Jakie nowe uprawnienia w postępowaniu przed ZUS, US, PIP i GIODO otrzymali pracodawcy od 1 czerwca 2017 r.

Od 1 czerwca 2017 r. usprawniono przebieg postępowań administracyjnych i sądowoadministracyjnych. Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść strony, milczące załatwienie sprawy, sprzeciw od decyzji, mediacje w postępowaniu administracyjnym - to tylko niektóre z nowych rozwiązań przewidzianych dla pracodawców. Nowe przepisy obowiązują w sprawach wszczętych od 1 czerwca 2017 r., co oznacza, że postępowania zainicjowane przed tą datą przebiegają według wcześniej obowiązujących regulacji. Wyjątkiem jest mediacja, która może być stosowana także do spraw wszczętych przed wejściem w życie zmian.

Od 1 czerwca 2017 r. do ogólnych zasad postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego, których stroną może być pracodawca, wprowadzono zasadę rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony oraz zasadę współdziałania organów administracji publicznej. W odniesieniu do wielu takich postępowań przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego należy stosować posiłkowo, ponieważ ustawy szczególne, jak np. ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, zawierają w znacznym zakresie odrębne regulacje.

Postępowania przed organami podatkowymi

Do 31 maja 2017 r. przed złożeniem skargi do WSA konieczne było wezwanie organu podatkowego do usunięcia naruszenia prawa na indywidualne interpretacje podatkowe. Od 1 czerwca 2017 r. pracodawca może kierować do WSA skargi na indywidualne interpretacje podatkowe bez wezwania organów podatkowych do usunięcia naruszenia prawa. Termin na złożenie skargi wynosi 30 dni od dnia doręczenia płatnikowi ww. interpretacji. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej będzie mógł z urzędu zmienić interpretację indywidualną w wyniku uwzględnienia skargi do sądu administracyjnego (art. 54 § 3 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Pracodawca uzyskał też możliwość zrzeczenia się prawa do wniesienia odwołania od decyzji organu podatkowego (art. 127a Kodeksu postępowania administracyjnego). To spowoduje, że taka decyzja szybciej stanie się prawomocna i ostateczna. Zrzekając się jednak prawa do odwołania, pracodawca nie będzie mógł jej skutecznie zaskarżyć. Należy mieć przy tym na uwadze, że zrzeczenia się prawa do wniesienia odwołania można dokonać dopiero po wydaniu decyzji przez organ podatkowy.

UWAGA!

Zrzekając się prawa do odwołania od decyzji organu podatkowego, pracodawca nie będzie mógł jej skutecznie zaskarżyć.

Od 1 czerwca 2017 r. do Kodeksu postępowania administracyjnego wprowadzono instytucję mediacji. Może ona znaleźć zastosowanie w trwającym sporze pomiędzy pracodawcą a organem podatkowym. Przedmiotem mediacji nie mogą być sprawy, które dotyczą np. wysokości podatku sztywno określonego przepisami prawa. Należy jednak uznać, że nie ma przeszkód, aby w sprawach, w których spór z urzędem dotyczy np. różnej interpretacji przepisów prawa, skorzystać z tej drogi jego rozstrzygnięcia (zwłaszcza że jak wskazano w uzasadnieniu projektu nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego, w przyjętych Kierunkowych założeniach nowej Ordynacji podatkowej mediacja w postępowaniach podatkowych została uznana za pożądany sposób rozstrzygania sporów).

Warto zwrócić uwagę, że niektóre nowe rozwiązania obowiązujące w Kodeksie postępowania administracyjnego są już znane w postępowaniach podatkowych. Są to:

• milczące załatwienie sprawy - odnosi się do indywidualnych interpretacji podatkowych (art. 14o Ordynacji podatkowej). Niewydanie decyzji w ciągu 3 miesięcy powoduje, że interpretację przedstawioną przez podatnika uznaje się za prawidłową. Na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, na wniosek płatnika (np. pracodawcy), organ podatkowy będzie musiał wydać zaświadczenie potwierdzające milczące załatwienie sprawy;

• rozstrzyganie wątpliwości na korzyść strony - występuje w postępowaniach podatkowych; zasada ta obowiązuje od 1 stycznia 2016 r. (art. 2a Ordynacji podatkowej);
• ponaglenie organu - występuje w postępowaniach podatkowych w przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie (art. 141 Ordynacji podatkowej).

