Kwestie, zasady i warunki pracy wyższego szczebla osobowego w firmie zawiera się zwykle w tzw. umowach menedżerskich, które przybierają w praktyce postać kontraktów o charakterze cywilnoprawnym lub menedżerskich umów o pracę. Niejednokrotnie dopełnieniem umowy menedżerskiej jest odrębna umowa o zakazie konkurencji.

1. Kontrakty menedżerskie

Kontrakt menedżerski jest umową cywilnoprawną, na mocy której przyjmujący zlecenie (zarządca/menedżer) zobowiązuje się za wynagrodzeniem do stałego wykonywania czynności zarządu przedsiębiorstwem zleceniodawcy w jego imieniu i na jego rzecz.

Oprócz wynagrodzenia zasadniczego, premii, świadczeń dodatkowych, tzw. złotego parasola (np. wczasy zagraniczne dwa razy do roku, prywatna opieka medyczna dla całej rodziny), menedżerowi zostaje powierzone mienie zleceniodawcy w postaci m.in. samochodu, telefonu, laptopa.

Wzór 1. Kontrakt menedżerski - umowa cywilnoprawna

2. Kontrakt menedżerski a wydatki na samochód służbowy, telefon komórkowy, laptop i szkolenia

Wydatki na telefon komórkowy, samochód służbowy, laptop, z których menedżer korzysta w celach służbowych, a także wyjazdy służbowe, szkolenia finansowane przez zleceniodawcę (rozliczenie delegacji) będą kosztem uzyskania przychodu dla przedsiębiorstwa zleceniodawcy, jeżeli może on udowodnić na podstawie dokumentów służbowych charakter korzystania z tych środków i świadczeń. Stosownie do przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Odpowiednio podatnik ma możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod warunkiem jednak że:

a) wydatki te nie zostały wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT,

b) wykazany zostanie związek tych wydatków z prowadzoną działalnością, a ich poczynienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

UWAGA!

Wydatki ponoszone przez podatnika muszą być celowe, to znaczy muszą być ponoszone dla uzyskania, zwiększenia przychodów podatkowych.

Podatnik ma zasadniczo obowiązek gromadzenia dowodów poniesienia wydatków w celach służbowych, jeśli te wydatki mają podlegać zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów spółki/firmy (mogą to być faktury, rachunki, billingi rozmów przez telefon komórkowy, ewidencja przebiegu samochodu itp.). Jeżeli podatnik nie będzie mógł udowodnić za pomocą dokumentów charakteru służbowego wydatków (tj. że zostały poniesione w celu uzyskania przychodów zgodnie z dyspozycją zawartą w przepisie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT), nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów danej firmy.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 kwietnia 2012 r. (sygn. II FSK 2145/10) uznał, że podatnik nie może zaliczyć do kosztów podatkowych wydatków związanych z zakupem paliwa do samochodów wykorzystywanych w prowadzonej działalności w razie braku na fakturach zakupu paliwa numerów rejestracyjnych pojazdów, i to bez względu na to, czy paliwo tankowane było bezpośrednio do zbiornika (baku) pojazdu czy do pojemników (tzw. kanistrów), gdyż przedmiotowe faktury, jako niewłaściwe dowody księgowe, nie mogą stanowić podstawy zapisów w księgach rachunkowych. Na podstawie takiej faktury nie można bowiem stwierdzić, czy paliwo zostało kupione do samochodu będącego w użytkowaniu podatnika, czy też do każdego innego samochodu wykorzystywanego do różnych celów, nie zawsze związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Ponadto niektóre urzędy skarbowe uznają, że część wynagrodzenia pracownika ze stosunku pracy, która odpowiada wartości nieodpłatnego świadczenia, nie może zostać przez pracodawcę zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Koszty udostępniania menedżerowi samochodu na cele prywatne nie stanowią bowiem wydatków związanych z działalnością przedsiębiorstwa i nie wykazują związku przyczynowo-skutkowego z osiąganym przez pracodawcę przychodem, lecz są jedynie wydatkami na cele osobiste menedżera. Nie ma przy tym znaczenia, czy np. kosztami paliwa lub kosztami prywatnych rozmów telefonicznych pracownicy zostaną obciążeni przez pracodawcę (tak m.in. Pierwszy Wielkopolski Urząd Skarbowy w Poznaniu w piśmie z 4 stycznia 2006 r., sygn. ZD/406-210/CIT/05, Drugi Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie w piśmie z 5 sierpnia 2005 r., sygn. 1472/RPŁ/415--59/05/SZM, Pierwszy Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie, w piśmie z 26 października 2004 r., sygn. 1MUS-1471/DPD2/423/200/2004/JB).

