Jednostka budżetowa to jednostka organizacyjna, której wydatki są wydatkami budżetu państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego, a dochody są dochodami budżetu państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego. Wysokość wydatków w jednostce budżetowej nie zależy od wysokości osiągniętych przez nią dochodów. Uniezależnienie wydatków od dochodów jest stosowane tam, gdzie usługi świadczone są nieodpłatnie albo opłaty za te usługi nie pokrywają kosztów poniesionych na ich wytworzenie. Taki sposób finansowania nazywany jest zasadą rozliczeń brutto.
Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan finansowy, czyli plan dochodów i wydatków. Ujęte w planie finansowym, ale niezrealizowane w danym roku wydatki wygasają z upływem roku budżetowego i jednostka zobowiązana jest do zwrotu niezrealizowanych wydatków dysponentowi, od którego je otrzymała.
Istnieją wyjątki od tej zasady. Nie wygasają z upływem roku wydatki budżetu państwa:
Szczególne zasady rachunkowości oraz plany kont dla jednostek budżetowych są uregulowane w rozporządzeniu Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Państwowe jednostki budżetowe ujmują w księgach rachunkowych:
W załączniku nr 3 do wymienionego rozporządzenia jest określony plan kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych. Plan kont stanowi podstawę do opracowania zakładowego planu kont.
Ustalając zakładowy plan kont, należy się kierować następującymi zasadami:
I. Wykaz kont
Zespół 0 - Majątek trwały
011 - Środki trwałe
013 - Pozostałe środki trwałe
014 - Zbiory biblioteczne
015 - Mienie zlikwidowanych jednostek
016 - Dobra kultury
017 - Uzbrojenie i sprzęt wojskowy
020 - Wartości niematerialne i prawne
030 - Długoterminowe aktywa finansowe
071 - Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
072 - Umorzenie pozostałych środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz zbiorów bibliotecznych
073 - Odpisy aktualizujące długoterminowe aktywa finansowe
077 - Umorzenie uzbrojenia i sprzętu wojskowego
080 - Środki trwałe w budowie (inwestycje)
Zespół 1 - Środki pieniężne i rachunki bankowe
101 - Kasa
130 - Rachunek bieżący jednostki
131 - Rachunek bieżący samorządowych zakładów budżetowych
132 - Rachunek dochodów jednostek budżetowych
134 - Kredyty bankowe
135 - Rachunek środków funduszy specjalnego przeznaczenia
136 - Rachunek państwowych funduszy celowych
137 - Rachunek środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi
138 - Rachunek środków europejskich
139 - Inne rachunki bankowe
140 - Krótkoterminowe aktywa finansowe
141 - Środki pieniężne w drodze
Zespół 2 - Rozrachunki i rozliczenia
201 - Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
221 - Należności z tytułu dochodów budżetowych
222 - Rozliczenie dochodów budżetowych
223 - Rozliczenie wydatków budżetowych
224 - Rozliczenie dotacji budżetowych oraz płatności z budżetu środków europejskich
225 - Rozrachunki z budżetami
226 - Długoterminowe należności budżetowe
227 - Rozliczenie wydatków z budżetu środków europejskich
228 - Rozliczenie środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi
229 - Pozostałe rozrachunki publicznoprawne
230 - Rozliczenia z budżetem środków europejskich
231 - Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
234 - Pozostałe rozrachunki z pracownikami
240 - Pozostałe rozrachunki
245 - Wpływy do wyjaśnienia
290 - Odpisy aktualizujące należności
Zespół 3 - Materiały i towary
300 - Rozliczenie zakupu
310 - Materiały
330 - Towary
340 - Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów
Zespół 4 - Koszty według rodzajów i ich rozliczenie
400 - Amortyzacja
401 - Zużycie materiałów i energii
402 - Usługi obce
403 - Podatki i opłaty
404 - Wynagrodzenia
405 - Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
409 - Pozostałe koszty rodzajowe
490 - Rozliczenie kosztów
Zespół 5 - Koszty według typów działalności i ich rozliczenie
500 - Koszty działalności podstawowej
530 - Koszty działalności pomocniczej
550 - Koszty zarządu
580 - Rozliczenie kosztów działalności
Zespół 6 - Produkty
600 - Produkty gotowe i półfabrykaty
620 - Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów
640 - Rozliczenia międzyokresowe kosztów
Zespół 7 - Przychody, dochody i koszty
700 - Sprzedaż produktów i koszt ich wytworzenia
720 - Przychody z tytułu dochodów budżetowych
730 - Sprzedaż towarów i wartość ich zakupu
740 - Dotacje i środki na inwestycje
750 - Przychody finansowe
751 - Koszty finansowe
760 - Pozostałe przychody operacyjne
761 - Pozostałe koszty operacyjne
Zespół 8 - Fundusze, rezerwy i wynik finansowy
800 - Fundusz jednostki
810 - Dotacje budżetowe, płatności z budżetu środków europejskich oraz środki z budżetu na inwestycje
820 - Rozliczenie wyniku finansowego
840 - Rezerwy i rozliczenia międzyokresowe przychodów
851 - Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
853 - Fundusze celowe
855 - Fundusz mienia zlikwidowanych jednostek
860 - Wynik finansowy
870 - Podatki i obowiązkowe rozliczenia z budżetem obciążające wynik finansowy
970 - Płatności ze środków europejskich
975 - Wydatki strukturalne
976 - Wzajemne rozliczenia między jednostkami
980 - Plan finansowy wydatków budżetowych
981 - Plan finansowy niewygasających wydatków
982 - Plan wydatków środków europejskich
983 - Zaangażowanie wydatków środków europejskich roku bieżącego
984 - Zaangażowanie wydatków środków europejskich przyszłych lat
985 - Zaangażowanie środków samorządowych zakładów budżetowych
990 - Plan finansowy wydatków budżetowych w układzie zadaniowym
992 - Zapewnienia finansowania lub dofinansowania z budżetu państwa
998 - Zaangażowanie wydatków budżetowych roku bieżącego
999 - Zaangażowanie wydatków budżetowych przyszłych lat
Zgodnie z zapisami ustawy o finansach publicznych wydatki na realizację programów i projektów finansowanych ze środków europejskich to:
Dotacjami celowymi są m.in. środki przeznaczone na współfinansowanie realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich.
