Pracownik odchodzący na emeryturę może rozwiązać umowę o pracę zarówno poprzez jej wypowiedzenie, jak i w drodze porozumienia stron. Urlop wypoczynkowy przysługuje mu w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego u Państwa w tym roku okresu, chyba że przed zakończeniem tego zatrudnienia pracownik wykorzystał urlop w wyższym wymiarze. Jeżeli więc rozwiązanie stosunku pracy nastąpi 30 czerwca, pracownik za 2016 r. będzie miał prawo do 13 dni (104 godzin) urlopu wypoczynkowego.

Rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem, który nabył uprawnienia do emerytury, następuje na ogólnych zasadach dotyczących rozwiązywania stosunku pracy. A zatem może do niego dojść:

● w wyniku porozumienia stron albo

● za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika.

Niedopuszczalne natomiast jest wypowiedzenie z tego powodu stosunku pracy przez pracodawcę, w sytuacji gdy jedyną przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy pracownikowi jest nabycie przez niego uprawnień emerytalnych. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego. Takie stanowisko przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z 21 stycznia 2009 r. (II PZP 13/08, OSNP 2009/19-20/248). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z 19 listopada 2008 r. (I PZP 4/08, OSNP 2009/13-14/165), w której uznał, że wypowiedzenie umowy o pracę osobie, która nabyła prawo do świadczeń emerytalnych, nie stanowi uzasadnionej przyczyny rozwiązania stosunku pracy.

Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest najszybszym sposobem rozwiązania stosunku pracy. Umożliwia bowiem rozwiązanie umowy w każdym ustalonym przez strony terminie, bez potrzeby czekania na upływ ustawowego okresu wypowiedzenia.

Pracownik, składając wniosek o rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron, powinien wskazać w nim datę rozwiązania umowy. Nie musi natomiast wskazywać przyczyny rozwiązania umowy. Brak wskazania przyczyny nie pozbawia pracownika prawa do odprawy emerytalnej w sytuacji, gdy bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy w tym trybie przechodzi na emeryturę. Prawo do odprawy emerytalnej nie jest uzależnione od trybu rozwiązania stosunku pracy, lecz od zmiany statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta.

Dla rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron konieczne jest, aby pracodawca wyraził zgodę na wszystkie elementy wskazane we wniosku, a więc nie tylko na rozwiązanie umowy w tym trybie, ale również na zaproponowany przez pracownika termin rozwiązania umowy.

Przykład

Pracownik złożył wniosek o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron 30 czerwca 2016 r. Pracodawca wyraził zgodę na taki tryb rozwiązania umowy, ale zaproponował, że umowa zostanie rozwiązana 31 lipca 2016 r., po wykorzystaniu przysługującego pracownikowi zaległego oraz bieżącego urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że pracodawca odrzucił ofertę pracownika i złożył własną. Jeśli pracownik przyjmie ofertę zawarcia porozumienia stron na warunkach zaproponowanych przez pracodawcę, dojdzie do rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron 31 lipca 2016 r. W przeciwnym razie nie dojdzie do zawarcia porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę.

Gdy pracodawca nie zgadza się na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, pracownikowi, który chce odejść na emeryturę, pozostaje złożenie wypowiedzenia. Pracownik, licząc się z możliwością odmowy ze strony pracodawcy zawarcia porozumienia stron, może we wniosku o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron zawrzeć klauzulę o następującej treści: "W przypadku braku zgody na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron niniejszy wniosek należy traktować jako wypowiedzenie umowy o pracę". W takiej sytuacji, jeśli pracodawca odmówi, nie będzie już potrzeby składania odrębnego pisma o wypowiedzeniu umowy o pracę.

Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem

Wypowiedzenie umowy o pracę nie wymaga uzyskania zgody drugiej strony stosunku pracy. Staje się ono skuteczne z dniem, w którym dotarło do odbiorcy w taki sposób, że mógł się z nim zapoznać. Należy jednak pamiętać, że rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem wymaga zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia. Dlatego planując przejście na emeryturę należy odpowiednio wcześniej dokonać wypowiedzenia umowy o pracę.

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

● 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,

● 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,

● 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Strony umowy o pracę mogą po dokonaniu wypowiedzenia ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy, co nie zmienia trybu rozwiązania umowy o pracę (art. 36 § 6 Kodeksu pracy). Wcześniejsze rozwiązanie umowy wymaga zgody obydwu stron stosunku pracy.

Przejście na emeryturę a wymiar urlopu wypoczynkowego

W przypadku gdy do rozwiązania stosunku pracy dochodzi w ciągu roku kalendarzowego, pracownik ma prawo u dotychczasowego pracodawcy do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do okresu u niego przepracowanego (art. 155¹ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy). Zasada ta obowiązuje także w przypadku rozwiązania stosunku pracy z powodu uzyskania przez zatrudnionego uprawnień emerytalnych bez względu na to, czy pracownik zamierza podjąć kolejne zatrudnienie, czy będzie jedynie korzystał z uprawnień emerytalnych. Pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu proporcjonalnego, jeżeli w chwili jego udzielania wie, że stosunek pracy ustanie w ciągu roku kalendarzowego w związku z przejściem pracownika na emeryturę (uchwała SN z 20 sierpnia 1997 r., III ZP 26/97, OSP 1998/7-8/126).

Przykład

Pracownik nabył 1 stycznia 2016 r. prawo do urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze 26 dni. 15 marca 2016 r. wypowiedział umowę o pracę w związku z planowanym przejściem na emeryturę. Zgodnie z obowiązującym pracownika okresem wypowiedzenia umowa rozwiąże się 30 czerwca 2016 r. Do czasu złożenia wypowiedzenia pracownik nie korzystał z urlopu wypoczynkowego za 2016 r. Pracodawca zdecydował, że w okresie wypowiedzenia pracownik wykorzysta przysługujący mu urlop wypoczynkowy. Wymiar tego urlopu należy ustalić następująco:

(26 dni urlopu : 12 miesięcy) x 6 miesięcy (okres przepracowany u tego pracodawcy w roku kalendarzowym, w którym dochodzi do rozwiązania stosunku pracy) = 13 dni urlopu, tj. 104 godziny.

Może się zdarzyć, że pracownik wykorzysta cały przysługujący mu za dany rok kalendarzowy urlop wypoczynkowy, a następnie złoży wniosek o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron albo wypowie umowę w związku z przejściem na emeryturę. W takiej sytuacji pracodawca nie ma w stosunku do pracownika żadnych roszczeń dotyczących wykorzystanego w pełnym wymiarze urlopu wypoczynkowego.

Podstawa prawna:

● art. 30, art. 36 § 6, art. 92¹, art. 153 § 2, art. 154, art. 155¹, art. 167¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1268

Ewa Łukasik

ekspert z zakresu prawa pracy i bhp, autorka wielu publikacji z tej tematyki