Stan faktyczny

Radca prawny prowadzi kancelarię i jest zarejestrowanym podatnikiem VAT. Został on ustanowiony kuratorem spadku. W skład masy spadkowej wchodził m.in. lokal użytkowy. Radca za zgodą sądu, na podstawie umowy najmu wynajął lokal przedsiębiorcy, który na własny koszt wyremontował. Czynsz najmu za nieruchomość płacony jest w ten sposób, że 60% czynszu najemca odlicza od kwoty poniesionych przez niego wydatków, zaś 40% wpłaca na specjalnie założone przez kuratora spadku konto. Na ww. kwotę 40% czynszu kurator spadku wystawia najemcy rachunek bez VAT. Nie został jeszcze ustalony krąg spadkobierców po zmarłym, toczy się postępowanie spadkowe.

Radca zapytał we wniosku o interpretację, czy od części czynszu płaconej przez najemcę (40%) powinien on pobierać również VAT, a jeżeli tak - to na podstawie faktury czy rachunku?

Jego zdaniem w ustawie o VAT nie ma podstawy prawnej, aby kurator spadku - zarządca pobierał w imieniu nieżyjącego właściciela nieruchomości VAT z tytułu czynszu najmu od tej nieruchomości. Nie ma zatem podstawy do wystawiania faktury VAT, a jedynie rachunku.

Stanowisko organów podatkowych

Dyrektor Izby Skarbowej uznał stanowisko radcy za nieprawidłowe. Stwierdził, że sądowy zarządca nieruchomości świadczy usługi wobec współwłaścicieli nieruchomości odpłatnie. Zdaniem organu czynności wykonywane przez kuratora sądowego pełniącego funkcję zarządcy nieruchomości na rzecz potencjalnych spadkobierców wypełniają przesłanki przemawiające za uznaniem go za podatnika VAT. Reprezentując interesy przyszłych spadkobierców jako kurator spadku, prowadzi działalność gospodarczą z tytułu wynajmu lokali w tej nieruchomości i przejmuje funkcję podatnika w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT w zakresie czynności wykonywanych na rzecz przyszłych właścicieli nieruchomości. Zatem kurator spadku jako podatnik jest zobowiązany do ustalenia VAT od należnego czynszu najmu pobieranego w imieniu spadkobierców.

Stanowisko WSA

WSA w Gdańsku nie zgodził się ze stanowiskiem organu podatkowego. WSA zauważył, że spadkobiercy - właściciele nieruchomości są usługobiorcami, a przedmiotem usługi są czynności kuratora spadku wykonywane w ramach zarządu majątkiem spadkowym. Jedną z tych czynności jest zawieranie na rzecz spadkobierców umów najmu i podejmowanie działań niezbędnych do wykonania tych umów. Skarżący nie osiąga żadnych korzyści z najmu, skoro musi się rozliczyć z umów zawieranych na rzecz spadkobierców. Korzyść ta nie stanowi więc dla niego kwoty należnej i nie powiększa jego obrotu. Nie można zatem przypisać kuratorowi statusu podatnika VAT z tytułu umowy najmu z tego tylko powodu, że to on występuje w obrocie, reprezentując interesy właścicieli.

NSA skargę kasacyjną Ministra Finansów oddalił. Podzielił poglądy sądu I instancji i stwierdził, że kurator spadku nie jest podatnikiem VAT z tytułu wynajmu nieruchomości w imieniu spadkobierców.

Wiesława Moczydłowska

ekspert w zakresie rachunkowości i podatków, praktyk, autorka licznych publikacji w prasie specjalistycznej, wykładowca na wyższych uczelniach, kursach i szkoleniach