2/2015, data dodania: 13.01.2015 Czy na prośbę pracownika można zatrudnić go w jednym dniu na dwie kolejne zmiany
Pracownik wykorzystał już cały urlop wypoczynkowy. Poprosił więc swojego kierownika o pracę przez dwa kolejne dni na dwóch zmianach w godzinach od 6.00 do 22.00, aby mieć w zamian dwa dni wolne na pracę przy remoncie domu. Kierownik wyraził zgodę. Czy postępowanie kierownika było prawidłowe?
PROBLEM
RADA
Nie. Kierownik postąpił nieprawidłowo nie zapewniając pracownikowi 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Prośba pracownika nie ma w tym przypadku żadnego znaczenia. Pracownik bowiem nie może zrzec się prawa do odpoczynku zagwarantowanego w przepisach prawa pracy.
UZASADNIENIE
W wyniku zatrudnienia pracownika przez dwa dni po 16 godzin na dobę nie zapewnili Państwo należnego pracownikowi co najmniej 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie pracowniczej. Przez dobę pracowniczą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z ustalonym dla niego grafikiem (harmonogramem) pracy (art. 128 § 3 Kodeksu pracy). Państwa pracownik miał zapewnione tylko 8 godzin odpoczynku, zabrakło mu więc 3 godzin do wymaganego minimum. W razie kontroli inspektor PIP może zarzucić Państwu nierespektowanie prawa pracowników do minimalnego odpoczynku dobowego. Państwa kierownik powinien zatem odmówić prośbie pracownika.
Sąd Najwyższy w wyroku z 10 marca 2011 r. (III PK 50/10) wyraził pogląd, że zachodzi bliska analogia między prawem do odpoczynku a prawem do urlopu, którego pracownik nie może się zrzec (art. 152 § 2 Kodeksu pracy). Obie instytucje służą ochronie zdrowia pracownika i jego bezpieczeństwa. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 8 października 2009 r. (II PK 110/09), nieudzielanie przez pracodawcę przewidzianych prawem okresów odpoczynku stanowi naruszenie jego obowiązków ze stosunku pracy.
Zasada 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie nie dotyczy:
● pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem,
● przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej, która ma na celu ochronę życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska albo usunięcie awarii.
W tych przypadkach pracownikom przysługuje w okresie rozliczeniowym równoważny okres odpoczynku.
Jeśli chodzi o Państwa pracownika, to należy mu zapewnić równoważny okres odpoczynku w pozostałym okresie rozliczeniowym. Jeżeli uległ on zakończeniu, to nie ma już takiej możliwości. Natomiast za naruszenie odpoczynku dobowego pracownikowi nie przysługuje żadna rekompensata finansowa, np. dodatek za pracę nadliczbową. Taka rekompensata przysługuje, jeżeli praca naruszająca odpoczynki dobowe była jednocześnie pracą w godzinach nadliczbowych.
Przykład
W związku z niezapowiedzianą dostawą towaru w ostatnim dniu miesiąca, pod koniec pierwszej zmiany właściciel sklepu obuwniczego poinformował swoich dwóch pracowników ochrony, że muszą zostać w pracy dłużej, aby pilnować towaru. Pracownicy ci pracowali po 14 godzin. Mieli więc zapewniony jedynie 10-godzinny odpoczynek dobowy. Ze względu na to, że nie mogli już wykorzystać czasu wolnego w zamian za dodatkową pracę, ponieważ byli zatrudnieni w 1-miesięcznym okresie rozliczeniowym, a dodatkową pracę wykonali w ostatnim dniu miesiąca, właściciel sklepu wypłacił im wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. W tym przypadku ze względu na upływ okresu rozliczeniowego nie otrzymają oni równoważnego odpoczynku dobowego.
Należy także zwrócić uwagę, że tygodniowy czas pracy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 131 § 1 Kodeksu pracy). Ponadto pracownik może pracować 16 godzin na dobę tylko w systemie równoważnym czasu pracy przy pracach polegających na dozorze urządzeń oraz pracach związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy. Natomiast nawet do 24 godzin na dobę pracownik może pracować w systemie równoważnym przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także wówczas, gdy jest pracownikiem zakładowej straży pożarnej i zakładowych służb ratowniczych. Jeżeli zatem Państwa pracownik nie wykonuje tego rodzaju prac w systemie równoważnym, to nie może wykonywać pracy przez 16 godzin na dobę. Doszło więc również z tego powodu do naruszenia przepisów o czasie pracy. Za naruszenia przepisów w zakresie czasu pracy grozi Państwu grzywna od 1 tys. zł do 30 tys. zł.
Podstawa prawna:
● art. 128 § 3, art. 131 § 1, art. 132 § 1, § 2 i § 3, art. 136, art. 137, art. 152 § 2, art. 281 pkt 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 1662
Jadwiga Krukowska
specjalista z zakresu prawa pracy, praktyk z 30-letnim doświadczeniem w działach kadrowo-płacowych, od 20 lat nadzoruje pracę w tych działach
