● terminy wykonania robót budowlanych (bez zmiany wynagrodzenia wykonawcy),

● zakres robót budowlanych (powodujący zwiększenie wynagrodzenia wykonawcy),

a także umów przedłużających świadczenie usług w zakresie obsługi prawnej oraz telefonii komórkowej na kolejne lata, przy niezmienionym wynagrodzeniu. Powodem braku kontrasygnaty było nieprzekazanie umów skarbnikowi przez kierowników komórek odpowiedzialnych merytorycznie, którzy twierdzili, że aneksy te nie są objęte obowiązkiem kontrasygnaty. Czy takie stanowisko jest zgodne z prawem?

Nie, takie stanowisko co do zasady jest niezgodne z prawem, jednak co do obowiązku złożenia kontrasygnaty na umowach wymienionych w przykładzie, to nie zawsze on powstanie. Kontrasygnatę składa skarbnik gminy na umowach, w wyniku których mogą powstać po stronie jednostki samorządu terytorialnego zobowiązania pieniężne (art. 46 ust. 1 i 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym). Dotyczy to zarówno umów, które z chwilą ich zawarcia powodują powstanie zobowiązań pieniężnych, jak i tych, które mogą spowodować powstanie takich zobowiązań w przyszłości. Z umów wymienionych w przykładzie do kontrasygnaty powinny być bezwzględnie przedłożone umowy (aneksy) do umów:

● zmieniających zakres robót budowlanych, co powoduje zwiększenie wynagrodzenia należnego wykonawcy,

● przedłużających świadczenie usług w zakresie obsługi prawnej oraz telefonii komórkowej na kolejne lata, przy niezmienionym wynagrodzeniu (mimo że wynagrodzenie jest w kolejnych latach niezmienne, to umowy te powodują powstanie nowych zobowiązań pieniężnych - w przyszłości, czyli w kolejnych latach, na które jest rozciągany okres obowiązywania umów pierwotnych).

Czynność prawna bez kontrasygnaty skarbnika jest bezskuteczna - co oznacza, że jest ona ważna, jednak nie może wywołać przewidzianych w niej skutków prawnych do czasu usunięcia wady, której jest ona skutkiem. Wada ta może być usunięta w każdej chwili po dokonaniu czynności prawnej, chyba że zachodzą przesłanki do odmowy udzielenia kontrasygnaty (takie jak: niezgodność czynności prawnej z prawem lub brak środków w budżecie jednostki samorządu terytorialnego koniecznych do jej realizacji).

Obieg dokumentacji związanej z realizacją dostaw i usług na rzecz jednostki powinien być zorganizowany w praktyce w taki sposób, aby wszystkie umowy bezpośrednio po ich zawarciu trafiały do skarbnika, w celu złożenia kontrasygnaty. To skarbnik - jako osoba właściwa i mająca odpowiednią wiedzę - powinien rozstrzygać, które czynności prawne podlegają kontrasygnacie, a które nie. W praktyce wątpliwości takie budzą najczęściej umowy:

● przedwstępne kupna nieruchomości przez jednostkę samorządu terytorialnego - podlegają kontrasygnacie, ponieważ mogą powodować zobowiązania pieniężne w przyszłości, po zawarciu umowy ostatecznej,

● wykonania przez jednostkę samorządu terytorialnego określonych usług na rzecz innej jednostki, jeśli zastrzeżono kary umowne - mimo że umowy takie nie powodują bezpośrednio powstania po stronie jednostki samorządu terytorialnego zobowiązań pieniężnych, to mogą one jednak powstać w przyszłości na skutek nierzetelnego wykonania umowy i naliczenia przez kontrahenta kar umownych,

● udzielania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego jednostkom spoza sektora finansów publicznych - umowy te powodują powstanie zobowiązania po stronie jednostki samorządu terytorialnego do dokonania w przyszłości wypłaty z budżetu na rzecz jednostki dotowanej.

Oprac. Izabela Motowilczuk