Trybunał oceniał zgodność z konstytucją art. 27 ust. 1 ustawy o pdof kwestionowanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich w zakresie kwoty zmniejszającej podatek (556,02 zł), na podstawie której ustala się roczną kwotę wolną od podatku (3091 zł). Niekonstytucyjna regulacja ustawy o pdof utraci moc obowiązującą 30 listopada 2016 r.

W komunikacie wydanym po rozprawie z 28 października 2015 r. TK stwierdził, że:

(...) Utrzymywanie przez wiele lat stałej kwoty zmniejszającej podatek i oderwanie jej wysokości od czynników, dzięki którym można określić zdolność podatkową podatnika, narusza art. 84 konstytucji i wynikającą z niego zasadę sprawiedliwości podatkowej. (...) Brak jest powiązania zdolności podatkowej z przepisami odnoszącymi się do minimum egzystencji lub innymi określonymi wskaźnikami społeczno-ekonomicznymi. Brak tego związku powoduje, że choć przepisy są poprawne pod względem formalnym, stają się niesprawiedliwe.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, brak korygowania kwoty zmniejszającej podatek przez prawodawcę, w sytuacji gdy pozostaje niezmieniona od szeregu lat, przy ubytku także wartości pieniądza, oznacza jej pomniejszanie lub w istocie odbieranie jej znaczenia w systemie podatkowym. W konsekwencji, następuje przesuwanie ludzi o niskiej zdolności podatkowej w kierunku uzależniania ich od korzystania z form pomocy społecznej.

Pozostawienie podatnikowi podatku dochodowego od osób fizycznych pewnej wysokości dochodu do swobodnej dyspozycji (bez obowiązku uiszczania za niego podatku) jest w szczególności ważne dla osób o niskiej zdolności podatkowej.

(...) Trybunał podkreślił, że nie jest racjonalna regulacja prawa podatkowego, która zakłada stałą kwotę zmniejszającą podatek, przez co kwotę wolną od podatku ustala się na poziomie 3091 zł, podczas gdy ustawa o pomocy społecznej określa, że osobą żyjącą w ubóstwie jest ta, której dochód roczny ustalony z zastosowaniem reguł określonych w jej art. 8 ust. 3 i 4 nie przekracza 7608 zł - w przypadku osoby samotnie gospodarującej i 6168 zł, w przypadku osoby w rodzinie. (...)

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest podstawą do roszczeń o weryfikowanie zapłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych ani wznawiania postępowania podatkowego. Można się jednak spodziewać w najbliższym czasie nowelizacji przepisów w tym zakresie.

Oprac. Bożena Goliszewska-Chojdak

specjalista z zakresu kadr i płac, praktyk z kilkunastoletnim doświadczeniem w dziale kadrowo-płacowym, ekonomistka, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń