NIEPRAWIDŁOWOŚCI

KOMENTARZ: Właściciele nieruchomości są obowiązani ponosić na rzecz gminy opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi - zgodnie z art. 6h ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: ustawa o utrzymaniu porządku w gminach).

Ze środków pochodzących z tej opłaty nie mogą być finansowane wydatki na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Przepis art. 6r ust. 2 ustawy o utrzymaniu porządku w gminach wskazuje, że z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina pokrywa wydatki związane z funkcjonowaniem systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, które obejmują koszty:

● odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,

● tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych,

● obsługi administracyjnej tego systemu,

● edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi.

Ustęp 2a tego przepisu daje możliwość pokrycia z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi kosztów wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnych oraz koszty utrzymywania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym.

Z kolei przepisy ust 2b-2d pozwalają na pokrycie z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi kosztów usunięcia odpadów komunalnych z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania w rozumieniu ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach.

Środki pochodzące z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym, mogą być wykorzystane, zgodnie z regulaminem czystości i porządku obowiązującym w danej gminie, także na:

● wyposażenie nieruchomości przeznaczonych do celów publicznych w pojemniki przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych,

● ich opróżnianie oraz utrzymywanie w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym

- nie ma jednak w przepisach mowy o możliwości remontu dróg w sposób bezpośredni czy pośredni wykorzystywanych do przewozu czy wywozu odpadów komunalnych.

W zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych.

Przez pojęcie gospodarowania odpadami komunalnymi rozumie się m.in. odbieranie odpadów z terenu nieruchomości, o których mowa w art. 6c ust. 1 i 2 ustawy o utrzymaniu porządku w gminach, przyjmowanie odpadów przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób.

Dokonywanie takich czynności nie obejmuje utrzymywania i dostosowania infrastruktury drogowej i innej, chociażby pośrednio związanej z gospodarką "śmieciową", a dokładnie w tym wypadku - z dowozem nieczystości przez mieszkańców i wywozem takich odpadów przez gminę.

Wątpliwości interpretacyjne co prawda budzi fakt, czy wskazany tutaj katalog czynności jest katalogiem otwartym, czy zamkniętym. Nie powinno to jednak wpływać na uznanie dopuszczalności finansowania wpłatami z tzw. opłaty śmieciowej wydatków innych niż związane z gospodarką odpadami komunalnymi w sytuacji, gdy pojawi się nadwyżka środków pochodzących z poboru takiej opłaty.

Kwestia ta różnie jest traktowana w orzecznictwie sądowym oraz w interpretacjach organów nadzoru (RIO).

Stanowisko RIO...

Teza I

"W przypadku powstania nadwyżki na koniec roku (zrealizowane dochody z opłat przewyższają wydatki na sfinansowanie systemu), zgodnie z zasadą roczności budżetu, środki te pozostają do dyspozycji organu stanowiącego, który decyduje, oceniając gospodarność i celowość działania, o przeznaczeniu ich w roku następnym".

Stanowisko Krajowej Rady RIO
z 10 czerwca 2014 r.
w sprawie wykorzystania nadwyżki przychodów nad kosztami funkcjonowania systemu odbioru odpadów komunalnych

Nie jest to jednak pogląd powszechnie akceptowany.

Teza II

RIO wskazało, że "nadwyżka powstała z tytułu tzw. opłaty śmieciowej może być przeznaczona na zwiększenie wydatków na zadania określone w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w kolejnym roku budżetowym. Tym samym plan roku przyszłego powinien uwzględnić dodatkowo nadwyżkę z roku poprzedniego".

Stanowisku Kolegium RIO w Gdańsku
z 3 października 2016 r.
w sprawie sposobu wykorzystania nadwyżki środków pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, niewykorzystanych w danym roku budżetowym

Stanowisko to nie rozwiązuje jednak problemu zakresu finansowania zadań z tzw. opłaty śmieciowej i tego, czy wskazany w ustawie katalog jest katalogiem zamkniętym, czy otwartym.

Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej kwestii znaczenie powinno mieć literalne brzmienie przepisu art. 6r ust. 1aa ustawy o utrzymaniu porządku w gminach, który wyraźnie stanowi, że środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Celem związanym z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi nie jest remont drogi gminnej.

OSOBY ODPOWIEDZIALNE: W sytuacji stwierdzenia przez organ nadzoru (w tym wypadku regionalną izbę obrachunkową) naruszenia przepisów art. 6r. ust. 1aa ustawy o utrzymaniu porządku w gminach, uchwała stwierdzająca nieważność omawianego aktu prawnego skierowana będzie do rady gminy i można uznać, że to ten organ ponosi odpowiedzialność za prawidłowość przyjętej regulacji prawnej.

POZNAJ PRZEPISY

Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach:

Art. 6r ustawy o utrzymaniu porządku w gminach

1. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi dochód gminy.

1a. W przypadku przejęcia przez związek międzygminny zadań gminy, o których mowa w art. 3 ust. 2 w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowią dochód związku międzygminnego w całości lub w części odpowiednio do zakresu przejętych zadań.

1aa. Środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

2. Z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina pokrywa koszty funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, które obejmują koszty:

1) odbierania, transportu, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych;

2) tworzenia i utrzymania punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych;

3) obsługi administracyjnej tego systemu;

4) edukacji ekologicznej w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami komunalnymi.

2a. Z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina może pokryć koszty wyposażenia nieruchomości w pojemniki lub worki do zbierania odpadów komunalnych oraz koszty utrzymywania pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym.

2b. Z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina może pokryć koszty usunięcia odpadów komunalnych z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.

2c. Środki pochodzące z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym, mogą być wykorzystane także na wyposażenie, zgodnie z regulaminem, nieruchomości przeznaczonych do celów publicznych w pojemniki przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, ich opróżnianie oraz utrzymywanie w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym.

2d. W zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przy czym rozumie się przez to odbieranie odpadów z terenu nieruchomości, o których mowa w art. 6c ust. 1 i 2, przyjmowanie odpadów przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób.

3. Rada gminy określi, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w szczególności częstotliwość odbierania odpadów komunalnych od właściciela nieruchomości i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. (...)

4. Rada gminy może określić, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, rodzaje dodatkowych usług świadczonych przez gminę w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, sposób ich świadczenia oraz wysokość cen za te usługi.

ADAM BŁASZKO

radca prawny, członek kolegium regionalnej izby obrachunkowej, wcześniej członek samorządowego kolegium odwoławczego, były pracownik izby i urzędu skarbowego

PODSTAWY PRAWNE

● art. 6c ust. 1 i 2, art. 6h, art. 6r ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 250; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1920)

● art. 3 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2016 r. poz. 1987)