Za obsługę płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich odpowiada Minister Finansów, obsługę bankową płatności prowadzi zaś Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).
Podstawą dokonania płatności na rzecz beneficjenta jest zlecenie płatności wystawione przez instytucję, z którą beneficjent zawarł umowę o dofinansowanie projektu, oraz pisemna zgoda dysponenta części budżetowej na dokonanie płatności. W przypadku gdy projekt realizuje instytucja zarządzająca lub instytucja pośrednicząca będąca zarządem województwa albo przez zarząd województwa upoważniona, zlecenia płatności są wystawiane przez zarząd województwa.
Płatności mogą być przekazywane na rachunek beneficjenta, podmiotu upoważnionego przez beneficjenta lub wykonawcy. Płatność może być udzielana w formie zaliczki lub refundacji wydatków. Zlecenie płatności może dotyczyć kwoty wydatków kwalifikowanych zgodnie z kryteriami określonymi na podstawie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Zgodnie z zapisami ustawy dotacje celowe to środki przekazane nie tylko na współfinansowanie realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich, ale także m.in. na finansowanie lub dofinansowanie zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego, a także kosztów realizacji inwestycji. Udzielenie dotacji celowej dla jednostek samorządu terytorialnego określają odrębne przepisy.
Uwaga
Ewidencja księgowa w jednostce budżetowej środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej jest uzależniona od sposobu przepływu tych środków, czy też dokonywania związanych z tym płatności.
Jednostka samorządu terytorialnego (organ) jest beneficjentem. Beneficjentami nie są natomiast jednostki budżetowe, gdyż nie mają osobowości prawnej. Środki budżetu ze środków europejskich są dla jednostek samorządu terytorialnego dochodem budżetu.
I wariant - nie jest zakładane odrębne konto na środki unijne
Wn 080 "Inwestycje" (środki trwałe w budowie) - analityka część krajowa § 6059
Wn 080 "Inwestycje" (środki trwałe w budowie) - analityka część europejska § 6057
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Wn 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Ma 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 800 "Fundusz jednostki"
Wn 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Ma 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 800 "Fundusz jednostki"
II wariant - na środki unijne zakładane jest odrębne konto
Wn 080 "Inwestycje" (środki trwałe w budowie) - analityka część krajowa § 6059
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Wn 080 "Inwestycje" (środki trwałe w budowie) - analityka część europejska § 6057
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Wn 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Ma 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 800 "Fundusz jednostki"
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Ma 227 "Rozliczenie środków z budżetu środków europejskich"
Wn 227 "Rozliczenie środków z budżetu środków europejskich"
Ma 800 "Fundusz jednostki"
III wariant - przy braku przepływów środków przez rachunki bankowe jednostki
Wn 080 "Inwestycje" (środki trwałe w budowie) - analityka część krajowa § 6059
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Wn 080 "Inwestycje" (środki trwałe w budowie) - analityka część europejska § 6057
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Wn 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Ma 130 "Rachunek bieżący jednostki"
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 800 "Fundusz jednostki"
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Ma 227 "Rozliczenie środków z budżetu środków europejskich"
Wn 227 "Rozliczenie środków z budżetu środków europejskich"
Ma 800 "Fundusz jednostki"
Poniżej są przedstawione także ewidencje przepływów środków europejskich w samorządzie (organ)
I wariant - nie jest zakładane odrębne konto na środki unijne
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 133 "Rachunek budżetu"
Wn 902 "Wydatki budżetu"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 133 "Rachunek budżetu"
Ma 901 "Dochody budżetu"
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 133 "Rachunek budżetu"
Wn 902 "Wydatki budżetu"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 901 "Dochody budżetu"
Ma 961 "Wynik wykonania budżetu"
Wn 961 "Wynik wykonania budżetu"
Ma 902 "Wydatki budżetu"
II wariant - na środki unijne zakładane jest odrębne konto
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 133 "Rachunek budżetu"
Wn 902 "Wydatki budżetu"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 902 "Wydatki budżetu"
Ma 901 "Dochody budżetu"
III wariant - przy braku przepływów środków przez rachunki bankowe jednostki
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Ma 133 "Rachunek budżetu"
Wn 902 "Wydatki budżetu"
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Wn 902 "Wydatki budżetu"
Ma 901 "Dochody budżetu"
Konto 011 - "Środki trwałe"
Konto 011 służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej środków trwałych związanych z wykonywaną działalnością jednostki.
