Naliczając wstecz należności, organ podatkowy ma obowiązek zweryfikować z urzędu, czy zobowiązania za te lata, za które są naliczane, nie uległy, z uwagi na upływ czasu, przedawnieniu. WSA w Gliwicach w wyroku z 4 lutego 2015 r. (sygn. akt I SA/Gl 628/14) stwierdził, że "przedawnienie jako instytucja prawa materialnego, skutkująca wygaśnięciem zobowiązania na podstawie art. 59 § 1 pkt 9 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (...), winna być bezwzględnie respektowana w toku postępowania. Wymaga od organu podatkowego oceny, czy w okolicznościach konkretnej sprawy nastąpił upływ czasu skutkujący przedawnieniem oraz czy nie wystąpiły okoliczności powodujące przerwanie lub zawieszenie biegu terminu przedawnienia, rzutujące na przedłużenie terminu (art. 70 Ordynacji podatkowej). Organ stwierdzając ujemną przesłankę kontynuowania postępowania jest zobligowany do jego zakończenia przez umorzenie postępowania (art. 208 § 1 Ordynacji podatkowej)".

Podejmując działania wobec dłużnika, organ egzekucyjny powinien stosować wyłącznie takie środki egzekucyjne, jakie wobec dochodzonej należności przewiduje ustawa.

Natomiast w wyroku z 19 listopada 2008 r. WSA w Gliwicach (sygn. akt I SA/Gl 571/08) wskazał, że "istotą przedawnienia uregulowanego w art. 70 Ordynacji podatkowej jest to, że na skutek upływu czasu zobowiązanie podatkowe wygasa z mocy prawa i organ podatkowy nie może skutecznie domagać się od podatnika jego zapłaty, zobowiązanie podatkowe bowiem przestaje istnieć; przedawnienie zobowiązań podatkowych dotyczy wszystkich zobowiązań, bez względu na sposób ich powstania. Przedawnieniu podlegają na takich samych zasadach zarówno zobowiązania powstałe po doręczeniu decyzji ustalającej, jak i zobowiązania powstające z mocy prawa".

Zawieszenie terminu przedawnienia

Podobnie jak w przypadku odsetek, w zakresie których ustawodawca wskazał katalog przypadków, w których nie następuje ich naliczanie, tak też w przypadku przedawnienia wskazano sytuacje, w których nie następuje upływ terminu przedawnienia, a termin upływający ulega zawieszeniu. Są to sytuacje, w których m.in.:

1) organ wydał decyzję na podstawie art. 67a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa i odroczył lub rozłożył na raty zapłatę należności - wówczas zawieszenie następuje od dnia wydania takiej decyzji do ostatniego dnia terminu (przy odroczeniu) lub do terminu płatności ostatniej raty (przy zawarciu układu ratalnego z podmiotem zobowiązanym do zapłaty),

2) została ogłoszona upadłość - wówczas termin przedawnienia biegnie od początku od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postępowania o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego,

3) ogłoszenie upadłości nastąpiło przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia - wówczas termin przedawnienia rozpoczyna się od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postępowania o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego,

4) zastosowano środek egzekucyjny i poinformowano o tym fakcie podmiot zobowiązany do zapłaty - na skutek przerwania termin biegnie na nowo od następnego dnia po dniu zastosowania środka egzekucyjnego,

5) wszczęto postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania, jeżeli to postępowanie zostanie prawomocnie zakończone - od następnego dnia rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia lub biegnie on dalej przy wcześniejszym zawieszeniu,

6) wniesiono skargę do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania - w takim przypadku przedawnienie rozpoczyna się lub zostaje odwieszone od następnego dnia po doręczeniu organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego ze stwierdzeniem jego prawomocności,

7) wniesiono żądanie ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa - wówczas rozpoczęcie upływu przedawnienia lub jego odwieszenie następuje od następnego dnia po dniu uprawomocnienia się orzeczenia sądu powszechnego w sprawie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Gminy będące wierzycielami z tytułu opłaty reklamowej powinny mieć na uwadze, że zobowiązania zabezpieczone zastawem skarbowym i hipoteką nie ulegają przedawnieniu. Z drugiej strony, po upływie okresu przedawnienia, zaspokojenie wierzyciel może uzyskać wyłącznie z przedmiotu hipoteki i zastawu.

Środki egzekucyjne

Aktem prawnym, na podstawie którego organy egzekucyjne będą podejmować na wnioski wierzycieli (gmin) działania wobec dłużników z tytułu opłaty reklamowej (i nie tylko) będzie art. 2 § 1 pkt 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.). Zgodnie z nim, egzekucji administracyjnej podlegają ,,podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.)".

Jak stwierdził WSA w Gdańsku w wyroku z 22 września 2014 r. (sygn. akt III AUa 2679/13), "postępowanie egzekucyjne jest postępowaniem mającym na celu przymuszenie zobowiązanego do wykonania ciążących na nim obowiązków, zaś czynnością egzekucyjną jest każde działalnie organu egzekucyjnego podjęte w ramach postępowania egzekucyjnego i zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego, nawet jeżeli to działanie nie jest skierowane bezpośrednio do zobowiązanego".

Podejmując działania wobec dłużnika, organ egzekucyjny powinien stosować wyłącznie takie środki egzekucyjne, jakie wobec dochodzonej należności przewiduje ustawa. Ponadto - jeżeli organ ma do wyboru kilka środków, dzięki którym może osiągnąć zamierzony cel - powinien zastosować taki, który będzie najmniej uciążliwy dla zobowiązanego.

Wbrew powszechnej opinii, z chwilą wystawienia tytułu wykonawczego i skierowania go do realizacji w drodze postępowania egzekucyjnego, wierzyciel może, na podstawie art. 36 § 1 u.p.e.a., występować do organu egzekucyjnego z zapytaniem o wskazanie podjętych w danej sprawie czynności.

MARCIN BINAŚ

specjalista w zakresie podatków i opłat stanowiących w całości dochody własne gmin, pracownik Wydziału Kontroli RIO w Szczecinie

Podstawy prawne

● art. 59 § 1 pkt 9, art. 67a, art. 70, art. 208 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 195)

● art. 2 § 1 pkt 1 art. 36 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 195)