Obowiązek podania przyczyny rozwiązania umowy dotyczy również pracownika rozwiązującego umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy.

Pracownik, który chce rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym, powinien złożyć pisemne oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy.

Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, w przypadku gdy pracodawca:

● nie przeniesie pracownika w terminie do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje, jeżeli zaświadczeniem lekarskim został stwierdzony szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, lub

● ciężko naruszy podstawowe obowiązki wobec pracownika.

Obowiązki pracodawcy, które można uznać za podstawowe, zostały uregulowane w różnych przepisach Kodeksu pracy. Do podstawowych obowiązków pracodawcy należą przede wszystkim obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Również inne obowiązki pracodawcy uregulowane przepisami Kodeksu pracy mogą być uznane za podstawowe. Do takich obowiązków należy zaliczyć: terminowe i prawidłowe wypłacanie wynagrodzenia, przestrzeganie przepisów chroniących prawo pracownika do wypoczynku, stosowanie obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracownika itp.

Najczęstszą przyczyną, na którą powołują się pracownicy, rozwiązując umowę o pracę bez wypowiedzenia, jest niewypłacanie przez pracodawcę wynagrodzenia w ustalonym terminie.

Sąd Najwyższy potwierdził uznanie takiej przyczyny za uzasadniającą rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia w następujących wyrokach:

● z 5 lipca 2005 r. (I PK 276/04, Wokanda 2006/2/23),

● z 8 sierpnia 2006 r. (I PK 54/06, M.P.Pr. 2006/12/661),

● z 4 kwietnia 2000 r. (I PKN 516/99, OSNP 2001/16/516),

● z 10 maja 2012 r. (II PK 220/11, M.P.Pr. 2012/9/482-486).

Przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia przez pracownika może również stanowić:

● niewypłacenie należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej (wyrok Sądu Najwyższego z 8 lipca 2009 r., I BP 5/09, OSNP 2011/5-6/69),

● bezzasadne odsunięcie pracownika od wykonywania pracy, zwłaszcza powodujące utratę wyższego wynagrodzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 20 września 2013 r., II PK 6/13, OSNP 2014/6/81).

Nieuzasadnione jest rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę obowiązku wypłaty wynagrodzenia (art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy) przed ustalonym terminem jego zapłaty, nawet wtedy, gdy z okoliczności sprawy wynika, że pracodawca nie mógłby się wywiązać z tego obowiązku w terminie (wyrok Sądu Najwyższego z 15 września 2011 r., II PK 69/11, OSNP 2012/19-20/243).

Oceniając naruszenie obowiązków pracowniczych przez pracodawcę, należy również brać pod uwagę jego winę umyślną lub rażące niedbalstwo.

Pracownik nie musi podawać przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę tylko w przypadku, kiedy rozwiązuje umowę o pracę za wypowiedzeniem.

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z powodu naruszenia przez pracodawcę jego podstawowych obowiązków jest skuteczne bez względu na to, czy wskazane przez pracownika przyczyny rzeczywiście wystąpiły (wyrok Sądu Najwyższego z 4 marca 1999 r., I PKN 614/98, OSP 1999/11/208).

Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia nie może nastąpić po upływie miesiąca od uzyskania przez pracownika wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Termin do złożenia przez pracownika oświadczenia o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia należy liczyć dopiero od ostatniego z zachowań pracodawcy uzasadniających rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia.

W przypadku wielokrotnego naruszenia podstawowego obowiązku pracodawcy w postaci niewypłacania wynagrodzenia termin 1 miesiąca powinien być liczony od momentu dowiedzenia się o tym przez pracownika. W okolicznościach sprawy możliwe jest więc przyjęcie, że termin ten jest zachowany, gdy pracownik składa oświadczenie o rozwiązaniu umowy w ciągu miesiąca od dnia ostatniego naruszenia obowiązku przez pracodawcę (wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 2013 r., II PK 25/13).

PRZYKŁAD

Pracodawca nie wypłacił pracownikowi wynagrodzenia za pracę za okres 3 miesięcy (listopad 2014 r., grudzień 2014 r. i styczeń 2015 r.). Termin płatności wynagrodzenia przypadał na 10. dzień następnego miesiąca kalendarzowego. Wynagrodzenie było wpłacane na konto. Mimo iż pracownik faktycznie dowiedział się o naruszeniu obowiązku przez pracodawcę, tj. o niewypłaceniu wynagrodzenia, już 10 grudnia 2014 r., miesięczny termin do złożenia przez niego oświadczenia o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia należy liczyć dopiero od 11 lutego br.

W razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia pracodawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie.

Pracodawca może kwestionować istnienie wskazanej przez pracownika przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia:

● w ramach wniesionej przez siebie sprawy o odszkodowanie,

● w ramach sprawy wniesionej przez pracownika o zasądzenie odszkodowania od pracodawcy.

Żądane przez pracodawcę odszkodowanie odpowiada wynagrodzeniu pracownika za okres wypowiedzenia, a w przypadku rozwiązania umowy zawartej na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy odszkodowanie jest przyznawane w wysokości wynagrodzenia pracownika za 2 tygodnie.

Roszczenie o odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracodawcę jego podstawowych obowiązków (art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy) przysługuje pracownikowi, gdy takie naruszenie rzeczywiście wystąpiło, także wówczas, gdy przyczyny uzasadniające rozwiązanie nie zostały prawidłowo określone w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2012 r., II PK 215/11, OSNP 2013/9-10/106).

Magdalena Opalińska

prawnik, praktyk, od wielu lat zawodowo zajmuje się prawem pracy

Podstawa prawna:

● art. 52, art. 55, art. 61¹, art. 61², art. 94, art. 94³ § 5, art. 207 Kodeksu pracy.