Na stronie Wn konta 011 ujmuje się zwiększenia, a na stronie Ma - zmniejszenia stanu i wartości początkowej środków trwałych.
Na stronie Wn konta 011 ujmuje się w szczególności:
1) przychody nowych lub używanych środków trwałych pochodzących z zakupu gotowych środków trwałych lub inwestycji oraz wartość ulepszeń zwiększających wartość początkową środków trwałych;
2) przychody środków trwałych nowo ujawnionych;
3) nieodpłatne przyjęcie środków trwałych;
4) zwiększenia wartości początkowej środków trwałych dokonywane na skutek aktualizacji ich wyceny.
Na stronie Ma konta 011 ujmuje się w szczególności:
1) wycofanie środków trwałych z używania na skutek ich likwidacji, z powodu zniszczenia, zużycia, sprzedaży oraz nieodpłatnego przekazania;
2) ujawnione niedobory środków trwałych;
3) zmniejszenia wartości początkowej środków trwałych dokonywane na skutek aktualizacji ich wyceny.
Ewidencja szczegółowa prowadzona do konta 011 powinna umożliwić:
1) ustalenie wartości początkowej poszczególnych obiektów środków trwałych;
2) ustalenie osób lub komórek organizacyjnych, którym powierzono środki trwałe;
3) należyte obliczenie umorzenia i amortyzacji.
Konto 011 może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan środków trwałych w wartości początkowej.
Konto 071 - "Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych"
Konto 071 służy do ewidencji zmniejszeń wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które podlegają umorzeniu według stawek amortyzacyjnych stosowanych przez jednostkę.
Odpisy umorzeniowe są dokonywane w korespondencji z kontem 400.
Na stronie Ma konta 071 ujmuje się zwiększenia, a na stronie Wn - zmniejszenia umorzenia wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Ewidencję szczegółową do konta 071 prowadzi się według zasad podanych w wyjaśnieniach do kont 011 i 020.
Konto 071 może wykazywać saldo Ma, które wyraża stan umorzenia wartości środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Konto 080 - "Środki trwałe w budowie (inwestycje)"
Konto 080 służy do ewidencji kosztów środków trwałych w budowie oraz do rozliczenia kosztów środków trwałych w budowie na uzyskane efekty inwestycyjne.
Na stronie Wn konta 080 ujmuje się w szczególności:
1) poniesione koszty dotyczące środków trwałych w budowie w ramach inwestycji prowadzonych zarówno przez obcych wykonawców, jak i we własnym imieniu;
2) poniesione koszty dotyczące przekazanych do montażu, lecz jeszcze nieoddanych do używania maszyn, urządzeń oraz innych przedmiotów, zakupionych od kontrahentów oraz wytworzonych w ramach własnej działalności gospodarczej;
3) poniesione koszty ulepszenia środka trwałego (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja), które powodują zwiększenie wartości użytkowej środka trwałego.
Na stronie Ma konta 080 ujmuje się wartość uzyskanych efektów, w szczególności:
1) środków trwałych,
2) wartość sprzedanych i nieodpłatnie przekazanych środków trwałych w budowie.
Na koncie 080 można księgować również rozliczenie kosztów dotyczących zakupów gotowych środków trwałych.
Ewidencja szczegółowa prowadzona do konta 080 powinna zapewnić co najmniej wyodrębnienie kosztów środków trwałych w budowie według poszczególnych rodzajów efektów inwestycyjnych oraz skalkulowanie ceny nabycia lub kosztu wytworzenia poszczególnych obiektów środków trwałych.
Konto 080 może wykazywać saldo Wn, które oznacza wartość kosztów środków trwałych w budowie i ulepszeń.
Konto 130 - "Rachunek bieżący jednostki"
Konto 130 służy do ewidencji stanu środków pieniężnych oraz obrotów na rachunku bankowym z tytułu wydatków i dochodów (wpływów) budżetowych objętych planem finansowym.
Na stronie Wn konta 130 ujmuje się wpływy środków pieniężnych:
1) otrzymanych na realizację wydatków budżetowych zgodnie z planem finansowym oraz dla dysponentów niższego stopnia, w korespondencji z kontem 223;
2) z tytułu zrealizowanych przez jednostkę dochodów budżetowych (ewidencja szczegółowa według podziałek klasyfikacji dochodów budżetowych), w korespondencji z kontem 101, 221 lub innym właściwym kontem.
