Dowóz dzieci do szkół a nowe regulacje

Zapewnienie dowozu dzieci do przedszkoli i szkół - będące obligatoryjnym zadaniem własnym gminy - wynika z podstawowej funkcji gminy, jaką jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Obowiązki związane z realizacją tego zadania do 31 sierpnia 2017 r. znajdowały swój wyraz w przepisach ustawy o systemie oświaty. Od 1 września 2017 r. zostały one zastąpione przez przepisy ustawy - Prawo oświatowe. Przepisy ustawy - Prawo oświatowe w pewnym stopniu zawierają regulacje zmodyfikowane w stosunku do dotychczas obowiązujących norm.

Zapewnienie dowozu dzieciom pięcio- i sześcioletnim

Obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym objęte jest dziecko w wieku 6 lat. Z wychowania przedszkolnego mogą jednak korzystać dzieci, które w danym roku kalendarzowym kończą 3 lata, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także dzieci, które ukończyły 2,5 roku życia. Nie wszystkie dzieci realizujące wychowanie przedszkolne są jednak uprawnione do korzystania z bezpłatnego transportu i opieki. Prawo do świadczenia przysługuje dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim. Z treści art. 32 ust. 3 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (dalej: Prawo oświatowe) wynika, że droga dziecka spełniającego obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne i dziecka pięcioletniego z domu do publicznego przedszkola, oddziału przedszkolnego w publicznej szkole podstawowej, publicznej innej formy wychowania przedszkolnego, niepublicznego przedszkola, o którym mowa w art. 90 ust. 1b ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej: uso), oddziału przedszkolnego w niepublicznej szkole podstawowej, o którym mowa w art. 90 ust. 1ba uso, albo niepublicznej innej formy wychowania przedszkolnego, o której mowa w art. 90 ust. 1c uso, w których gmina zapewniła tym dzieciom warunki spełniania tego obowiązku oraz realizacji prawa do korzystania z wychowania przedszkolnego, nie powinna przekraczać 3 km. Tym samym przepisy Prawa oświatowego utrzymały dotychczasowe regulacje prawne.

Nie uległy zmianie również obowiązki gminy w zakresie dowozu dzieci niepełnosprawnych pięcioletnich i sześcioletnich, a także dzieci w wieku powyżej 7 lat, którym odroczono rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego. Gmina ma obowiązek zapewnić tym dzieciom bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego albo zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice. Obowiązek zapewnienia dowozu i opieki spoczywa na gminie niezależnie od odległości, jaka dzieli miejsce zamieszkania dziecka niepełnosprawnego od przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego.

Zapewnienie dowozu dzieciom uczęszczającym do szkoły podstawowej i dotychczasowego gimnazjum

Z dniem 1 września 2017 r. weszło w życie Prawo oświatowe. Przepisy te, zgodnie z założeniami przyjętymi podczas prac nad reformą ustroju szkolnego, nie przewidują gimnazjów w strukturze szkolnictwa. Gimnazja podlegają stopniowemu wygaszeniu. Likwidacja gimnazjów wpływa również na inne sfery decydujące o kształcie kompetencji i obowiązków organów prowadzących - w tym również na zadania związane z zapewnieniem dowozu dzieci.

Art. 39 ust. 2 Prawa oświatowego, określający maksymalne odległości miejsca zamieszkania od szkoły, w której dziecko realizuje obowiązek szkolny, nie obejmują już gimnazjów. Regulacje, które zawarł ustawodawca, dotyczą wyłącznie szkół podstawowych. Zgodnie z powołanym przepisem, droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać:

1) 3 km - w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych;

2) 4 km - w przypadku uczniów klas V-VIII szkół podstawowych.

Jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka, przekracza wskazane odległości, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice, a do ukończenia przez dziecko 7 lat - także zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka środkami komunikacji publicznej.

Pozostawiono również w kompetencjach gminy możliwość zorganizowania bezpłatnego transportu i opieki w przypadku, gdy odległość ta jest mniejsza aniżeli wskazana wcześniej.

Brak wzmianki o gimnazjach w powołanym przepisie nie oznacza, że gmina nie posiada obowiązku zapewnienia dowozu i opieki - do czasu zakończenia kształcenia w gimnazjach lub klasach dotychczasowego gimnazjum. Zgodnie bowiem z zapisem art. 127 ust. 3 w związku z art. 256 pkt 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe, w latach szkolnych 2017/2018 i 2018/2019 do dotychczasowego gimnazjum i klas dotychczasowego gimnazjum stosuje się przepisy dotychczasowe. Zasada ta w praktyce oznacza, że gmina jest obowiązana zapewnić dowóz uczniom dotychczasowych gimnazjów i klas dotychczasowego gimnazjum w przypadku, gdy droga dziecka z domu do szkoły przekracza odległość wskazaną w art. 17 ust. 2 pkt 2 uso - tj. 4 km.

Zapewnienie dowozu dzieciom niepełnosprawnym

Zauważalne zmiany dotknęły obowiązki gminy w zakresie zapewnienia dowozu uczniom niepełnosprawnym. Przede wszystkim doprecyzowano wiek dziecka niepełnosprawnego uprawnionego do dowozu i opieki. Zgodnie z art. 39 ust. 4 pkt 1 Prawa oświatowego - obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 127 powołanej ustawy, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym - także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21 rok życia. W tym zakresie zachowano dotychczasowe rozwiązania.

Jednakże, zgodnie z art. 39 ust. 4 pkt 2 Prawa oświatowego, obowiązkiem gminy jest zapewnienie dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą:

• 24 rok życia - w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna,
• 25 rok życia - w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.

Nowe regulacje oznaczają, że zapewnianie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu uczniom z niepełnosprawnościami sprzężonymi nie może więc trwać dłużej niż realizacja kształcenia specjalnego. Z kolei uczestnikom zajęć rewalidacyjno-wychowawczych gmina jest zobligowana zapewnić bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do 25 roku życia, tak jak w dotychczas obowiązujących przepisach.

Ponadto we wskazanym przepisie mowa jest wprost o ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych. Zastąpiono tym samym dotychczasowe pojęcie "ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki".

Utrzymano również możliwość zwrotu kosztów przejazdu ucznia i jego opiekuna do szkoły lub wcześniej wymienionego ośrodka na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają rodzice.

Należy podkreślić, że tak jak w dotychczasowych regulacjach obowiązek zapewnienia dowozu i opieki dzieciom niepełnosprawnym przysługuje niezależnie od odległości, jaka dzieli miejsce zamieszkania dziecka od szkoły lub ośrodka.

Warto również dodać, że zgodnie z art. 127 ust. 7 Prawa oświatowego, gmina może zorganizować bezpłatne dowożenie dziecka objętego wczesnym wspomaganiem rozwoju i jego opiekuna z miejsca zamieszkania dziecka do szkoły lub placówki, w której to wspomaganie jest prowadzone, a w razie potrzeby także bezpłatną opiekę nad dzieckiem w czasie dowożenia. W tym zakresie powołany przepis jest zbieżny z obowiązującym do 31 sierpnia 2017 r. - art. 71b ust. 2c uso.

Podstawy prawne

• art. 32 ust. 6 i 7, art. 39 ust. 2, 3 i 4, art. 127 ust. 7 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz.59)

• art. 127 ust. 3, art. 256 pkt 1 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60)

AGATA PISZKO

prawnik, członek stowarzyszenia audytorów wewnętrznych IIA Polska; posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie organizacji i zarządzania oświatą