów z tytułu trwałej utraty wartości). | |
6. | Przygotować sprawozdania komisji inwentaryzacyjnej. | |
7. | Zaopiniować wnioski komisji inwentaryzacyjnej. | |
8. | Podjąć decyzję o rozliczeniu różnic. | |
9. | Zaksięgować różnice. | |
10. | Zarchiwizować dokumentację inwentaryzacyjną (należy przechowywać przez 5 lat). | |
11. | Powiadomić właściciela tzw. obcych aktywów o ich stanie. |
Podstawa prawna
w art. 26, art. 27 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 330; ost.zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 1100)