W takim przypadku organy podatkowe mogą zakwestionować prawo zleceniodawcy do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości używanego przez menedżera samochodu. Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c) ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oddanych do nieodpłatnego używania, z wyjątkiem nieruchomości - za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania. Na tej podstawie urząd skarbowy może zakwestionować dokonywanie amortyzacji podatkowej w każdym miesiącu, w którym choćby przez jeden dzień samochód był oddany do bezpłatnego używania. Zakwestionowane także mogą zostać wydatki związane z eksploatacją tych samochodów oraz pieczą nad nimi.

W przypadku zaś gdy menedżer używa swojego samochodu do wykonywania obowiązków na rzecz firmy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków ponoszonych na rzecz menedżera z tytułu używania przez niego samochodu:

a) w celu odbycia podróży służbowej (jazdy zamiejscowe) - w wysokości przekraczającej kwotę ustaloną przy zastosowaniu stawek za 1 kilometr przebiegu pojazdu,

b) w jazdach lokalnych - w wysokości przekraczającej wysokość miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo w wysokości przekraczającej stawki za 1 kilometr przebiegu pojazdu, określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra (art. 16 ust. 1 pkt 30 ustawy o CIT).

Zasadnicze znaczenie ma prawidłowe sporządzenie umowy menedżerskiej, która może pozwolić zleceniodawcy (pracodawcy), jako podatnikowi podatku dochodowego od osób prawnych, zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów dodatkowe świadczenia na rzecz menedżerów, związane np. z ich podróżami służbowymi czy podnoszeniem kwalifikacji zawodowych.

W przypadku braku dokumentów poświadczających służbowy charakter korzystania przez menedżera z telefonu komórkowego, samochodu służbowego, laptopa oraz jego wyjazdów i szkoleń, tj. dokumentów wykazujących, że wydatki zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów zleceniodawcy (art. 15 ust. 1 ustawy o CIT), wydatki te będą stanowić przychód menedżera z tytułu świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) i podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składkom ZUS i składce na świadczenia zdrowotne.

3. Kontrakt menedżerski a przychód menedżera

Wydatki na eksploatację sprzętu technicznego menedżera oraz finansowanie przez zleceniodawcę delegacji i szkolenia menedżera, w przypadku których zleceniodawca nie dysponuje dokumentami potwierdzającymi, że są to koszty służbowe poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, będą traktowane jak przychód menedżera z tytułu świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy o PIT), od którego zleceniodawca/płatnik obowiązany będzie obliczyć, pobrać i wpłacić do urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i odprowadzić do ZUS składki na ubezpieczenia.

Urząd Skarbowy w Lublinie w postanowieniu z 24 czerwca 2005 r. (sygn. P-1/415/25/2005) stwierdził, że:

Dla celów podatkowych pojęcie nieodpłatnego świadczenia ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono nie tylko działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony, lecz w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest nieodpłatne przysporzenie majątku innej osobie kosztem majątku innego podmiotu, mające konkretny wymiar finansowy.

Wartość pieniężną (tj. wymiar finansowy) świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania (art. 11 ust. 2 ustawy o PIT).

W kwestii zwrotu kosztów podróży służbowych zastosowanie znajduje art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a) i b) ustawy o PIT, zgodnie z którym wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas podróży służbowej osoby niebędącej pracownikiem/pracownika do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub przepisach wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 13 ustawy o PIT. Przepis art. 21 ust. 13 stanowi, że zwolnienie stosuje się tylko wówczas, gdy otrzymane świadczenia (diety i koszty podróży) nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów i zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów.