Postępowania pracodawcy przed ZUS

Postępowania przed ZUS są na tyle specyficzne, że zmiany wprowadzone do Kodeksu postępowania administracyjnego nie spowodują rewolucji w postępowaniach, w których stroną jest pracodawca (płatnik). Świadczy o tym choćby fakt, że postępowanie odwoławcze od decyzji ZUS zasadniczo przenosi postępowanie do sądu powszechnego i przesądza o braku podstaw do stosowania szeregu rozwiązań dotyczących decyzji i postępowania odwoławczego uregulowanego przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego.

Można jednak oczekiwać, że w postępowaniach przed ZUS będzie stosowana zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony. W razie istnienia wątpliwości czy niejednoznaczności w zakresie interpretacji przepisu prawa ubezpieczeń społecznych ZUS powinien zastosować przepis tak, aby kierować się interesem płatnika składek (ubezpieczonego).

Wprowadzenie tej zasady jest niewątpliwe pożądaną zmianą. Płatnik (ubezpieczony) nie powinien bowiem ponosić negatywnych skutków niewłaściwego stanowienia prawa czy istnienia swobody interpretacyjnej. Zamiarem nowych rozwiązań jest, aby w razie istnienia różnych interpretacji przepisu prawa, z których wszystkie są prawidłowe i mogłyby mieć zastosowanie, ZUS stosował interpretację najkorzystniejszą dla płatnika składek, a nie np. narzuconą wewnętrznymi wytycznymi organu. Praktyka jednak pokaże, na ile ZUS będzie respektował tę zasadę.

Ustawodawca wprowadził też ograniczenia dotyczące stosowania zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony. Pracodawca nie będzie mógł liczyć na kierowanie się tą zasadą np. w sprawach, w których interesy płatnika składek i interesy ubezpieczonego pracownika są sporne.

Zgodnie z nowymi przepisami ZUS powinien także respektować zasadę nieodstępowania od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw. Przyczyny odstąpienia od tej zasady - która dla płatnika oznacza pewność prawa - powinny być ważne i właściwie umotywowane.

Postępowania przed innymi organami (PIP, PIS)

Wprowadzone zmiany mają też wpływ na inne postępowania administracyjne, których stroną może być pracodawca, np. przed organami inspekcji pracy, inspekcji sanitarnej czy GIODO.

Na szczególną uwagę zasługują zmiany dotyczące zaskarżania decyzji kasatoryjnych (np. wydanych przez okręgowego inspektora pracy, wojewódzkiego inspektora sanitarnego), czyli decyzji uchylających decyzję organu I instancji i przekazujących sprawę do ponownego rozpoznania. Ustawodawca, dążąc do ograniczenia wydawania takich decyzji, wprowadził nowy środek zaskarżenia w postaci sprzeciwu od decyzji. Zatem obecnie, w razie wydania decyzji kasatoryjnej, pracodawca będzie mógł wnieść w ramach przyspieszonej procedury sprzeciw od decyzji, a nie - jak wcześniej - skargę do WSA. Sprzeciw wnosi się do WSA, ale za pośrednictwem organu II instancji (np. okręgowego inspektora pracy) w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Sprzeciw powinien być rozpatrzony w ciągu 30 dni od jego wpływu do sądu. Jeśli WSA uzna sprzeciw za niezasadny, wówczas pracodawca może w ciągu 30 dni wnieść skargę kasacyjną. Sporządza i wnosi ją adwokat lub radca prawny.

Zaskarżanie decyzji kasatoryjnych

UWAGA!

Od 1 czerwca 2017 r. od decyzji kasatoryjnej przysługuje sprzeciw, a nie skarga do WSA.

PRZYKŁAD

Decyzją Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Łodzi orzeczono, że utrata słuchu Piotra M., pracownika firmy produkcyjnej Stal S.A., nie stanowi choroby zawodowej. Na skutek wniesionego przez pracownika odwołania Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi uchylił decyzję organu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Pracodawca - firma Stal S.A. - kwestionując zasadność wydania decyzji kasatoryjnej złożył w ciągu 14 dni sprzeciw do WSA. Takie postępowanie pracodawcy jest właściwe dla spraw wszczętych od 1 czerwca 2017 r.

