W ustawie z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.) ustawodawca uregulował nie tylko konstrukcję stanowiących w całości dochodów gminnych budżetów podatków (od nieruchomości i od środków transportowych), lecz także opłat lokalnych (miejscowej, targowej, uzdrowiskowej, od posiadania psów). Do katalogu tych opłat dodano od 11 września 2015 r. (na podstawie ustawy z 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu) opłatę reklamową.

Postępowanie egzekucyjne

Skoro jest to należność, której obowiązek zapłaty może na terenie danej gminy wprowadzić jej organ stanowiący (art. 17a u.p.o.l.), to wszelkie czynności związane z jej naliczaniem będą podejmowane przez organy władzy wykonawczej w osobach wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast (dalej: wójt). To, w połączeniu z art. 2 § 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (dalej: Ordynacja podatkowa), oznacza, że Ordynacja podatkowa będzie stosowana w zakresie ustalania tej opłaty, a zwłaszcza jej dział III dotyczący zobowiązań podatkowych.

Podstawowym aktem prawnym w zakresie egzekucji opłaty reklamowej będzie ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a.), która w art. 2 § 1 wylicza rodzaje obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej i na pierwszym miejscu wskazuje na: "podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa".

Niezależnie od wprowadzonej przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (JST), na podstawie art. 19 u.p.o.l., formy zapłaty opłaty reklamowej (inkaso lub na podstawie deklaracji), w przypadku uchylania się zobowiązanego od zapłaty, wierzyciel, na podstawie art. 6 u.p.e.a., powinien podjąć działania (czynności) zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych.

Opłata reklamowa pobierana w drodze inkasa

Wyjaśnienia w tym miejscu wymaga tryb czynności wierzyciela uzależniony od wprowadzonego na terenie danej gminy sposobu zapłaty opłaty. Jeżeli rada gminy (miasta) zdecydowałaby się na pobieranie opłaty reklamowej w drodze inkasa, to w pierwszej kolejności musiałaby podjąć uchwałę, w której wskazałaby inkasentów oraz określiła należne im wynagrodzenie za wykonywane w tym zakresie czynności. W sytuacji gdy inkasent nie dokonałby poboru opłaty reklamowej (np. z uwagi na odmowę zapłaty), powinien sporządzić notatkę, wykonać zdjęcie tablicy reklamowej lub urządzenia reklamowego, a następnie przekazać taką dokumentację do urzędu gminy (miasta). Na podstawie tych materiałów wójt powinien wszcząć postępowanie podatkowe kończące się wydaniem decyzji określającej wysokość należnej do zapłaty opłaty reklamowej. Co do zasady, jeżeli wierzyciel wyznaczy termin na realizację obowiązku o charakterze pieniężnym, a nie zostanie on zrealizowany, to egzekucja może zostać wszczęta pod warunkiem doręczenia zobowiązanemu upomnienia. W upomnieniu należy wezwać zobowiązanego do realizacji obowiązku z jednoczesnym zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.

W przypadku opłaty reklamowej rozważana będzie zapewne zasadność wystawiania takiego upomnienia. W § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 30 października 2014 r. w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia, przewidziano bowiem brak obowiązku wystawiania upomnienia w przypadku tych należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a wysokość została określona w ostatecznym orzeczeniu. Nie ulega wątpliwości, że pojęcie "ostateczne orzeczenie" zawiera w sobie wydawane przez organy podatkowe decyzje (zarówno deklaratoryjne, jak i konstytutywne). Jednak zobowiązanie dotyczące obowiązku zapłaty opłaty reklamowej nie powstaje z mocy prawa (a sama opłata nie ma obowiązującego charakteru - w przeciwieństwie np. do któregokolwiek z podatków lokalnych), dlatego po wydaniu decyzji określającej należność i przed sporządzeniem tytułu wykonawczego konieczne jest doręczenie upomnienia.

Opłaty reklamowe można pobierać w drodze inkasa lub na podstawie deklaracji.

