Aby uznać dany obiekt za mieszkalny, należy ustalić, czy zaspokaja on podstawowe potrzeby mieszkaniowe właściciela i osób mu bliskich. Nie ma tu jednego algorytmu sprawdzającego. Jeżeli rzeczywiście użytkownik działki mieszka w altanie, jest możliwe, że sąd administracyjny uzna za wadliwą prawnie decyzję organu podatkowego, który odmówił zastosowania stawek podatku od nieruchomości stosowanych wobec obiektów mieszkalnych.

Według uchwały składu pięciu sędziów NSA z 1 lipca 2002 r. (sygn. akt FPK 3/02), o zaliczeniu budynku letniskowego do kategorii budynków mieszkalnych w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: upol) decyduje kryterium zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkaniowych właściciela i osób mu bliskich. Ale z wielu rozstrzygnięć NSA z okresu późniejszego można wyprowadzić normę, że opis sposobu wykorzystywania altany nie może być jedynym dowodem w postępowaniu podatkowym (patrz: przykład 1).

Sądy administracyjne wymagają od organów podatkowych przeprowadzenia postępowania dowodowego, sprawdzającego, czy altana nie jest wykorzystywana do całorocznych celów mieszkaniowych. Nie zwalnia z tego obowiązku powołanie się przez organ podatkowy na zasadę, że dominujące znaczenie dla podatku od nieruchomości mają dane z ewidencji gruntów i budynków. Trzeba uwzględnić dowody wskazujące na to, jak faktycznie wykorzystywana jest altana.

Konieczność zbadania przez organy podatkowe, w jaki sposób wykorzystywana jest altana, wynika z przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Przykładowo - przepis art. 122 Ordynacji podatkowej nakazuje organom podatkowym w toku postępowania podejmowanie wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym (patrz: przykład 2 na str. 31).

Nie można odmówić możliwości uznania altany za obiekt mieszkalny, powołując się na przepisy ustaw innych niż podatkowe, a które wykluczają wykorzystywanie altan na RDO do celów mieszkaniowych. Przykładowo, według art. 2 pkt 9a ustawy z 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, altana działkowa to wolno stojący budynek rekreacyjno-wypoczynkowy lub inny obiekt budowlany spełniający taką funkcję, położony na terenie działki w rodzinnym ogrodzie działkowym, o powierzchni zabudowy do 35 m² oraz o wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich, przy czym do powierzchni zabudowy nie wlicza się tarasu, werandy lub ganku, o ile ich łączna powierzchnia nie przekracza 12 m². Przepis art. 13 tej ustawy wprowadza jednoznaczną normę, zgodnie z którą na terenie działki nie może znajdować się altana działkowa niespełniająca tych wymagań.

Przepisy te pozwalają więc na sformułowanie interpretacji, że używanie altany ogrodowej do celów mieszkaniowych jest naruszeniem prawa. Wniosek taki jest jednak bez znaczenia dla wymiaru podatku od nieruchomości. Sądy administracyjne często stosują zasadę, że o kwalifikacji obiektu (w znaczeniu mieszkalny/niemieszkalny) trzeba rozstrzygnąć na gruncie ustawy podatkowej, bez posługiwania się definicjami zamieszczonymi w innych aktach prawnych. Przykładem takiego stanowiska jest powołany już wyrok NSA z 18 lutego 2016 r. (sygn. akt II FSK 3839/13).

Przykład 1

W sprawie będącej przedmiotem wyroku NSA z 17 lutego 2009 r. (sygn. akt II FSK 883/08), w gminie nie funkcjonowała w pełni ewidencja gruntów i budynków. Sąd stwierdził, że organy podatkowe są uprawnione i jednocześnie zobowiązane do prawidłowego ustalenia charakteru budynku na podstawie wszelkich dostępnych dowodów. Niemożność wykorzystania danych ewidencji gruntów i budynków nie oznacza zatem, że jedynym dowodem będzie to, czy podatnik rzeczywiście mieszka cały rok w altanie ogrodowej. Jakie były to dowody? NSA potwierdził, że organy podatkowe zasadnie uznały, że budynek ma charakter letniskowy, a nie mieszkalny. W pozwoleniu na budowę i w zgłoszeniu użytkowania budynek określono bowiem jako mieszkalno-letniskowy. Dodatkowo, budynek był zlokalizowany na terenie przeznaczonym w planie zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę letniskową. Dowody wskazywały więc, że właściciele korzystali z tego budynku jedynie okresowo - ich centrum interesów życiowych było natomiast umieszczone poza domem letniskowym.

Przykład 2

W wyroku z 18 lutego 2016 r. (sygn. akt II FSK 3839/13) NSA przyjął, że o zakwalifikowaniu budynku letniskowego do odpowiedniej kategorii decydujące znaczenie ma kryterium "zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkaniowych właściciela i osób mu bliskich". Z ewidencji gruntów i budynków nie wynikało, aby na terenie Rodzinnego Ogrodu Działkowego były jakiekolwiek budynki. Dodatkowo, w aktach sprawy brak było pełnych danych dotyczących parametrów technicznych altany. Organy podatkowe nie ustaliły, czy altana spełnia kryterium zaspokajania podstawowych potrzeb mieszkaniowych podatnika i jego rodziny. Dlatego NSA uznał, że nastąpiło naruszenie przepisów określających przebieg prawidłowego postępowania podatkowego. W art. 122 Ordynacji podatkowej uregulowana została zasada prawdy obiektywnej, zgodnie z którą obowiązkiem organu podatkowego jest podjęcie wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Realizacja tej zasady następuje poprzez ustalenie, jakie fakty są istotne z punktu widzenia mogących mieć zastosowanie w sprawie przepisów prawa materialnego, oraz rozważenie, jakie dowody należy w związku z tym przeprowadzić. Skonkretyzowanie zasady prawdy obiektywnej nastąpiło w art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej, który nakłada na organ obowiązek zebrania i w sposób wyczerpujący rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Konkluzja NSA była następująca - w ponownym postępowaniu organy podatkowe muszą ustalić faktyczny sposób wykorzystywania obiektu oraz to, czy zaspokaja on podstawowe potrzeby mieszkaniowe podatnika i jego rodziny. Może to nastąpić poprzez uzyskanie stosownych informacji od podatnika, względnie poprzez jego przesłuchanie (po wyrażeniu przez niego zgody). W zakresie parametrów technicznych zasadne będzie natomiast dokonanie oględzin obiektu.

TOMASZ KRÓL

prawnik, konsultant podatkowy, pracownik kancelarii prawnej, wykładowca, autor wielu publikacji

PODSTAWY PRAWNE

● art. 122, art. 187 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 846)

● art. 5 ust. 1 pkt 1ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 716)

● art. 2 pkt 9a, art. 13 ustawy z 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 40; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 528)

PRZECZYTAJ TEŻ:

● Terminy załatwiania spraw w postępowaniu podatkowym.

● Metryka sprawy w postępowaniu podatkowym.