Zakup pomocy dydaktycznych w ramach programów przeciwdziałania alkoholizmowi, narkomanii i przemocy w rodzinie przekazywanych następnie do jednostek oświatowych należy ująć w § 421 "Zakup materiałów i wyposażenia".

Ośrodki pomocy społecznej (dalej: OPS) nie prowadzą działalności edukacyjnej sensu stricto, co potwierdza zawieranie umów z jednostkami oświatowymi. OPS nie jest umocowany do zakupu pomocy dydaktycznych dla szkół, ponieważ zgodnie z art. 5 ust. 7 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej: ustawa o systemie oświaty) obowiązek zapewnienia pomocy dydaktycznych spoczywa na organie prowadzącym (gminie), który działając poprzez wójta, umocowuje (przekazuje pełnomocnictwo) zarówno dla:

● dyrektora szkoły, jak i

● kierownika OPS

- do zaciągania zobowiązań zgodnie z planem finansowym dla każdej z jednostek z osobna.

Na przykład ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (dalej: ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii) wskazuje w art. 2 ust. 1 pkt 1, że przeciwdziałanie narkomanii realizuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, gospodarczej, oświatowo-wychowawczej i zdrowotnej, a w szczególności m.in. przez działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i profilaktyczną. Zgodnie z ust. 2, zadania te są finansowane ze środków własnych podmiotów wykonujących zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii. Natomiast w art. 5 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ustalono, że zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii realizują organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie określonym w ustawie. Istotne jest również to, że zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii są realizowane, w zakresie określonym w ustawie, także przez:

● przedszkola, szkoły i inne jednostki organizacyjne wymienione w art. 2 pkt 3-5 i 7-9 ustawy o systemie oświaty,

● ośrodki pomocy społecznej,

● powiatowe centra pomocy rodzinie,

● regionalne ośrodki polityki społecznej.

Należy pamiętać, że szkoły realizują swój program profilaktyki wynikający z przepisów oświatowych niezależnie od tego, co robi OPS. Z kolei art. 10 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w ramach zadań własnych gminy wymienia m.in. prowadzenie profilaktycznej działalności:

● informacyjnej,

● edukacyjnej,

● szkoleniowej

- w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie zajęć sportowo-rekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych.

W celu realizacji tych zadań wójt opracowuje projekt gminnego programu przeciwdziałania narkomanii, biorąc pod uwagę cele operacyjne dotyczące przeciwdziałania narkomanii, określone w Narodowym Programie Zdrowia. Gminny program stanowi część gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych i ma być realizowany przez jednostkę wskazaną w tym programie (z pytania wynika, że tą jednostką jest OPS). Z kolei art. 19 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii odnosi się do działalności edukacyjnej w kontekście edukacji psychologicznej i społecznej, która ma obejmować w szczególności wprowadzanie problematyki zapobiegania narkomanii do programów przygotowania zawodowego osób zajmujących się wychowaniem oraz profilaktyką w szkołach i innych placówkach systemu oświaty oraz w szkołach wyższych.

Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej: ustawa o wychowaniu w trzeźwości) w art. 41 wskazuje, że w ramach działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych wymienia się m.in. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych.

Realizacja m.in. tych zadań jest prowadzona w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych stanowiącego część strategii rozwiązywania problemów społecznych, uchwalanego corocznie przez radę gminy, uwzględniającego cele operacyjne dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, określone w Narodowym Programie Zdrowia, i wykonywana ma być przez ośrodek pomocy społecznej lub inną jednostkę wskazaną w tym programie.

Ze wskazanych przepisów nie wynika potrzeba dokonywania zakupu pomocy dydaktycznych dla szkół przez OPS.

Rozporządzenie Ministra Finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (dalej: rozporządzenie o klasyfikacji budżetowej) wskazuje, że § 424 "Zakup środków dydaktycznych i książek" ma zastosowanie do zakupów środków dydaktycznych służących procesowi dydaktyczno-wychowawczemu realizowanemu w szkołach i placówkach oświatowych oraz książek i zbiorów bibliotecznych. Takiego procesu w ośrodkach pomocy społecznej nie prowadzi się, więc pozostaje sklasyfikowanie takiego wydatku w § 421 "Zakup materiałów i wyposażenia", który po zmianach otrzymał objaśnienia: W paragrafie tym ujmuje się zakup materiałów i wyposażenia związany z utrzymaniem i funkcjonowaniem jednostek, w tym m.in.: leków i środków opatrunkowych na wyposażenie apteczek, prasy. Nie zalicza się do tego paragrafu zakupów dóbr przekazywanych osobom fizycznym w ramach deputatów i innych świadczeń w naturze dokonywanych z wydatków osobowych oraz zakupu środków żywności.

PIOTR WIECZOREK

 specjalista ds. rachunkowości i kontroli, niezależny doradca i certyfikowany trener

PODSTAWY PRAWNE

● art. 5 ust. 7 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 2156; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 668)

● art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 224; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 437)

● art. 41 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 487)

● załącznik nr 4 do rozporządzenia Ministra Finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1053; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 524)

W kolejnym dodatku "Rachunkowość w instytucjach pomocy społecznej" odpowiemy m.in. na pytanie: Czy OPS musi opłacić akcyzę za węgiel przekazywany podopiecznym ośrodka?