Zasada swobody umów umożliwia stronom zawarcie w umowie zapisu dotyczącego zwrotu wydatków poniesionych w ramach wykonania umowy (w tym m.in. zwrotu kosztów podróży). Jeżeli zatem zgodnie z umową menedżer otrzyma zwrot kosztów noclegów, biletów lotniczych, przejazdów taksówką na lotnisko, połączeń internetowych oraz ubezpieczenia i koszty te będą związane z wykonywaniem czynności określonych w umowie, to będzie korzystać ze zwolnienia od podatku, ale tylko do wysokości limitów określonych w rozporządzeniu, po spełnieniu warunków wymienionych w art. 21 ust. 13 ustawy o PIT:

Wolne od podatku dochodowego są diety i inne należności za czas podróży osoby niebędącej pracownikiem - do wysokości określonej w odrębnych ustawach lub przepisach (...), jeżeli otrzymane świadczenia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów i zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów (...).

Natomiast nadwyżka ponad określone w tych przepisach limity stanowić będzie, zgodnie z tymi przepisami, przychód podlegający opodatkowaniu, od którego zleceniodawca zobowiązany będzie (jako płatnik) do obliczenia, pobrania i wpłacenia do urzędu skarbowego zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. To samo dotyczy sytuacji, gdy zwrot kosztów podróży został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów spółki.

4. Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne menedżerów zatrudnionych w ramach kontraktu

Menedżerowie zatrudnieni w ramach kontraktu są ubezpieczeni na takich samych zasadach jak zleceniobiorcy - podlegają obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom, poza dobrowolnym chorobowym. Składki opłacane są od uzyskiwanego przez nich przychodu, bez stosowania jakichkolwiek wyłączeń z podstawy wymiaru składek.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób zatrudnionych na podstawie kontraktu menedżerskiego stanowi kwota przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymywanego z tytułu pełnionej funkcji. Przychody te pochodzą z działalności wykonywanej osobiście. Zaliczane są do nich otrzymane lub pozostawione do dyspozycji menedżera pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń. Składki są naliczane od wszystkich przychodów uzyskiwanych z tytułu pełnionej funkcji, w tym również od diet i innych należności związanych np. z podróżą służbową, także wtedy, gdy na podstawie przepisów podatkowych przychody te są zwolnione z podatku (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń).

Kontrakt menedżerski jest zawsze tytułem zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego, zapewniającego bezpłatne świadczenia służby zdrowia. Płatnikiem składek jest zleceniodawca. Obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym menedżer jest objęty również wtedy, gdy ma ustalone prawo do emerytury lub renty.

Od 1 października 2007 r. nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego menedżerowie członkowie rad nadzorczych, jeżeli nie mają w Polsce miejsca zamieszkania.

Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, pomniejszona o składki na ubezpieczenia społeczne, finansowane przez ubezpieczonego zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie.

Bez względu na to, czy umowa menedżerska została zawarta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czy też poza nią, przychody z tytułu jej wykonywania są zaliczane do przychodów z działalności wykonywanej osobiście i opodatkowane według jednakowych zasad. Zasady te wyłączają możliwość kwalifikowania przychodów z umów menedżerskich, nawet tych, które są zawierane w ramach działalności gospodarczej, jako przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Tak wynika z uchwały składu siedmiu sędziów NSA z 26 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II FPS 10/09).

5. Rozliczenie menedżera w ramach kontraktu

Menedżerowie nie mogą rozliczać się jak przedsiębiorcy. Nie prowadzą działalności gospodarczej, nie zaliczą też ponoszonych wydatków do kosztów podatkowych. W ich przypadku koszty zostały określone tak jak w przypadku umów o pracę.

Zgodnie z przepisami ustawy o PIT za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 7 ustawy o PIT. Są to przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych.

Zgodnie z ustawą o PIT przez pozarolniczą działalność gospodarczą rozumie się działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9 ustawy o PIT.

Przychody z działalności wykonywanej osobiście przez menedżera powstają w wyniku wykonywania pracy. Warto jednak podkreślić, że ta praca nie będzie miała charakteru pracy najemnej, lecz będzie pracą wykonywaną przez podatnika na własny rachunek.

Źródłem przychodów jest m.in. działalność wykonywana osobiście. Przychodem otrzymywanym z tytułu zawarcia kontraktu menedżerskiego jest wartość wypłacanego wynagrodzenia.