Na stronie Ma konta 130 ujmuje się:
1) zrealizowane wydatki budżetowe zgodnie z planem finansowym jednostki, jak również środki pobrane do kasy na realizację wydatków budżetowych (ewidencja szczegółowa według podziałek klasyfikacji wydatków budżetowych), w korespondencji z właściwymi kontami zespołów: 1, 2, 3, 4, 7 lub 8;
2) okresowe przelewy dochodów budżetowych do budżetu, w korespondencji z kontem 222;
3) okresowe przelewy środków pieniężnych dla dysponentów niższego stopnia (ewidencja szczegółowa według dysponentów, którym przelano środki pieniężne), w korespondencji z kontem 223.
Zapisy na koncie 130 są dokonywane na podstawie dokumentów bankowych, w związku z czym musi zachodzić pełna zgodność zapisów między jednostką a bankiem. Na koncie 130 obowiązuje zachowanie zasady czystości obrotów, co oznacza, że do błędnych zapisów, zwrotów nadpłat, korekt wprowadza się dodatkowo techniczny zapis ujemny. Ewidencja szczegółowa do konta 130 jest prowadzona w szczegółowości planu finansowego dochodów i wydatków budżetowych.
Konto 130 może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan środków pieniężnych na rachunku bieżącym jednostki budżetowej. Saldo konta 130 jest równe sald wynikających z ewidencji szczegółowej prowadzonej dla kont:
1) wydatków budżetowych; konto 130 w zakresie wydatków budżetowych może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan środków pieniężnych otrzymanych na realizację wydatków budżetowych, a niewykorzystanych do końca roku;
2) dochodów budżetowych; konto 130 w zakresie dochodów budżetowych może wykazywać saldo Wn, które oznacza stan środków pieniężnych z tytułu zrealizowanych dochodów budżetowych, które do końca roku nie zostały przelane do budżetu.
Saldo konta 130 ulega likwidacji przez księgowanie:
1) przelewu środków pieniężnych niewykorzystanych do końca roku, w korespondencji z kontem 223;
2) przelewu do budżetu dochodów budżetowych pobranych, lecz nieprzelanych do końca roku, w korespondencji z kontem 222.
Konto 138 - "Rachunek środków europejskich"
Konto 138 służy do ewidencji operacji pieniężnych dokonywanych na rachunkach bankowych, związanych z realizacją programów i projektów finansowanych ze środków europejskich.
Na koncie 138 dokonuje się księgowań na podstawie dokumentów bankowych, w związku z czym musi zachodzić zgodność zapisów między jednostką a bankiem.
Na stronie Wn konta 138 ujmuje się w szczególności wpływy środków pieniężnych w korespondencji z kontem 227, a na stronie Ma ujmuje się w szczególności wypłaty środków pieniężnych na realizację programów i projektów finansowanych z tych środków.
Ewidencja szczegółowa do konta 138 jest prowadzona w szczegółowości planu finansowego i powinna zapewniać możliwość ustalenia stanu poszczególnych środków pieniężnych według źródeł ich pochodzenia. Ewidencja ta powinna umożliwiać również ustalenie stanu tych środków odpowiednio w podziale na programy lub projekty.
Konto 201 - "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami"
Konto 201 służy do ewidencji rozrachunków i roszczeń krajowych i zagranicznych z tytułu dostaw, robót i usług, w tym również zaliczek na poczet dostaw, robót i usług oraz kaucji gwarancyjnych, a także należności z tytułu przychodów finansowych. Konto 201 obciąża się za powstałe należności i roszczenia oraz za spłatę i zmniejszenie zobowiązań, a uznaje się za powstałe zobowiązania oraz spłatę i zmniejszenie należności i roszczeń.
Ewidencja szczegółowa do konta 201 może być prowadzona według podziałek klasyfikacji budżetowej oraz powinna zapewnić możliwość ustalenia należności i zobowiązań krajowych i zagranicznych według poszczególnych kontrahentów.
Konto 201 może mieć dwa salda. Saldo Wn oznacza stan należności i roszczeń, a saldo Ma - stan zobowiązań.
Konto 223 - "Rozliczenie wydatków budżetowych"
Konto 223 służy do ewidencji rozliczenia zrealizowanych przez jednostkę wydatków budżetowych, w tym wydatków w ramach współfinansowania programów i projektów realizowanych ze środków europejskich.
Na stronie Wn konta 223 ujmuje się w szczególności:
1) w ciągu roku budżetowego okresowe lub roczne przeniesienia, na podstawie sprawozdań budżetowych, zrealizowanych wydatków budżetowych, w tym wydatków budżetu państwa w ramach współfinansowania programów i projektów realizowanych ze środków europejskich, na konto 800;
2) okresowe przelewy środków pieniężnych na pokrycie wydatków budżetowych oraz wydatków w ramach współfinansowania programów i projektów realizowanych ze środków europejskich, w korespondencji z kontem 130.
Na stronie Ma konta 223 ujmuje się w szczególności:
1) okresowe wpływy środków pieniężnych otrzymanych na pokrycie wydatków budżetowych, w tym wydatków budżetu państwa w ramach współfinansowania programów i projektów realizowanych ze środków europejskich, w korespondencji z kontem 130;
2) okresowe wpływy środków pieniężnych przeznaczonych dla dysponentów niższego stopnia, w korespondencji z kontem 130.
