Spadek w potocznym rozumieniu tego słowa kojarzy się pozytywnie - z majątkiem pozostawionym przez spadkodawcę. Wielu spadkobierców przekonało się jednak, że spadek nie musi oznaczać majątku, tylko konieczność spłacania długów. Długi, pożyczki, raty, kredyty to obecnie codzienność niejednej osoby. Z chwilą śmierci obciążają one spadek, nawet wtedy gdy spadkodawca żadnego majątku w chwili śmierci nie posiadał i żadnego majątku spadkobiercom nie zostawił.

Przed wejściem w życie nowelizacji zmieniającej reguły rządzące dziedziczeniem spadkobiercy z mocy prawa dziedziczyli spadek wprost - dziedzicząc wszystkie długi spadkodawcy (chyba że złożyli stosowne oświadczenie o odrzuceniu spadku lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza). Wielu spadkobierców nie zdawało sobie z tego sprawy. Nie składali żadnego oświadczenia i dziedziczyli spadek z wszystkimi długami spadkodawcy. Problem społeczny wynikający ze stosowania takiego rozwiązania był na tyle istotny, że ustawodawca zdecydował się zmienić reguły dziedziczenia.

Od 18 października 2015 r. spadkobiercy ustawowi z mocy ustawy i bez konieczności składania żadnego oświadczenia dziedziczą spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (tzn. z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe) - art. 1015 § 2 k.c. Należy jednak podkreślić, że rozwiązanie to dotyczy spadków otwartych od 18 października 2015 r., czyli sytuacji gdy spadkodawca zmarł 18 października 2015 r. lub później. Jeżeli spadkodawca zmarł przed tą datą, aby przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca musi złożyć stosowne oświadczenie w sądzie lub przed notariuszem (art. 6 ustawy nowelizującej z 20 marca 2015 r.).

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca będzie ponosił odpowiedzialność za długi pozostawione przez spadkodawcę tylko do wartości tzw. stanu czynnego spadku, czyli do wysokości nadwyżki aktywów nad długami i ciężarami obciążającymi spadek. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi pozostawione przez spadkodawcę zostanie zatem ograniczona do wysokości wartości majątku, który faktycznie odziedziczył.

Zmiana reguł dziedziczenia ustawowego wiąże się też z dodatkowymi obowiązkami. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza oznacza bowiem konieczność sporządzenia wykazu (przez samego spadkobiercę) lub spisu inwentarza (przez komornika). Spadkobiercy muszą też zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności za prawidłowe, a przede wszystkim zgodne ze stanem faktycznym sporządzenie wykazu/spisu majątku spadkodawcy. Ustawodawca zdawał sobie sprawę, że spadkobiercy mogą nie być zainteresowani wykazaniem wszystkich aktywów w sporządzanym wykazie lub spisie inwentarza. Aby zapobiec ewentualnemu pokrzywdzeniu wierzycieli zmarłego spadkodawcy, ustawodawca postanowił, że spadkobierca będzie odpowiadał za długi bez ograniczenia, gdy podstępnie zatai majątek, który odziedziczył, lub poda w wykazie albo spisie inwentarza nieistniejące długi.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 1015 § 2, art. 1031 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 121; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1433

● art. 6 ustawy z 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2015 r., poz. 539

Ewa Sławińska

redaktor naczelna "MONITORA księgowego"