Przepisy ustawy o PIT nie dają menedżerom dużej swobody w rozliczaniu uzyskanych dochodów. Zostały m.in. ograniczone prawa zaliczania do kosztów uzyskania przychodów ponoszonych wydatków.

Osoby zatrudnione na podstawie kontraktów menedżerskich mogą pomniejszać swoje przychody o koszty uzyskania przychodów. Jednak menedżerowie mogą jedynie w swoich rozliczeniach uwzględniać zryczałtowane koszty, takie same jak w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umów o pracę.

Menedżerom będą zatem przysługiwały koszty podatkowe określone w art. 22 ust. 9 pkt 5 ustawy o PIT w wysokości:

● 111,25 zł miesięcznie, a za rok podatkowy nie więcej niż 1335,00 zł,
● rocznie nie więcej niż 2002,05 zł, jeżeli podatnik uzyskuje przychody z tego samego rodzaju działalności wykonywanej osobiście, od więcej niż jednego płatnika.

Jednak osoby uzyskujące przychody z działalności wykonywanej osobiście nie mają prawa do podwyższania kosztów uzyskania przychodów, jeżeli miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się miejsce pracy, a podatnik nie otrzymuje dodatku za rozłąkę.

Należności wypłacane z tytułu działalności wykonywanej na podstawie kontraktów menedżerskich są opodatkowane na zasadach ogólnych. Od przychodu uzyskanego na podstawie umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktu menedżerskiego lub umowy o podobnym charakterze jest pobierana zaliczka na podatek, zgodnie z zasadami określonymi w art. 41 ust. 1 ustawy o PIT.

Podmioty zawierające z podatnikami kontrakty menedżerskie będą płatnikami dla tych menedżerów. Zatem płatnicy (osoby fizyczne będące przedsiębiorcami oraz osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej) dokonujący wypłaty są zobowiązani do poboru zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 18% należności pomniejszonej o:

● koszty uzyskania przychodów,
● składki potrącone przez płatnika w danym miesiącu na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe.

Wartość wypłaconego świadczenia, koszt uzyskania przychodów oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych należy wykazać w informacji o dochodach i pobranych zaliczkach - PIT-4. Podobnie jak pracodawcy zatrudniający pracowników na umowę o pracę również osoby zatrudniające menedżerów muszą do końca lutego roku następującego po roku podatkowym sporządzić informację o dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy (PIT-11/8B) i przekazać ją menedżerowi.

Reasumując, za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. Dla menedżera, który ma wpis do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie zarządzania i jednocześnie ma zawarty kontrakt menedżerski na zarządzanie, przychód uzyskiwany z tej umowy - dla potrzeb opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych - jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście. Tym samym kontrakt menedżerski jest traktowany jak tytuł do ubezpieczeń społecznych, a nie jak umowa wykonywana w ramach działalności gospodarczej.

6. Kontrakt menedżerski a VAT

Jak wynika z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się m.in. czynności, jeżeli z tytułu ich wykonania osoby je wykonujące są związane ze zlecającym prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności. Ten przepis - po spełnieniu pewnych warunków - wyłącza określone czynności z opodatkowania VAT. Dotyczy to m.in. usług świadczonych na podstawie kontraktów menedżerskich.

Aby osoba zatrudniona na podstawie kontraktu menedżerskiego nie stała się podatnikiem VAT, zawarta umowa musi spełniać trzy warunki:

1) musi określać warunki wykonania czynności,

2) powinna określać wynagrodzenie,

3) w umowie musi znaleźć się zapis, że zlecający wykonanie czynności menedżerowi ponosi za nie odpowiedzialność wobec osób trzecich.

Jeśli kontrakt menedżerski nie będzie zawierał tych warunków, osoby zatrudnione na jego podstawie będą podatnikami VAT. W takiej sytuacji usługi świadczone przez menedżerów podlegają opodatkowaniu według 23% stawki VAT.

Oczywiście menedżerowi, który będzie podatnikiem VAT, przysługuje zwolnienie od tego podatku. Zgodnie z art. 113 ustawy o VAT zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 000,00 zł. Jeżeli wartość sprzedaży przekroczy tę kwotę, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia limitu. Po przekroczeniu limitu zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług menedżer jest zobowiązany zarejestrować się jako podatnik VAT.