WAŻNE

Niezależnie od wprowadzonej przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, na podstawie art. 19 u.p.o.l., formy zapłaty opłaty reklamowej (inkaso lub na podstawie deklaracji), w przypadku uchylania się zobowiązanego od zapłaty, wierzyciel, na podstawie art. 6 u.p.e.a., powinien podjąć działania (czynności) zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych.

Sam sposób powstawania zobowiązania "z mocy prawa" został przez ustawodawcę wskazany w art. 21 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej i oznacza sytuację, w której zachodzi zdarzenie ujęte w ustawie regulującej konstrukcję podatku, z którym ta ustawa łączy powstanie takiego obowiązku. Tylko zapis aktu prawnego stanowiącego ustawę może więc połączyć wystąpienie określonego w nim stanu faktycznego z powstaniem zobowiązania podatkowego. Wynika to wprost z art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. W przypadku opłaty reklamowej stan faktyczny związany ze złożeniem w określonym terminie deklaracji wynikałby z aktu prawa miejscowego (uchwały), do wydania którego w tym przedmiocie podstawę dawałby art. 19 pkt 5 u.p.o.l. Nie ma podstaw, żeby utożsamiać to z obowiązkiem bezpośrednio uregulowanym w przepisach aktu prawnego stanowiącego ustawę w aspekcie rozstrzygania o sposobie powstania zobowiązania z tytułu tej opłaty.

W takim przypadku czynniki, takie jak np. zamiar podatnika dotyczący realizacji obowiązku, nie mają znaczenia i może zaistnieć sytuacja, w której nie będzie on świadomy faktu powstania zobowiązania podatkowego.

W przypadku opłaty reklamowej - w przeciwieństwie np. do podatków od nieruchomości od osób prawnych, od środków transportowych, rolnego czy opłaty śmieciowej - ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie ustawowego zapisu o określonym stanie faktycznym, z którego wystąpieniem wiązałoby się powstanie zobowiązania z tytułu zapłaty tej opłaty.

Deklaracje o wysokości opłaty reklamowej

Jeżeli rada gminy (miasta) zdecydowałaby o formie poboru opłaty reklamowej poprzez wprowadzenie obowiązku składania deklaracji przez podmioty zobowiązane do jej zapłaty, to niezależnie od tego, czy:

● deklaracja byłaby złożona, a opłata nie byłaby dokonywana,

● deklaracja nie byłaby złożona,

● kwota zobowiązania do zapłaty byłaby inna niż wynikająca z deklaracji

- organ podatkowy miałby obowiązek wszczęcia postępowania podatkowego i wydania decyzji określającej wysokość należnego do zapłaty zobowiązania.

Wójt, realizując dyspozycję z art. 6 u.p.e.a. w zakresie podejmowania czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych, powinien to czynić na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z 20 maja 2014 r. w sprawie trybu postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych (dalej: rozporządzenie w sprawie środków egzekucyjnych). To właśnie w nim Minister Finansów wskazał w § 1 w pierwszej kolejności na obowiązek wierzyciela polegający na systematycznej kontroli terminowości dokonywanych zapłat. Nie zdefiniował przy tym pojęcia "systematyczna kontrola" w aspekcie terminów jej wykonywania i tym samym stworzył możliwość dla wójtów do doprecyzowania tego pojęcia w wewnętrznych regulacjach (wydawanych jako zarządzenia), dotyczących np. zasad dochodzenia należności stanowiących dochody gminnego budżetu.

W celu usprawnienia wykonywania tych czynności, wójt uzyskał też możliwość (§ 3 rozporządzenia w sprawie środków egzekucyjnych) informowania zobowiązanego o:

1) terminie do zapłaty zobowiązania lub jego upływie,

2) kwocie do zapłaty,

3) wysokości należnych do zapłaty odsetek (o ile powstały w kwocie wymagalnej, tj. większej niż 11,60 zł),

4) skierowaniu w przypadku braku zapłaty sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego i możliwości powstania z tego tytułu dodatkowych kosztów

- przy użyciu: internetowego portalu informacyjnego, wiadomości sms, wiadomości e-mail, telefonu, faksu.