W samorządowych jednostkach budżetowych na koncie 223 ujmuje się również operacje związane z przepływami środków europejskich w zakresie, w którym środki te stanowią dochody jednostek samorządu terytorialnego.
Konto 223 może wykazywać saldo Ma, które oznacza stan środków pieniężnych otrzymanych na pokrycie wydatków budżetowych, lecz niewykorzystanych do końca roku.
Saldo konta 223 ulega likwidacji poprzez księgowanie przelewu na rachunek dysponenta wyższego stopnia środków pieniężnych niewykorzystanych do końca roku, w korespondencji z kontem 130.
Konto 227 - "Rozliczenie wydatków z budżetu środków europejskich"
Konto 227 służy do ewidencji i rozliczeń wydatków z budżetu środków europejskich, ujętych w planie wydatków środków europejskich.
Na stronie Wn konta 227 ujmuje się w szczególności w ciągu roku budżetowego okresowe lub roczne przeniesienie wydatków z budżetu środków europejskich na podstawie sprawozdań budżetowych na konto 800.
Na stronie Ma konta 227 ujmuje się w szczególności:
1) wpływ środków europejskich otrzymanych na pokrycie wydatków w związku z realizacją programów i projektów finansowanych z tych środków, w korespondencji z kontem 138;
2) przeksięgowanie kwoty uregulowanego zobowiązania wobec wykonawcy (odbiorcy) na podstawie informacji z Banku Gospodarstwa Krajowego o dokonaniu płatności na rachunek wykonawcy (odbiorcy), w korespondencji z kontami zespołu 2.
Beneficjent dotacji unijnych ma zobowiązania wynikające z realizacji projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Powinien on wykazać się należytą starannością, w szczególności ponosząc wydatki celowo, rzetelnie, racjonalnie i w sposób ekonomicznie uzasadniony, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, wytycznymi, zaleceniami i procedurami przewidzianymi w ramach danego programu. Jego sposób postępowania powinien zapewnić prawidłową i terminową realizację projektu oraz osiągnięcie celów i wskaźników zakładanych we wniosku o dofinansowanie projektu.
Beneficjent jest także zobowiązany m.in. do:
Beneficjenci prowadzących księgi rachunkowe powinni zapewnić odrębną ewidencję księgową polegającą na:
lub
W unijnych oraz krajowych aktach prawnych zostały uregulowane m.in. zasady pozyskania środków UE, kwalifikowalność wydatków, sposób ich rozliczenia oraz obowiązki informacyjne i promocyjne beneficjentów dotacji unijnych.
Jednym z obowiązków wynikających z przepisów wspólnotowych jest prowadzenie wyodrębnionej ewidencji księgowej projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Beneficjent unijnej pomocy powinien więc wprowadzić odrębny system księgowy albo odpowiedni kod księgowy dla wszystkich transakcji związanych z danym projektem, bez uszczerbku dla krajowych zasad księgowych. W związku z tym niezbędne jest wprowadzenie zmian nie tylko w planie kont jednostki, ale także w polityce rachunkowości.
Polityka rachunkowości
W zasadach (polityce) rachunkowości zawarte są wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych.
W polityce rachunkowości nie powinny znajdować się zapisy powtórzone z ustawy o rachunkowości, lecz powinny być w niej ujęte tylko informacje w zakresie, w jakim ustawa o rachunkowości daje jednostkom prawo wyboru lub w jakim dopuszcza uproszczenia. Wszelkie rozwiązania muszą być jednak zgodne z ustawą o rachunkowości.
W momencie opracowywania zasad (polityki) rachunkowości nie ma możliwości opisania rozwiązań wszystkich zdarzeń gospodarczych, jakie mogą zaistnieć w jednostce. W związku z tym jeśli w późniejszym czasie w jednostce wystąpią zdarzenia, których rozwiązania nie zostały zawarte w polityce rachunkowości, wówczas należy wprowadzić w formie aneksu, uchwałą lub zarządzeniem, zmiany zasad (polityki) rachunkowości.
Zmiany zasad (polityki) rachunkowości wchodzą w życie zawsze od pierwszego dnia roku obrotowego, a jeśli zostały dokonane w trakcie roku, wówczas obowiązują z mocą wsteczną. Decyzja o zmianie zasad rachunkowości może być podjęta w dowolnym momencie, jednak jej skutki należy odnieść zawsze do całego roku obrotowego.
Dostosowanie zasad (polityki) rachunkowości do specyfiki funduszy europejskich ma na celu wskazanie sposobu ujęcia zdarzeń gospodarczych związanych z realizacją projektów współfinansowanych ze środków unijnych w księgach rachunkowych jednostki.
Dostosowania wymagają zapisy dotyczące:
Wyodrębniona ewidencja księgowa polega na odrębnej ewidencji wszystkich operacji związanych z realizowanym projektem poprzez wprowadzenie do stosowanego zakładowego planu kont dodatkowych (odrębnych) kont syntetycznych, analitycznych i pozabilansowych. Powinno się także wyodrębnić dodatkowe rejestry dokumentów księgowych, w układzie umożliwiającym uzyskanie informacji wymaganych w zakresie sprawozdawczości finansowej projektu i kontroli wykorzystania środków.
