STAN FAKTYCZNY: Ośrodek pomocy społecznej (dalej: OPS), jako jednostka budżetowa, został "scentralizowany" w zakresie rozliczeń VAT i od 1 stycznia 2016 r. nie jest podatnikiem VAT. Na podstawie decyzji administracyjnej dyrektora OPS dziecko ma prawo do korzystania z posiłków na terenie swojej szkoły, która jest albo placówką oświatową z tej samej gminy, albo należącą do innej gminy. Po zakończonym miesiącu szkoła należąca do tej samej gminy co OPS wystawia nam notę obciążeniową za obiady (bądź fakturę/rachunek w przypadku, gdy wystawcą jest jednostka oświatowa spoza naszej gminy). Zdarza się, że rodzice dzieci pokrywają częściową odpłatność na wyżywienie dziecka w szkole i wnoszą tę odpłatność do kasy OPS. Jak należy takie wpłaty od rodziców dzieci traktować w świetle VAT - jeżeli wpłata jest dokonywana z tytułu korzystania z obiadów przez dziecko, które korzystało z obiadów w placówce oświatowej należącej do tej samej gminy (objętej centralizacją) i należącej do innej gminy - w zakresie rejestru sprzedaży? Czy wpłatę traktować jako sprzedaż zwolnioną z VAT (art. 43 ustawy o VAT), czy wyłączoną z zakresu ustawy o VAT?

ODPOWIEDŹ: Uważam, że w tej sytuacji nie dochodzi do świadczenia przez szkoły (czy też - po centralizacji - przez macierzyste dla nich gminy) podlegających opodatkowaniu VAT usług. W konsekwencji szkoły spoza gminy nie powinny wystawiać ośrodkowi faktur. Otrzymywanie przez OPS wpłat od rodziców, o których mowa, leży poza zakresem ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT).

Według ogólnej reguły, za podatnika VAT nie uznaje się organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane - z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych (art. 15 ust. 6 ustawy o VAT). W zakresie, w jakim ma zastosowanie ten przepis, nie dochodzi do wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu VAT - a więc do sprzedaży, która mogłaby podlegać obowiązkowi ewidencjonowania.

Pojęcie organów władzy publicznej użyte w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT rozumie się szeroko (nie zostało ono przez ustawę o VAT zdefiniowane).

SŁOWNICZEK

Organy władzy publicznej - wszelkie podmioty, które będąc powołane na podstawie przepisów prawa do realizacji określonych zadań, wyposażone są przy ich realizacji we władztwo publiczne, tj. występują w pozycji nadrzędnej w stosunku do innych podmiotów uczestniczących w danej czynności faktycznej.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 31 stycznia 2012 r., sygn. akt I FSK 627/11

Dlatego trzeba uznać, że art. 15 ust. 6 ustawy o VAT ma zastosowanie także do usług świadczonych przez wyznaczone jednostki (np. właśnie ośrodki pomocy społecznej) na podstawie decyzji administracyjnych. Potwierdzają to sądy administracyjne (zob. np. wyrok WSA w Krakowie z 6 czerwca 2013 r., sygn. akt I SA/Kr 462/1, czy wyrok WSA w Warszawie z 13 października 2015 r., sygn. III SA/Wa 3650/14).

Z ORZECZNICTWA

Dom będący jednostką budżetową m. W. realizuje zadania własne m. W. wynikające z przepisów prawa i wobec tego nie może być traktowany jako odrębny organ, lecz jest jednostką organizacyjną wykonującą zadania m. W. W takim zaś zakresie, w jakim realizuje ww. zadania, stanowi organ władzy publicznej. (...) W niniejszej sprawie znajduje zastosowanie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, co oznacza, że dom opieki społecznej nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Wyrok WSA w Warszawie z 22 sierpnia 2012 r.; sygn. akt III SA/Wa 3092/11

Jak wynika z treści pytania, szkoły (czyli samorządowe jednostki budżetowe) zapewniają dzieciom wyżywienie na podstawie decyzji wydawanych przez dyrektora ośrodka pomocy społecznej. W świetle przytoczonych orzeczeń należy w tej sytuacji uznać, że szkoły (czy też - po centralizacji - macierzyste dla nich gminy) nie są z tego tytułu podatnikami VAT, a więc nie świadczą w tym zakresie podlegających opodatkowaniu VAT usług (ani innych podlegających opodatkowaniu VAT czynności). Dotyczy to również sytuacji, w których rodzice dzieci ponoszą częściową odpłatność za wyżywienie, dokonując stosownych wpłat w kasie OPS (przy założeniu, że również w tych przypadkach dziecko otrzymuje wyżywienie na podstawie decyzji dyrektora OPS).

TOMASZ KRYWAN

prawnik, doradca podatkowy, właściciel kancelarii doradztwa podatkowego, autor wielu publikacji z zakresu podatków

PODSTAWA PRAWNA

● art. 15 ust. 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054; ost.zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1649)

POLECAMY TAKŻE:

AUDIOKOMENTARZ: w VAT w gminach po wyroku TSUE.

E-PORADNIK: w Zmiany w odliczaniu VAT od 1 stycznia 2016 r.