Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej i innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej), mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury (art. 9 ust. 4c ustawy systemowej).

Przy czym należy pamiętać, że obowiązek ubezpieczeń z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej dotyczy jedynie osób mających ustalone decyzją ZUS prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z systemu powszechnego. Dotyczy to rent, o których mowa w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

PRZYKŁAD

Maria P. ma ustalone przez ZUS prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Od 1 grudnia 2016 r. zamierza rozpocząć działalność gospodarczą. Z tytułu tej działalności będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Dobrowolnie, na swój wniosek, będzie mogła przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.

UWAGA!

W rozumieniu ustawy systemowej nie są "osobami mającymi ustalone prawo do renty" osoby pobierające rentę na podstawie przepisów prawa cywilnego (np. rentę wyrównawczą) oraz pobierające rentę socjalną.

Inne rodzaje świadczeń rentowych

Osoby otrzymujące renty na podstawie przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, renty rolnicze, renty socjalne i renty rodzinne, które prowadzą jednocześnie działalność gospodarczą, nie są objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z działalności gospodarczej. Podlegają tym ubezpieczeniom na zasadzie dobrowolności.

PRZYKŁAD

Jacek K. ma ustalone prawo do wojskowej renty z tytułu niezdolności do służby. Od 1 października 2016 r. prowadzi działalność gospodarczą. Z tytułu działalności podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają dla niego charakter dobrowolny.

Takie stanowisko potwierdził m.in. Sąd Apelacyjny w Białymstoku, który w uzasadnieniu wyroku z 11 września 2013 r. (sygn. III AUa 251/13) wskazał, że:

(...) zarówno z literalnego brzmienia powyższego przepisu (art. 9 ust. 4c - przyp. red.), jak również stanowiska doktryny wynika, że unormowanie to ma charakter szczególny, zatem wymaga wykładni ścisłej. Przepis ten dotyczy wyłącznie osób mających ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, a więc renty z systemu powszechnego (które jednocześnie prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą). Nie zostały nim objęte osoby otrzymujące renty na podstawie przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, renty rolnicze, renty socjalne i renty rodzinne.

Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom osoby mające prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej z systemu zagranicznego (interpretacja ZUS z 1 października 2014 r., sygn. Dl/200000/43/1124/2014).

Prowadzenie działalności innej niż gospodarcza

Osoby mające prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, które są jednocześnie wspólnikami:

● spółek jawnych,

● komandytowych lub

● partnerskich czy

● jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

- nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tytułu bycia wspólnikiem.

Ze zwolnienia z obowiązku ubezpieczeń społecznych korzystają również uprawnieni do renty twórcy, artyści, osoby wykonujące działalność w zakresie wolnego zawodu oraz osoby prowadzące publiczne lub niepubliczne szkoły, inną formę wychowania przedszkolnego, na podstawie przepisów o systemie oświaty. Obowiązek ubezpieczeń społecznych nie dotyczy także osób współpracujących przy prowadzeniu działalności (art. 9 ust. 5 ustawy systemowej).

PRZYKŁAD

Ewa R. ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Od 25 października br. została jednym ze wspólników spółki jawnej. Osoba ta z tytułu działalności nie jest objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi. Odprowadza obowiązkowo tylko składkę zdrowotną.

Zbieg rodzajów prowadzonej działalności lub pobieranych świadczeń rentowych

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, które mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, jak też do renty rodzinnej, pobierające rentę rodzinną, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia działalności aż do ustalenia prawa do emerytury. W ocenie ZUS istotny w tym przypadku jest bowiem fakt ustalenia prawa do świadczenia, tj. renty z tytułu niezdolności do pracy, a nie jej pobieranie. Pobieranie renty rodzinnej nie ma w tym przypadku znaczenia (interpretacja ZUS z 7 października 2013 r., sygn. DI/200000/451/1298/20130).

Także w sytuacji zbiegu tytułów do ubezpieczenia społecznego, np. pozarolniczej działalności gospodarczej oraz innej działalności pozarolniczej (np. posiadania statusu wspólnika w spółce jawnej) oraz równoczesnego posiadania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, osoba ta będzie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie art. 9 ust. 4c ustawy systemowej aż do czasu ustalenia prawa do emerytury (interpretacja ZUS z 26 marca 2015 r., sygn. DI/200000/43/354/2015).

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 8 ust. 6, art. 9 ust. 4c i ust. 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 963; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1579

● art. 66 ust. 1 pkt 1c ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 581; ost.zm. Dz.U. z 016 r., poz. 1579

Małgorzata Kozłowska

radca prawny, autorka licznych publikacji, od 10 lat zajmuje się prawem ubezpieczeń społecznych, były wieloletni pracownik ZUS