Te zapisy powinny być powiązane, w części dotyczącej ewidencji zdarzeń gospodarczych związanych z realizacja projektów, z:
Celem wyodrębnionych zapisów jest:
Szczegółowe wymagania w odniesieniu do projektów zawiera umowa o dofinansowanie zawarta z instytucją zarządzającą.
Podczas prowadzenia ewidencji księgowej powinny być przestrzegane następujące zasady:
Na potrzeby realizowanych projektów wyodrębnia się następujące konta księgowe:
Wszystkie wymienione konta mają tę samą nazwę (taki sam sposób kodowania), pozwalającą na jednoznaczne wyodrębnienie zapisów na nich dokonywanych, związanych z realizowanym projektem.
Konta ksiąg pomocniczych prowadzi się dla:
W przypadku uzyskania dofinansowania ze środków Unii Europejskiej lub/i krajowych środków publicznych zostają wyodrębnione analityczne konta księgowe z nazwami (kodami) nawiązującymi do realizowanych projektów.
W sytuacji gdy dane koszty dotyczą:
koszty te zostają rozliczone zgodnie z metodą przyjętą dla danego projektu.
Poniesione koszty podlegają ewidencji zarówno na jednym z syntetycznych kont kosztów rodzajowych, jak i na koncie analitycznym, wyodrębnionym dla celów projektu, w części przypadającej na ten projekt.
Metoda przyjęta do rozliczania kosztów ogólnych w celu zakwalifikowania ich jako koszty danego projektu powinna być niezmienna przez cały okres realizacji projektu, a sposób jej wyliczenia podlega archiwizacji na takich samych zasadach jak pozostała dokumentacja związana z projektem.
Koszty ponoszone w związku z realizacja projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej lub/i krajowych środków publicznych są ewidencjonowane w podziale na koszty kwalifikowane i niekwalifikowane.
W związku z realizacją projektów dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej lub/i krajowych środków publicznych mogą powstawać przychody pochodzące z wykorzystania środków dofinansowania. Przychody te podlegają ewidencji na wyodrębnionym dla danego projektu koncie w okresie realizacji projektu oraz w okresie pięciu lat od dnia podpisania umowy o dofinansowanie projektu.
Każdy przychód planowany do osiągnięcia w projekcie w okresie jego współfinansowania musi zostać włączony do budżetu projektu i pomniejsza kwotę dofinansowania. W celu wyodrębnienia przychodów uzyskiwanych w ramach projektów finansowanych ze środków europejskich w ramach kont zespołu 7 wyodrębnia się księgowe konta przychodów uzyskiwanych w ramach realizowanych projektów.
Jednostka dokonuje archiwizacji i przechowuje dokumentację związaną z realizacją projektów (oryginały lub kopie poświadczone za zgodność z oryginałem).
W szczególności archiwizacji podlegają następujące dokumenty:
Wymienione dokumenty muszą być dostępne dla potrzeb kontroli i przechowywane w sposób umożliwiający ich weryfikację.
Wyodrębniona ewidencja księgowa polega na odrębnej ewidencji wszystkich operacji związanych z realizowanym projektem poprzez wprowadzenie do stosowanego zakładowego planu kont dodatkowych (odrębnych) kont syntetycznych, analitycznych i pozabilansowych. Powinno się także wyodrębnić dodatkowe rejestry dokumentów księgowych, w układzie umożliwiającym uzyskanie informacji wymaganych w zakresie sprawozdawczości finansowej projektu i kontroli wykorzystania środków.
Na potrzeby pojedynczego projektu jednostka powinna wyodrębnić m.in. konta:
Na potrzeby pojedynczego projektu jednostka powinna wyodrębnić m.in. konta:
a) środków trwałych i środków trwałych w budowie,
b) rachunku bankowego (ewentualnie kasy, jeśli wystąpi taka potrzeba),
c) kosztów,
d) przychodów (w przypadku ich faktycznego wystąpienia lub założenia we wniosku projektowym),
e) funduszy (jeśli po realizacji projektu nastąpi ich zwiększenie).
Przykładowy wykaz kont w zespole 0 w przypadku zakupu np. dwóch maszyn produkcyjnych (projekt X i Z) może przedstawiać się następująco:
I wariant
Jednostka może utworzyć dla środków trwałych sfinansowanych dotacją dodatkową analitykę do konta analitycznego, wyodrębniając poszczególne środki trwałe.
010 - Środki trwałe
010-1 Grunty i prawa użytkowania wieczystego gruntów
010-2 Budynki i lokale
010-3 Maszyny
010-3-1 maszyny produkcyjne - działalność podstawowa
010-3-2 maszyny - Projekt X
010-3-3 maszyny - Projekt Z
010-4 Urządzenia techniczne
010-5 Środki transportu
010-6 Inne środki trwałe
070 - Umorzenie środków trwałych
070-1 Prawa użytkowania wieczystego gruntów
070-2 Budynki i lokale
070-3 Maszyny
070-3-1 maszyny produkcyjne - działalność podstawowa
070-3-2 maszyny - Projekt X
070-3-3 maszyny - Projekt Z
070-4 Urządzenia techniczne
070-5 Środki transportu
070-6 Inne środki trwałe
II wariant
Jednostka może też utworzyć dla środków trwałych sfinansowanych dotacją dodatkowe konto syntetyczne z analityką na poszczególne rodzaje środków trwałych.
