Podatki lokalne

MARCIN BINAŚ

specjalista w zakresie podatków i opłat stanowiących w całości dochody własne gmin, pracownik Wydziału Kontroli RIO w Szczecinie

Przystępując do naliczania podatków lokalnych od osób prawnych w pierwszej kolejności należy wskazać na sposób powstawania zobowiązań podatkowych u tej kategorii podatników. Obowiązek podatkowy powstaje w tym przypadku ,,z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania" (art. 21 § 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa; dalej: Ordynacja podatkowa). Wskazanymi w tym przepisie ,,ustawami podatkowymi" będą ustawy z:

● 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych - w zakresie podatków od nieruchomości oraz od środków transportowych,

● 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym,

● 30 października 2002 r. o podatku leśnym.

Każda z wymienionych ustaw określa dla osób prawnych corocznie termin na złożenie deklaracji podatkowej, który wynosi w danym roku podatkowym do:

● 15 stycznia (podatek rolny i leśny),

● 31 stycznia (podatek od nieruchomości),

● 15 lutego (podatek od środków transportowych).

To właśnie te terminy warunkują wprost powstanie danego zobowiązania z mocy prawa bez konieczności czy też obowiązku wykonywania żadnych innych czynności.

Z orzecznictwa

Deklaracja złożona na podatek od nieruchomości jest formą oświadczenia wiedzy. W ten sposób podatnik przedstawia w deklaracji stan faktyczny objęty obowiązkiem podatkowym. Deklaracja podatkowa zawiera również oświadczenie woli podatnika przekształcenia, z mocy prawa, obowiązku podatkowego w zobowiązanie podatkowe. Domniemanie prawidłowej wysokości podatku do zapłaty jest domniemaniem wzruszalnym. Jak bowiem wynika z treści art. 21 § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku -Ordynacja podatkowa (....), jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik mimo ciążącego na nim obowiązku nie zapłacił całości lub części podatku albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazano w deklaracji, organ podatkowy obowiązany jest wydać decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego.

Wyrok NSA z 18 lutego 2014 r., sygn. akt II FSK 470/12

Powstanie zobowiązania podatkowego poprzez samo zaistnienie zdarzenia prawnie relewantnego nie oznacza, że jego konkretyzacja nie może nastąpić w formie decyzji, o ile zajdą przesłanki do wydania takiego aktu. W sytuacji bowiem, gdy podatnik nie zapłacił w całości lub części podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku, nie złożył deklaracji albo gdy wysokość zobowiązania lub kwota zwrotu, lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy obowiązany jest do wydania decyzji, w której określi wysokość zobowiązania podatkowego, kwotę zwrotu lub nadwyżki (art. 21 § 3, § 3a i § 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (...). Wydanie tego rodzaju decyzji nie przekształca jednak zobowiązania podatkowego w taki sposób, że zmianie ulega sposób jego powstania. Nadal jest to zobowiązanie, które zrodziło się wskutek prawem opisanego zdarzenia, a wydana decyzja określa lub koryguje jego prawidłową (zgodną z przepisami prawa) wysokość.

Wyrok WSA w Łodzi z 8 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Łd 1260/08

Terminy płatności

Z uwagi na wskazany sposób powstania zobowiązań podatkowych osób prywatnych, podatnicy są zobowiązani do obliczenia w poszczególnych deklaracjach rocznych kwot zobowiązań podatkowych, a następnie do comiesięcznego wpłacania 1/12 kwot rocznych z deklaracji w ściśle określonych terminach.