7. Menedżerska umowa o pracę

Zdarzają się sytuacje, gdy czynności wykonywane w ramach kontraktu menedżerskiego przejawiają cechy stosunku pracy, przez co sama umowa uznawana jest za umowę o pracę. Nie zmienia to jednak faktu, że co do zasady kontrakt menedżerski jest umową cywilnoprawną, a w myśl art. 750 Kodeksu cywilnego do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

Wyjątkowo ZUS traktuje jedynie te kontrakty menedżerskie, które wykazują cechy stosunku pracy. Wtedy jednak nakazuje kwalifikować je i oskładkowywać jako przychody ze stosunku pracy (zob. decyzję oddziału ZUS w Lublinie z 27 sierpnia 2013 r., sygn. WPI/200000/451/1155/2013).

Wzór 2. Menedżerska umowa o pracę

8. Zakaz konkurencji

W ramach zakazu konkurencji zakazana jest zatem każda działalność pracownika, która naruszałaby interes pracodawcy lub mu zagrażała i która wiązałaby się po stronie pracownika z działaniami podejmowanymi w celach zarobkowych, których skutki mogłyby się odnosić do tego samego kręgu odbiorców.

Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie pracy, w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (tzw. zakaz konkurencji). Pracodawca zaś, który poniósłby szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, mógłby dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody.

Także w przypadku gdy pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, pracodawca i pracownik powinni zawrzeć między sobą umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W takiej umowie określa się m.in. okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. Zakaz konkurencji obowiązujący na podstawie odrębnej umowy zawartej między pracodawcą i pracownikiem i obejmujący okres po ustaniu stosunku pracy przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta przedmiotowa umowa, wyłącznie w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.

SŁOWNICZEK

Za konkurencyjną działalność uważa się aktywność pracownika:

● przejawianą w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym;
● skierowaną do tego samego kręgu odbiorców;
● pokrywającą się choćby częściowo z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy (tak m.in. SA w Gdańsku w wyroku z 11 października 2012 r., III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. III APa 18/12

UWAGA!

Za naruszenie zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy i w okresie obowiązywania zakazu uznaje się już samo podjęcie przez byłego pracownika pracy u przedsiębiorcy będącego konkurentem dotychczasowego pracodawcy.

8.1. Odszkodowanie za zakaz konkurencji

Jeżeli ustawodawca ustalił minimalną wysokość odszkodowania należnego pracownikowi w związku z zakazem konkurencji, ale nie wskazał górnej jego granicy, to przyjmuje się, że pracodawca, ustalając wysokość takiego odszkodowania, należnego pracownikowi w okresie obowiązywania zakazu konkurencji, wycenia jego wartość/wartość zakazu (tak określono m.in. w wyroku z 11 marca 2014 r., SA we Wrocławiu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. III APa 2/14).

Za dochowanie zakazu konkurencji byłemu pracownikowi należy się odszkodowanie w wysokości co najmniej 25% wynagrodzenia otrzymanego przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji, przy czym odszkodowanie to może być wypłacane w miesięcznych ratach.

9. Umowa o zakazie konkurencji

Umowa o zakazie konkurencji, zakazująca pracownikowi podejmowania działalności konkurencyjnej w czasie stosunku pracy oraz po ustaniu stosunku pracy, dla swej ważności bezwzględnie musi być zawarta na piśmie.

Brak zachowania formy pisemnej obwarowany został rygorem nieważności (oznacza to, że przed sądem nie będzie można dowodzić, że umowa taka została zawarta ustnie lub w sposób dorozumiany).

Wzór 3. Umowa o zakazie konkurencji

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 750 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 380; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579

● art. 101¹-101⁴ ustawy z 26 czerwca - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666

● art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 63 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 851; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1550

● art. 11 ust. 1 i 2, art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a) i b) i ust. 13, art. 22 ust. 9 pkt 5, art. 27 ust. 1, art. 41 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2012 r. poz. 361; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1550

● art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2 i 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 963; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579

● art. 15 ust. 1 i ust. 3 pkt 3, art. 113 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 710; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579

Emilia Bartkowiak

radca prawny