010 - Środki trwale
010-1 Grunty i prawa użytkowania wieczystego gruntów
010-2 Budynki i lokale
010-3 Maszyny
010-4 Urządzenia techniczne
010-5 Środki transportu
010-6 Inne środki trwałe
010-7 Środki trwałe sfinansowane dotacją - Projekt X
010-7-1 Grunty i prawa użytkowania wieczystego gruntów
010-7-2 Budynki i lokale
010-7-3 Maszyny
010-7-4 Urządzenia techniczne
010-7-5 Środki transportu
010-7-6 Inne środki trwałe
010-8 Środki trwałe sfinansowane dotacją - Projekt Z
010-8-1 Grunty i prawa użytkowania wieczystego gruntów
010-8-2 Budynki i lokale
010-8-3 Maszyny
010-8-4 Urządzenia techniczne
010-8-5 Środki transportu
010-8-6 Inne środki trwałe
070 - Środki trwale
070-1 Grunty i prawa użytkowania wieczystego gruntów
070-2 Budynki i lokale
070-3 Maszyny
070-4 Urządzenia techniczne
070-5 Środki transportu
010-6 Inne środki trwałe
070-7 Środki trwałe sfinansowane dotacją - Projekt X
070-7-1 Grunty i prawa użytkowania wieczystego gruntów
070-7-2 Budynki i lokale
070-7-3 Maszyny
070-7-4 Urządzenia techniczne
070-7-5 Środki transportu
070-7-6 Inne środki trwałe
070-8 Środki trwałe sfinansowane dotacją - Projekt Z
070-8-1 Grunty i prawa użytkowania wieczystego gruntów
070-8-2 Budynki i lokale
070-8-3 Maszyny
070-8-4 Urządzenia techniczne
070-8-5 Środki transportu
070-8-6 Inne środki trwałe
Jednak taki sposób ewidencji może być wprowadzony tylko wówczas, gdy stosowany przez jednostkę księgowy program komputerowy pozwala na "dołączenie" do odpowiednich pozycji bilansu kont bilansowych z poziomu analityki. Wynika to z tego, że w bilansie wartości środków trwałych muszą być przedstawione w układzie określonym w załączniku do ustawy o rachunkowości.
W umowach o dotacje z reguły znajdują się zapisy mówiące o obowiązku prowadzenia odrębnego rachunku bankowego, jednak na ogół nie nakładają obowiązku prowadzenia odrębnej kasy, a tym samym sporządzania odrębnego raportu kasowego.
Przykładowy wykaz kont dla celów ewidencji środków pieniężnych:
I wariant
Jednostka może wprowadzić dodatkową analitykę do kont analitycznych
100 - Kasa
100-1 Kasa - działalność podstawowa
100-2 Kasa - Projekt X
100-3 Kasa - Projekt Z
130 - Bieżący rachunek bankowy
130-1 Bieżący rachunek bankowy - działalność podstawowa
130-2 Bieżący rachunek bankowy - Projekt X
130-3 Bieżący rachunek bankowy - Projekt Z
II wariant
Jednostka może utworzyć odrębne konta syntetyczne
101 Kasa - działalność podstawowa
102 Kasa - Projekt X
103 Kasa - Projekt Z
131 Bieżący rachunek bankowy - działalność podstawowa
132 Bieżący rachunek bankowy - Projekt X
133 Bieżący rachunek bankowy - Projekt Z
Przykład
Jednostka budżetowa "X" modernizuje budynek. Projekt ten jest sfinansowany w 70% ze środków unijnych, a w 30% ze środków krajowych.
W budżecie projektu zostały zaplanowane następujące wydatki:
materiały zużyte do modernizacji budynku - 2 000 000 zł,
wynagrodzenia pracowników realizujących projekt (wynagrodzenia wraz z narzutami) - 1 200 000 zł,
usługi obce wykorzystywane przy realizacji projektu - 1 800 000 zł.
Całkowity koszt projektu zaplanowano na 5 000 000 zł.
Jednostka do ewidencji wybrała II wariant (omówiony wyżej) i ewidencjonuje wydatki sfinansowane dotacją w podziale na część krajową i część europejską.
W ewidencji analitycznej jednostka wyodrębniła następujące analityki (kody):
konto syntetyczne np. 080, 201 itd.,
konto analityczne - pierwszy poziom - "3" projekt modernizacja budynku,
konto analityczne - drugi poziom - "1" część krajowa, "2" część europejska.