Jeżeli pomimo podjęcia tych czynności, zobowiązany nie wywiąże się ze swojego obowiązku, to dalsze postępowanie jest podobne, jak w przypadku inkasa. Co oznacza, że w następnej kolejności należy doręczyć zobowiązanemu upomnienie.

Upomnienie i tytuł wykonawczy

W § 4 rozporządzenia w sprawie środków egzekucyjnych wskazano obligatoryjne elementy, jakie musi zawierać każde upomnienie. Nie jest to jednak katalog zamknięty (tzw. wyliczenie enumeratywne) z uwagi na użycie zwrotu, że "upomnienie zawiera w szczególności".

Ponadto w § 5 oraz w § 6 rozporządzenia w sprawie środków egzekucyjnych na wierzyciela (w tym przypadku wójta) został nałożony obowiązek niezwłocznego doręczenia zobowiązanemu upomnienia oraz wystawienia tytułu wykonawczego w sytuacji, gdyby okazało się, że wysokość niezapłaconej w terminie należności wraz z należnymi odsetkami przekroczy 10-krotność kosztów upomnienia (116 zł) lub gdy termin do przedawnienia należności okaże się krótszy niż sześć miesięcy. Minister Finansów nie wyjaśnił, jaki okres należy rozumieć jako niezwłoczny, co ponownie stwarza podstawę do jego doprecyzowania w obowiązujących w danej gminie regulacjach wewnętrznych.

Koszty upomnienia stanowią czterokrotność wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej Poczta Polska za polecenie przesyłki listowej. W obecnie obowiązującym cenniku Poczty Polskiej koszt wysyłki listu zwykłego to 1,75 zł, a listu poleconego to 4,20 zł. Z uwagi na różnicę wynoszącą 2,45 zł, koszty upomnienia powinny - jako stanowiące czterokrotność opłaty - wynosić 9,80 zł.

Tymczasem Zarząd Poczty Polskiej przy uchwalaniu aktualnego cennika zawarł przy kosztach wysyłki listu poleconego adnotację, że "opłata za przesyłkę poleconą zawiera opłatę za traktowanie przesyłki listowej jako poleconej w wysokości 2,90 zł". Nie wnikając w sens umieszczenia takiego zapisu (odejmując od kwoty 4,20 zł wysokość opłaty za traktowanie listu jako poleconego w wysokości 2,90 zł nie otrzymamy kwoty 1,75 zł pobieranej przez operatora za wysłanie zwykłego listu), stąd właśnie bierze się wysokość pobieranych przez wierzyciela kosztów upomnienia (4 × 2,90 = 11,60 zł).

Koszty upomnienia wynoszą 11,60 zł.

Ostatnią czynnością, jaka pozostaje wierzycielowi, jest wystawienie tytułu wykonawczego, którego elementy wskazuje ustawodawca w art. 27 u.p.e.a., oraz jego przekazanie do organu egzekucyjnego, czyli do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Formalne wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu przez organ egzekucyjny odpisu tytułu wykonawczego.

O zasadach wprowadzania i naliczania opłaty reklamowej pisaliśmy w nr. 13 GSiA z 2015 roku w artykule "Nieskuteczne kary za reklamy".

MARCIN BINAŚ

Autor jest specjalistą w zakresie podatków i opłat stanowiących w całości dochody własne gmin, pracownikiem Wydziału Kontroli RIO w Szczecinie

PODSTAWY PRAWNE

● art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. nr 114, poz. 946)

● ustawa z 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz.U. z 2015 r. poz. 774)

● art. 2 § 1 pkt 1, art. 21 § 1 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost. zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1311)

● art. 17a, art. 19 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 849; ost. zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1283)

● art. 2 § 1, art. 6, art. 27 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619; ost. zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1322)

● § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 30 października 2014 r. w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia (Dz.U. z 2014 r. poz. 1494)

● § 1, § 3 § 5, § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z 20 maja 2014 r. w sprawie trybu postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 656) - obowiązuje do 1 stycznia 2016 r.