Pracodawcy w postępowaniach administracyjnych mogą też:

• oczekiwać stosowania zasady rozstrzygania wątpliwości na ich korzyść (z zastrzeżeniem ograniczeń w zakresie istnienia spornych interesów pracodawcy i pracownika lub innej osoby będącej stroną tego postępowania);

• korzystać z instytucji ponaglenia w razie bezczynności lub opieszałości organów, np. PIP, PIS - jeśli pracodawca będzie zainteresowany przyspieszeniem zakończenia rozpoznania sprawy (przed nowelizacją pracodawca w sytuacji opieszałości lub bezczynności organu zasadniczo mógł wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia. Od 1 czerwca 2017 r. w takich sytuacjach będzie mu przysługiwało prawo wniesienia ponaglenia, a organ będzie je musiał rozpatrzyć w ciągu 7 dni. Pracodawca może złożyć skargę na bezczynność lub przewlekłość postępowania w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia. Wnoszący ponaglenie nie będzie musiał czekać na jego rozpoznanie);
• korzystać z mediacji, także gdy pracodawca jest jedyną stroną postępowania, a mediacja miałaby być przeprowadzona pomiędzy pracodawcą a organem prowadzącym postępowanie; z mediacji można korzystać także w sprawach wszczętych przed 1 czerwca 2017 r. Mediacje muszą być prowadzone przez mediatora-osobę trzecią (także w postępowaniu sądowoadministracyjnym; dotąd mediacje przed sądami administracyjnymi były prowadzone przez sędziego (referendarza sądowego);
• przyspieszyć uprawomocnienie decyzji poprzez zrzeczenie się prawa do wniesienia odwołania (czynności tej dokonuje się przed organem, który wydał decyzję. Zrzeczenie będzie nieskuteczne, jeśli pracodawca złoży je przed wydaniem decyzji. Wskutek oświadczenia o zrzeczeniu wydana decyzja staje się ostateczna i prawomocna, a zatem nie podlega późniejszemu zaskarżeniu);
• oczekiwać, że organy administracji będą informowały o wysokości wpisu (opłaty) od przysługującego pracodawcy sprzeciwu lub skargi;
• oczekiwać, że organy administracji będą poświadczać za zgodność z oryginałem kopie dokumentów przedkładanych przez pracodawcę na potrzeby prowadzonego postępowania;
• oczekiwać, że organy nie będą - bez ważnej przyczyny - odstępowały od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw oraz że będą stosowały zasadę równego traktowania.

Należy też zwrócić uwagę na nowelizację przepisów określających ponowne rozpatrzenie sprawy. Regulacje te dotyczą tylko tych spraw, w których nie ma organu wyższego stopnia nad organem, który wydał decyzję. Od 1 czerwca 2017 r. korzystanie z ponownego rozpatrzenia sprawy jest fakultatywne.

PRZYKŁAD

GIODO wydał decyzję, w której nakazał spółce z o.o. wyeliminowanie nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych osobowych pracowników firmy poprzez zaprzestanie gromadzenia informacji wykraczających poza dane, o których mowa w art. 22¹ Kodeksu pracy. Pracodawca wniósł odwołanie od decyzji do GIODO. Postępowanie pracodawcy było nieprawidłowe. Kwestionując decyzję firma mogła, według swego wyboru, albo złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez GIODO, albo w terminie 30 dni zaskarżyć decyzję do WSA.

Ponowne rozpatrzenie sprawy - schemat możliwych działań strony

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 1, art. 5, art. 16, art. 18 ustawy z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2017 r. poz. 935

• art. 7a, art. 9, art. 37, art. 57 § 3a i § 4, art. 76a § 2b, art. 96a-96n, art. 122a-122g, art. 127a, art. 189a-189k ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 23; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 935

• art. 52 § 3, art. 53 § 2-2b, art. 54 § 3, art. 64a-64b, art. 116 § 1, art. 182 § 2a, art. 182a ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 718; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 935

• art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 963; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 1027

• art. 2a, art. 14o, art. 141 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 201; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 935

dr Aneta Olędzka

ekspert z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń i prawa cywilnego