Ewidencja księgowa
Faktura za materiały do projektu - część krajowa 30%:
2 000 000 zł x 30% = 600 000 zł
Wn 080 "Inwestycje" 600 000 zł
w analityce: 080-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami" 600 000 zł
w analityce: 201-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Faktura za materiały do projektu - część europejska 70%:
2 000 000 zł x 70% = 1 400 000 zł
Wn 080 "Inwestycje" 1 400 000 zł
w analityce: 080-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami" 1 400 000 zł
w analityce: 201-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Koszty wynagrodzeń pracowników realizujących projekt - część krajowa 30%:
1 200 000 zł x 30% = 360 000 zł
Wn 080 "Inwestycje" 360 000 zł
w analityce: 080-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Ma 231 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń" 360 000 zł
w analityce: 201-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa"
Koszty wynagrodzeń pracowników realizujących projekt - część europejska 70%:
1 200 000 zł x 70% = 840 000 zł
Wn 080 "Inwestycje" 840 000 zł
w analityce: 080-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Ma 231 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń" 840 000 zł
w analityce: 201-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska"
Przeksięgowanie składki ZUS i podatku dochodowego od wynagrodzeń:
Wn 231 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń" 420 000 zł
w analityce: 231-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa 126 000 zł
231-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska 294 000 zł
Ma 229 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne" 322 000 zł
składki ZUS: pracodawcy 200 000 zł, pracownika 125 000 zł
w analityce: 229-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa 96 600 zł
229-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska 225 400 zł
Ma 225 "Rozrachunki z budżetami" 98 000 zł
podatek dochodowy od osób fizycznych - PIT
w analityce: 225-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa 29 400 zł
225-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska 68 600 zł
Faktura za usługi obce wykorzystywane przy realizacji projektu - część krajowa 30%:
1 800 000 zł x 30% = 540 000 zł
Wn 080 "Inwestycje" 540 000 zł
w analityce: 080-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami" 540 000 zł
w analityce: 201-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Faktura za usługi obce wykorzystywane przy realizacji projektu - część europejska 70%:
2 000 000 zł x 70% = 1 260 000 zł
Wn 080 "Inwestycje" 1 260 000 zł
w analityce: 080-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Ma 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami" 1 260 000 zł
w analityce: 201-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Otrzymanie przez jednostkę środków - część krajowa:
Wn 130 "Rachunek bieżący jednostki" 1 500 000 zł
w analityce: 130-3 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Ma 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych" 1 500 000 zł
w analityce: 223-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Zapłata faktury (część krajowa):
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami" 1 140 000 zł
600 000 zł + 540 000 zł
w analityce: 201-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Ma 130 "Rachunek bieżący jednostki" 1 140 000 zł
w analityce: 130-3 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Zapłata wynagrodzeń, składek ZUS, podatku PIT (część krajowa):
Wn 231 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń" 234 000 zł
(1 200 000 zł -322 000 zł - 98 000 zł) x 30% = 234 000 zł
w analityce: 231-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Wn 229 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne" 96 600 zł
322 000 zł x 30% = 96 600 zł
w analityce: 229-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Wn 225 "Rozrachunki z budżetami" 29 400 zł
98 000 zł x 30% = 29 400 zł
w analityce: 225-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Ma 130 "Rachunek bieżący jednostki" 360 000 zł
w analityce: 130-3 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Sprawozdanie RB-28s - część krajowa
1 140 000 zł + 360 000 zł = 1 500 000 zł
Wn 223 "Rozliczenie wydatków budżetowych" 1 500 000 zł
w analityce: 223-3-1 - projekt modernizacja budynku - część krajowa
Ma 800 "Fundusz jednostki" 1 500 000 zł
Zapłata z BGK bezpośrednio na rachunek kontrahenta - część europejska:
1 400 000 zł + 1 260 000 zł = 2 660 000 zł
Wn 201 "Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami" 2 660 000 zł
w analityce: 201-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Ma 227 "Rozliczenie środków z budżetu środków europejskich" 2 660 000 zł
w analityce: 227-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Zapłata wynagrodzeń, składek ZUS, podatku PIT (część europejska)
Wn 231 "Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń" 546 000 zł
(1 200 000 zł -322 000 zł - 98 000 zł) x 70% = 546 000 zł
w analityce: 231-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Wn 229 "Pozostałe rozrachunki publicznoprawne" 225 400 zł
322 000 zł x 70% = 225 400 zł
w analityce: 229-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Wn 225 "Rozrachunki z budżetami" 68 600 zł
98 000 zł x 70% = 68 600 zł
w analityce: 225-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Ma 227 "Rozliczenie środków z budżetu środków europejskich" 840 000 zł
w analityce: 227-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Sprawozdanie o wydatkach - część europejska:
2 660 000 zł + 840 000 zł = 3 500 000 zł
Wn 227 "Rozliczenie środków z budżetu środków europejskich" 3 500 000 zł
w analityce: 227-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska
Ma 800 "Fundusz jednostki" 3 500 000 zł
Oddanie inwestycji do użytku (zmodernizowanego budynku):
Wn 011"Środki trwałe" 5 000 000 zł
Ma 080 "Inwestycje" 5 000 000 zł
w analityce: 080-3-2 - projekt modernizacja budynku - część krajowa 1 500 000 zł
080-3-2 - projekt modernizacja budynku - część europejska 3 500 000 zł
SCHEMAT
Podstawa prawna:
§ 1, § 4, § 14, § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 760
Joanna Gawrońska
Biegły rewident