Są one częściowo tożsame, a częściowo różne dla poszczególnych podatków i wynoszą w:

1) podatku od nieruchomości - I rata do 31 stycznia danego roku a pozostałe raty (od II do XII) są płatne do 15. dnia danego miesiąca,

2) podatku leśnym - wszystkie raty (od I do XII) są płatne do 15. dnia danego miesiąca, począwszy od stycznia,

3) podatku rolnym - osoby prawne (analogicznie jak osoby fizyczne, którym kwoty zobowiązań ustalają w decyzjach organy podatkowe), opłacają kwoty rocznych zobowiązań w czterech ratach o terminach płatności do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada,

4) podatku od środków transportowych (jako jedynym, w którym kwoty zobowiązań powstają w ten sam sposób w przypadku osób fizycznych i prawnych) kwoty rocznych zobowiązań są opłacane w dwóch ratach, płatnych do 15 lutego i 15 września.

Formy płatności

Z uwagi na przedstawiony sposób powstawania zobowiązań podatkowych, czyli ,,z mocy prawa" oraz wynikającą z niego zasadę samoopodatkowania, osób prawnych nie obejmie wprowadzona przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego metoda poboru podatków poprzez inkaso. Dlatego pozostają de facto dwie formy zapłaty:

1) bezgotówkowo poprzez przelew bankowy,

2) gotówkowo poprzez wpłatę określonej kwoty na rachunek bankowy gminy, np. w kasie danego urzędu lub jakiejkolwiek placówce przyjmującej wpłaty gotówkowe.

Z uwagi na formę organizacyjno-prawną osób prawnych wydaje się, że w grę powinien wchodzić pierwszy ze wskazanych sposobów.

Obowiązki gmin

Złożona deklaracja jest (co wynika z § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 października 2010 r. w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego) podstawą do dokonania przypisu w księgach rachunkowych z tytułu danego podatku. Dlatego przed jej dokonaniem powinna być poddana w ramach tzw. czynności sprawdzających szczegółowej weryfikacji, w ramach której gmina powinna ustalić, czy:

● podatnik złożył deklarację na formularzu, którego wzór określił w uchwale organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego,

● w złożonej deklaracji podatnik dokonał samoobliczenia kwoty rocznego zobowiązania podatkowego przy zastosowaniu stawek obowiązujących w danym roku oraz w przypadku podatku rolnego, czy obliczył podstawę opodatkowania stanowiącą hektary przeliczeniowe przy zastosowaniu właściwych dla danej klasy użytków przeliczników (różnych w zależności od zaszeregowania danej gminy do jednego z czterech okręgów podatkowych),

● podatnik w pozostałym niż wymieniony zakresie wypełnił deklarację we wszystkich pozycjach niezbędnych do jej przyjęcia i dokonania na jej podstawie przypisu kwoty zobowiązania do zapłaty.

Dokonując comiesięcznych płatności, podatnik działający jako osoba prawna powinien również mieć na uwadze, że w przypadku zwłoki w zapłacie (tj. naruszenia określonego ustawowo terminu zapłaty danej raty) powstaje zgodnie zaległość podatkowa (art. 51 § 1 Ordynacji podatkowej). Następnie, co wynika wprost z art. 53 § 1 i § 3 Ordynacji podatkowej, to podatnik ma obowiązek naliczenia i wpłacenia odsetek z tytułu doprowadzenia do powstania zaległości podatkowej. Wpłacając bowiem wyłącznie zaległość podatkową stanowiącą należność główną nie doprowadzi do całkowitego wygaśnięcia zobowiązania podatkowego poprzez jego zapłatę. W takiej sytuacji gmina powinna wydać postanowienie o zarachowaniu wpłaty na należność główną i odsetki, a następnie skutecznie je doręczyć wpłacającemu podatnikowi.

Wpłacając zaległość podatkową, podatnik powinien również uwzględnić treść art. 54 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich kwota nie przekroczy trzykrotności opłaty dodatkowej za polecenie zwykłej przesyłki listowej, tj. kwoty 8,70 zł.

PODSTAWY PRAWNE

● art. 21 § 1 pkt 1, § 3, § 3a i § 4, art. 53 § 1 i § 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1948)

● § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 października 2010 r. w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2010 r. nr 208, poz. 1375)