Dotowanie działalności liceum ogólnokształcącego przez gminę

W gminie zlikwidowano liceum ogólnokształcące prowadzone przez powiat. Jednak ze względu na prośby mieszkańców, których dzieci miałyby dojeżdżać do najbliższego liceum ok. 50 km, władze gminy postanowiły sfinansować działalność liceum ogólnokształcącego prowadzonego przez jakikolwiek inny podmiot. W związku z tym podjęto uchwałę w sprawie finansowania zarówno powstania, jak i bieżącej działalności takiej placówki oświatowej w formie dotacji celowej. Czy takie działanie jest prawidłowe?

STAN FAKTYCZNY: W gminie zlikwidowano liceum ogólnokształcące prowadzone przez powiat. Jednak ze względu na prośby mieszkańców, których dzieci miałyby dojeżdżać do najbliższego liceum ok. 50 km, władze gminy postanowiły sfinansować działalność liceum ogólnokształcącego prowadzonego przez jakikolwiek inny podmiot. W związku z tym podjęto uchwałę w sprawie finansowania zarówno powstania, jak i bieżącej działalności takiej placówki oświatowej w formie dotacji celowej. Gmina uzasadniła uchwałę koniecznością zapewnienia społeczności lokalnej dostępu do edukacji na poziomie szkoły ponadpodstawowej. Uchwała została uznana przez kolegium regionalnej izby obrachunkowej (dalej: RIO) za naruszającą przepisy ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej: ustawa o systemie oświaty).

KOMENTARZ: Szkoła ponadgimnazjalna to szkoła, w której uczeń może rozpocząć naukę po skończeniu gimnazjum. Tworzenie i zarządzanie publicznymi szkołami ponadgimnazjalnymi jest zadaniem własnym powiatu lub miasta na prawach powiatu, o czym stanowi przepis art. 5 ust. 5a ustawy o systemie oświaty. Do szkół ponadgimnazjalnych zaliczamy:

• liceum ogólnokształcące,
• technikum,
• zasadniczą szkołę zawodową

Poznaj przepisy…

Art. 2 ustawy o systemie oświaty:

System oświaty obejmuje (...)

3. ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne,

Art. 5 ustawy o systemie oświaty:

(…)

5. Zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkoli specjalnych oraz innych form wychowania przedszkolnego, o których mowa w art. 14a ust. 1a, szkół podstawowych oraz gimnazjów, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, należy do zadań własnych gmin.

5a. Zakładanie i prowadzenie publicznych szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół ponadgimnazjalnych, w tym z oddziałami integracyjnymi, szkół sportowych i mistrzostwa sportowego oraz placówek wymienionych w art. 2 pkt 3-5 i 7, z wyjątkiem szkół i placówek o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, należy do zadań własnych powiatu, z zastrzeżeniem ust. 3c.

5b. Jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić szkoły i placówki, których prowadzenie nie należy do ich zadań własnych, po zawarciu porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego, dla której prowadzenie danego typu szkoły lub placówki jest zadaniem własnym, a w przypadku szkół artystycznych - z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Art. 80 ust. 3 ustawy o systemie oświaty:

3. Szkoły, o których mowa w ust. 1, otrzymują na każdego ucznia dotację z budżetu jednostki samorządu terytorialnego obowiązanej do prowadzenia odpowiedniego typu i rodzaju szkół w wysokości równej wydatkom bieżącym przewidzianym na jednego ucznia w szkołach tego samego typu i rodzaju prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego, pomniejszonym o kwotę dotacji przewidzianej do wykorzystania, o której mowa w art. 22ae ust. 3, na ucznia, nie niższej jednak niż kwota przewidziana na jednego ucznia szkoły publicznej danego typu i rodzaju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku nieprowadzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego szkoły tego samego typu i rodzaju podstawą ustalenia wysokości dotacji jest kwota przewidziana na jednego ucznia szkoły publicznej danego typu i rodzaju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostki samorządu terytorialnego".

Art. 8 ust. 2a u.s.g.

Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 5 ust. 5a ustawy o systemie oświaty, zakładanie i prowadzenie publicznych szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół ponadgimnazjalnych, w tym z oddziałami integracyjnymi, szkół sportowych i mistrzostwa sportowego należy do zadań własnych powiatu.

W omawianym stanie faktycznym doszło więc do bezprawnego przejęcia i finansowania przez jednostkę samorządu terytorialnego szczebla gminnego zadań należących do innego szczebla samorządu terytorialnego, czyli powiatowego, a tym samym do naruszenia ustawy o systemie oświaty, pomimo słusznych intencji samorządu gminy.

W sytuacji gdy gmina chce mieć i prowadzić na swoim terenie szkołę ponadgimnazjalną o profilu liceum ogólnokształcącego, może zawrzeć z samorządem właściwego powiatu porozumienie dotyczące założenia i prowadzenia takiej szkoły czy placówki, dla której prowadzenie danego typu szkoły lub placówki jest zadaniem własnym, a w przypadku szkół artystycznych - z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Porozumienie takie wymaga podjęcia stosownych uchwał przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, które uczestniczą w przejęciu takiego zadania, a więc przejmującej zadanie oraz oddającej takie zadanie do prowadzenia. Potrzeba taka wynika z podziału kompetencji obu organów, określonych w odpowiednich ustawach ustrojowych.

Uchwała w sprawie przyjęcia zadania z zakresu właściwości powiatu dotyczącego założenia i prowadzenia publicznej szkoły ponadgimnazjalnej podejmowana jest na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 11 w zw. z art. 8 ust. 2a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: ustawa o samorządzie gminnym) oraz art. 5 ust. 5a i 5b uso na podjęcie działania zmierzającego do realizacji zadania z zakresu właściwości powiatu dotyczącego założenia i prowadzenia publicznej szkoły ponadgimnazjalnej w postaci liceum ogólnokształcącego. Tym samym na podstawie art. 5 ust. 5b ustawy o systemie oświaty gmina może założyć i prowadzić liceum ogólnokształcące po zawarciu wspomnianego porozumienia.

Dodatkowo, kompetencje te potwierdza przepis art. 8 ust. 2a ustawa o samorządzie gminnym, który określa, że gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu na podstawie zawartego porozumienia z tą jednostką samorządu terytorialnego.

OSOBY ODPOWIEDZIALNE: Odpowiedzialność za prawidłowe przejęcie i wykonanie zadania w postaci prowadzenia liceum ogólnokształcącego przez gminę, w świetle wskazanych przepisów prawa, ponoszą organy stanowiące, jak też wykonawcze obu szczebli samorządu terytorialnego, a więc gminnego i powiatowego .

Ponadto w tym stanie faktycznym, w sytuacji gdy w gminie zlikwidowano liceum ogólnokształcące i władze gminy postanowiły sfinansować działalność liceum ogólnokształcącego, aby wyjść naprzeciw potrzebom własnej społeczności lokalnej, inicjatywa w zakresie zawarcia wskazanego wyżej porozumienia powinna wyjść od organów gminy.

Podstawy prawne

• art. 5 ust. 5a i 5b ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1943; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 60)

• art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 2 pkt 11 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 446; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 730)

Adam Błaszko - radca prawny, członek kolegium regionalnej izby obrachunkowej, wcześniej członek samorządowego kolegium odwoławczego, były pracownik izby i urzędu skarbowego