Jak udzielać odpoczynku tygodniowego kierowcy samochodu osobowego

PROBLEM

Zatrudniamy kierowcę samochodu osobowego, który zwykle pracuje od poniedziałku do piątku. W tygodniu kalendarzowym poza zwykłą pracą otrzymał polecenie świadczenia pracy w sobotę. Wykonywał ją w godz. od 12.00 do 22.00. W poniedziałek, zgodnie z rozkładem czasu pracy, pracę ma rozpocząć o godz. 9.00. Czy w tym przypadku odpoczynek tygodniowy został zapewniony prawidłowo? Z przepisów o czasie pracy kierowców wynika, że wystarczy, jeśli odpoczynek tygodniowy rozpocznie się w jednym tygodniu, ale nie musi w pełni się w nim zmieścić.

RADA

W przypadku Państwa kierowcy odpoczynek tygodniowy musi zmieścić się w pełni w tygodniu kalendarzowym. Nie obejmuje go zasada, zgodnie z którą prawidłowo zapewniony odpoczynek tygodniowy może rozpocząć się w danym tygodniu, ale nie musi w pełni na niego przypadać. W związku z tym odpoczynek tygodniowy Państwa kierowcy nie jest zapewniony prawidłowo.

UZASADNIENIE

To, jakie odpoczynki tygodniowe trzeba zapewnić Państwa kierowcy, zależy o tego, jakie przepisy o czasie pracy do niego stosujemy. Istnieją bowiem dwie regulacje w tym zakresie - ustawa o czasie pracy kierowców oraz rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (dalej rozporządzenie unijne nr 561/2006).

Rozporządzenie unijne nr 561/2006 ma generalne zastosowanie do przewozu drogowego:

• rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tony, lub
• osób pojazdami skonstruowanymi lub trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

Kierowca samochodu osobowego nie jest objęty przepisami tego rozporządzenia. Zatem w przypadku Państwa kierowcy należy stosować ustawę o czasie pracy kierowców. Zgodnie z nią w każdym tygodniu kierowcy przysługuje prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Tygodniowy nieprzerwany odpoczynek obejmuje odpoczynek dobowy przypadający w dniu, w którym kierowca rozpoczął odpoczynek tygodniowy. Odpoczynek tygodniowy może zostać przy tym skrócony (do wymiaru nie krótszego niż 24 godziny) w dwóch przypadkach:

• zmiany pory wykonywania pracy przez kierowcę w związku z jego przejściem na inną zmianę zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy,
• w razie sytuacji i zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia albo usunięcia awarii.

W tym przypadku "tydzień" dla kierowcy to okres pomiędzy godziną 00⁰⁰ w poniedziałek i godziną 24⁰⁰ w niedzielę, czyli jest to tydzień kalendarzowy (art. 2 pkt 5 ustawy o czasie pracy kierowców). Do tej grupy pracowników nie stosujemy regulacji zawartej w art. 128 § 3 pkt 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którą tydzień to kolejne 7 dni od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego czasu pracy.

Zgodnie z ustawą o czasie pracy kierowców nie będzie wystarczające, by odpoczynek tygodniowy jedynie rozpoczął się w danym tygodniu, gdyż powinien on przypadać "w każdym tygodniu". Państwa kierowca zakończył pracę w sobotę o godz. 22.00, czyli do końca niedzieli miał 26, a nie 35 godzin odpoczynku. Nie ma w tym przypadku znaczenia, że zaczął pracę dopiero o godz. 9.00 w poniedziałek, czyli po upływie 35 godzin od chwili jej zakończenia w sobotę. Jeżeli nie zachodzą przesłanki skrócenia odpoczynku (przejście na inną zmianę lub udział w akcji ratowniczej), takie planowanie czasu pracy jest nieprawidłowe. Pracownik pracował bowiem od poniedziałku do soboty i w kończącym się tygodniu nie miał zapewnionego 35-godzinnego ciągłego odpoczynku tygodniowego.

Natomiast należy zwrócić uwagę, że według art. 4 lit. h rozporządzenia unijnego nr 561/2006 w ciągu dwóch kolejnych tygodni kierowca musi wykorzystać co najmniej:

• dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku (każdy po 45 godzin) lub
• jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku (trwający co najmniej 45 godzin) i jeden skrócony tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny.

Tygodniowy odpoczynek z rozporządzenia unijnego nr 561/2006 zaczyna się najpóźniej po zakończeniu sześciu 24-godzinnych okresów (przewidziano wyjątek dotyczący transportu międzynarodowego osób), licząc od końca poprzedniego tygodniowego wypoczynku.

Co jednak najbardziej istotne, tygodniowy okres odpoczynku, który przypada na dwa tygodnie, można zaliczyć do dowolnego z nich, ale nie obu (art. 8 ust. 9 rozporządzenia unijnego nr 561/2006). W tym przypadku nie ma konieczności wykorzystania odpoczynku "w tygodniu", co wskazuje na najpóźniejszy moment jego rozpoczęcia, ale prawidłowy odpoczynek może trwać na przełomie tygodni.

PRZYKŁAD

Kierowca tira pracował od poniedziałku do soboty. Po zakończonej sobotniej pracy musi rozpocząć odpoczynek, gdyż pracował 6 dni z rzędu. Pracę skończył w sobotę o godz. 21.00 i rozpoczął odpoczynek tygodniowy. W związku z tym, że w poprzednim tygodniu korzystał z odpoczynku skróconego do 24 godzin, musi wykorzystać pełny, 45-godzinny odpoczynek. Zakończy go w poniedziałek o godz. 18.00 (3 godz. odpoczynku w sobotę, 24 godz. w niedzielę i 18 godz. w poniedziałek). Odpoczynek tygodniowy kierowcy rozpoczął się w jednym tygodniu kalendarzowym, a zakończył w drugim. Jest to zgodne z przepisami rozporządzenia unijnego nr 561/2006, przy czym odpoczynek tygodniowy może zostać "przypisany" jedynie do jednego z tych tygodni - pierwszego lub drugiego. W tym przypadku zaliczamy go do pierwszego tygodnia.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 2 pkt 5, art. 14 ust. 2 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców - j.t. Dz.U. z 2012 r. poz. 1155; ost.zm. Dz.U. z 2013 r. poz. 567

• art. 2, art. 4 lit. h, art. 8 rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady 561/2006 z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 - Dz.Urz. UE L 102/1,

• art. 128 § 3 pkt 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60

Marek Rotkiewicz - ekspert z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, prawa cywilnego i prawa Unii Europejskiej, autor ponad 1500 publikacji