Pomniejszenie składek będzie możliwe, ale tylko w przypadku spełnienia przez Pana warunków do przyznania zasiłku chorobowego z tytułu orzeczonej niezdolności do pracy. Zgodnie ze stanowiskiem ZUS przedsiębiorca przed wypłatą zasiłku chorobowego powinien opłacać składki w pełnej wysokości, również w miesiącu swojej choroby. Dopiero po spełnieniu warunków do uzyskania zasiłku chorobowego i przyznaniu tego świadczenia może skorygować dokumentację rozliczeniową i odzyskać w ten sposób nadpłacone kwoty. Szczegóły w uzasadnieniu.

Choroba osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą może w pewnych okolicznościach pozwolić jej na pewne oszczędności w kosztach na rzecz ZUS. W przypadku niezdolności do pracy przedsiębiorca ma prawo do pomniejszenia (proporcjonalnie do liczby dni niedyspozycji zdrowotnej) kwoty najniższej obowiązującej go podstawy wymiaru składek (art. 18 ust. 10 ustawy systemowej).

Z wyjaśnień ZUS zawartych w poradniku Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu (...) osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących wynika, że przedsiębiorca w zasadzie powinien wstrzymać się ze zmniejszeniem podstawy składek na ubezpieczenia społeczne za dany miesiąc w związku niedyspozycją zdrowotną aż do czasu wypłaty przez ZUS przysługującego z tego tytułu zasiłku. Dopiero wtedy ma on pewność, że faktycznie jest uprawniony do świadczenia chorobowego, a tym samym, że spełnił warunki do opłacenia mniejszych składek ZUS z powodu choroby.

Przykład

Anna B. od kilku lat prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu opłaca obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a także dobrowolną składkę na ubezpieczenie chorobowe. W listopadzie 2015 r. przez 27 dni przebywała na zwolnieniu lekarskim. Uznając, że jest osobą uprawnioną do zasiłku chorobowego, zmniejszyła proporcjonalnie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności. W grudniu 2015 r. ZUS poinformował ją, że składka na ubezpieczenie chorobowe za wrzesień 2015 r. została przez Annę B. opłacona po terminie, co jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia chorobowego. Tym samym ZUS odmówił Annie B. przyznania zasiłku, a na jej koncie, jako płatnika składek, powstała niedopłata. Pomniejszenie podstawy wymiaru składek okazało się czynnością nieuprawnioną. Anna B. będzie musiała skorygować dokumentację rozliczeniową i opłacić zaległość wraz z odsetkami za zwłokę. Naraziła się także na wymierzenie jej przez ZUS opłaty dodatkowej w kwocie do 100% nieopłaconych składek.

Przedstawiony sposób postępowania jest zalecany również po to, aby przedsiębiorca uniknął sytuacji, w której zapłaciłby zmniejszone składki, a następnie okazałoby się, że zasiłek nie został mu przyznany. W takim przypadku doszłoby do zaniżenia należności składkowych, co w konsekwencji mogłoby skutkować utratą ciągłości ubezpieczenia chorobowego.

Przedsiębiorca, który był w danym miesiącu niezdolny do pracy, a nie uzyskał jeszcze z tego tytułu zasiłku chorobowego z ZUS, powinien w terminie płatności składek:

Krok 1

Za miesiąc, w którym chorował, opłacić składki ZUS w pełnej wysokości (tak jakby choroba nie wystąpiła).

Krok 2

Skorygować dokumentację rozliczeniową ZUS za ww. miesiąc po otrzymaniu zasiłku chorobowego.

Krok 3

Po złożeniu stosownych korekt wystąpić do ZUS o zwrot nadpłaty składek lub pomniejszyć o nią bieżące należności składkowe.

Przykład

Przedsiębiorca prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Opłaca składki na ubezpieczenia społeczne (w tym ubezpieczenie chorobowe) na zasadach ogólnych, od minimalnej podstawy wynoszącej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. 25 stycznia 2016 r. ma planowany zabieg w szpitalu i w związku z tym będzie przebywał na zwolnieniu lekarskim. Z racji niezdolności do pracy będzie mu przysługiwał zasiłek chorobowy, nie wiadomo jednak, przez jaki okres. Nieznana jest także data wypłaty świadczenia. W tej sytuacji, opłacając składki za styczeń 2016 r. (w terminie do 5 lutego 2016 r.), przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne w pełnej wysokości. Po uzyskaniu zasiłku chorobowego skoryguje deklarację ZUS DRA za styczeń 2016 r., pomniejszając należne składki proporcjonalnie do okresu niezdolności do pracy za ten miesiąc.

Przykład

Przedsiębiorca podlegający ubezpieczeniu chorobowemu był niezdolny do pracy przez 12 dni stycznia 2016 r. Załóżmy, że ze względu na konieczność przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w sprawie jego zasiłku ZUS wypłaci mu świadczenie dopiero pod koniec marca 2016 r. Przedsiębiorca opłacił składki za styczeń 2016 r. w pełnej wysokości. Po otrzymaniu zasiłku chorobowego złoży korektę dokumentacji rozliczeniowej, w której wykaże proporcjonalnie pomniejszoną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za styczeń 2016 r. w wysokości 1491,19 zł (2433 zł : 31 dni stycznia x 19 dni podlegania ubezpieczeniom społecznym). Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie podlega zmniejszeniu - jest to bowiem składka miesięczna i niepodzielna.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 18 ust. 8, ust. 9 i ust. 10, art. 24 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 121; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 2281

● art. 79 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 581; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1994

● § 1 ust. 1 pkt 15, załącznik nr 15 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1844; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1996

Mariusz Pigulski

ekspert ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej