Teza

Oznaczenie wyroku

(data, sygnatura)

Charakter prawny nagrody i premii

1. Nagroda (art. 105 k.p.) jest wynagrodzeniem w rozumieniu art. 18^3a k.p., co oznacza, że także do nagrody jako świadczenia przyznawanego pracownikowi na podstawie uznania pracodawcy mają zastosowanie reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości (art. 18^3c § 1 k.p.).

2. Pracownik, któremu nagrody nie przyznano, może jej skutecznie dochodzić, jeżeli wykaże naruszenie przez pracodawcę zasad równego traktowania w zatrudnieniu, czyli naruszenie przez pracodawcę art. 94 pkt 9, art. 11² i art. 11³ oraz art. 18^3a-18^3c k.p.

3. Pracownik, co do zasady, nie ma roszczenia o nagrodę (jako świadczenie uznaniowe) z wyjątkiem dwóch sytuacji. Pierwsza z nich ma miejsce wówczas, gdy pracodawca wadliwie korzysta ze swojego uznania w odniesieniu do przyznania pracownikowi nagrody. Druga sytuacja ma miejsce wtedy, gdy pracodawca przyznał już pracownikowi nagrodę, a następnie odmawia jej wypłaty.

4. Pracownik, który zarzuca pracodawcy naruszenie przepisów dotyczących zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu, powinien wskazać przyczynę, ze względu na którą dopuszczono się wobec niego aktu dyskryminacji i wykazać jej istnienie.

Wyrok SN

z 21 stycznia 2011 r.,

sygn. akt II PK 169/10

Nazewnictwo nie przesądza o charakterze świadczenia, a stosowany w praktyce podział premii na uznaniowe i regulaminowe nie jest jednoznaczny. Jeżeli bowiem pracodawca w umowie o pracę lub w zakładowym układzie zbiorowym przyznaje określone świadczenie, wskazując jednocześnie warunki pozytywne, które musi spełnić pracownik, oraz negatywne, które wpływają na utratę całości lub części premii, to niewypłacenie świadczenia rodzi po stronie pracownika roszczenie o jego spełnienie. Natomiast uznaniowy charakter świadczenia wyraża się tym, że pracodawca ma swobodę w jego przyznaniu.

Uzasadnienie do wyroku SN

z 29 kwietnia 2005 r.,

sygn. akt III PK 11/05

Spełnienie przez pracownika skonkretyzowanych i zobiektywizowanych przesłanek premiowych powoduje powstanie prawa podmiotowego do przyznania dla niego premii.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z 20 kwietnia 2005 r.,
sygn. akt III APa 17/05

Stosowany w praktyce podział na premie regulaminowe i uznaniowe nie jest jednoznaczny. Istnienie regulaminu premiowania samo przez się nie stanowi jeszcze wystarczającego kryterium do uznania określonych w nim premii za premie regulaminowe. Premia może bowiem przepadać, mimo że nie istnieje regulamin premiowania, z drugiej zaś strony nawet istnienie regulaminu premiowania nie zawsze przesądza sprawę, jeżeli z układu zbiorowego jednoznacznie wynika, że regulamin skierowany jest wyłącznie do organu przyznającego premię, który może być uprawniony do jej przyznania w sposób tworzący dopiero prawo pracownika do premii. O charakterze premii (regulaminowa, uznaniowa) decyduje zatem treść poszczególnych zbiorowych układów pracy i właściwych regulaminów premiowania.

Wyrok SN

z 7 grudnia 1963 r.,

sygn. akt II PR 846/63

Prawo do nagrody jubileuszowej

Nabycie prawa do nagrody jubileuszowej przez pracownicę korzystającą z urlopu wychowawczego następuje w dniu upływu okresu uprawniającego do tej nagrody.

Uchwała SN

z 19 sierpnia 1992 r.,

sygn. akt I PZP 49/92

Pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym pracownik podjął zatrudnienie.

Uchwała SN

z 21 maja 1991 r.,

sygn. akt I PZP 16/91

Pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej w ostatnim dniu okresu pracy uprawniającego do tej nagrody bądź w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających nagrody jubileuszowe, jeżeli przepisy o wynagrodzeniu albo inne przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Uchwała SN

z 26 lutego 1990 r.,

sygn. akt III PZP 57/89

Wypłata nagrody jubileuszowej

Pracownik, który nie zawinił ani nie przyczynił się w żaden sposób do wypłaty nienależnego mu składnika wynagrodzenia za pracę, co do zasady nie musi liczyć się z obowiązkiem zwrotu tego typu płatności ze stosunku pracy, choćby nie były mu one należne, ponieważ pracownik ma prawo swobodnego dysponowania wypłaconym mu wynagrodzeniem za pracę, które z reguły zużywa na własne potrzeby w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.

Wyrok SN

z 8 czerwca 2011 r.,

sygn. akt I PK 31/10

1. Pracownik może wyrazić na piśmie zgodę na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia za pracę konkretnych kwot nadpłaconego dodatku do wynagrodzenia także wtedy, gdy składnik ten wypłacał mu pracodawca posługujący się wyspecjalizowanymi służbami finansowymi (art. 91 k.p.).

2. W prawie pracy nie ma zakazu dysponowania wypłaconym (uzyskanym) wynagrodzeniem według swobodnej woli pracownika, jeżeli pozwany wzajemnie pracodawca nie udowodnił, że skarżący pracownik miał świadomość otrzymywania nienależnego świadczenia w sytuacji, która była ewidentnym następstwem błędu wyspecjalizowanej firmy finansowej w prawidłowym wyliczeniu przyznanej i wypłacanej skarżącemu podwyżki wynagrodzenia.

Wyrok SN

z 23 października 2008 r.,

sygn. akt II PK 76/08

Nagroda jubileuszowa jest wymagalna niezwłocznie po nabyciu do niej prawa i od tej chwili należą się odsetki, choćby pracownik później wykazał okoliczności stanowiące przesłanki uprawniające do nagrody, a pracodawcy nie można było przypisać winy w opóźnieniu.

Wyrok SN

z 19 sierpnia 1999 r.,

sygn. akt I PKN 189/99

Omyłkowa wypłata pracownikowi nagrody jubileuszowej niższego stopnia nie powoduje po upływie kolejnego okresu powstania prawa do nagrody wyższego stopnia.

Wyrok SN

z 6 marca 1998 r.,

sygn. akt I PKN 551/97

Potrącenia z nagrody

Odprawa emerytalna (art. 92¹ k.p.) oraz nagroda jubileuszowa (art. 77³ § 3 pkt 3 k.p.) podlegają ochronie przed potrąceniami (art. 87 k.p.) jak wynagrodzenie za pracę.

Wyrok SN

z 17 lutego 2004 r.,

sygn. akt I PK 217/03

Nagroda po zmarłym pracowniku

Artykuł 18 ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, który wymienia jedynie przykładowo, bo używa zwrotu "w szczególności", kilka rodzajów praw majątkowych, zalicza do nich prawa autorskie, prawa do projektów wynalazczych, prawa do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych. Jest to jednak, co już podkreślono, katalog otwarty, a zatem jest możliwe zaliczenie do niego także innych praw, nigdzie w ustawie niewymienionych.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (do 2003.12.31) w Katowicach

z 28 maja 1997 r.,

sygn. akt I SA/Ka 102/96

Przepis art. 63¹ § 2 k.p. dotyczy materii wejścia w konkretne prawa po zmarłym pracowniku, a regulacja ta określa istotne, uproszczone, "bo z pominięciem prawa spadkowego, zasady realizacji świadczeń wynikających ze stosunku pracy, w którym pozostawał zmarły pracownik, na rzecz jego najbliższej rodziny. Realizacja tych świadczeń będzie mogła następować na rzecz małżonka i innych członków rodziny, do których zmarły pracownik przyczyniał się za życia, bez wymogu uprzedniego formalnego oczekiwania przez sąd spadkowy o stwierdzeniu praw do spadku i podziale tego spadku".

Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach

z 11 grudnia 1996 r.,

sygn. akt III APz 18/96

Spadkobierca, który odrzucił spadek, może ponosić odpowiedzialność za mienie zagarnięte przez jego poprzednika prawnego na szkodę zakładu pracy, jeżeli świadomie skorzystał z wyrządzonej w ten sposób temu zakładowi szkody.

Wyrok SN

z 28 stycznia 1975 r.,

sygn. akt I PR 187/74

Kary porządkowe

Wynikający z art. 113 § 1 k.p. termin zatarcia ukarania karą porządkową może stanowić per analogiam wyznacznik utraty możliwości powołania się przez pracodawcę w wypowiedzeniu na zdarzenie, które miało miejsce przeszło rok przed dokonanym wypowiedzeniem.

Wyrok SN

z 23 listopada 2010 r.,

sygn. akt I PK 105/10

Odmowa przyjęcia pisma, o którym pracownik wie, że zawiera informację o ukaraniu, jest równoznaczna z zawiadomieniem o zastosowaniu kary porządkowej w rozumieniu art. 110 i 112 k.p.

Wyrok SN

z 29 czerwca 2000 r.,

sygn. akt I PKN 716/99

Zawiadomienie o odrzuceniu sprzeciwu od zastosowania kary porządkowej nie musi zawierać pouczenia o przysługującym pracownikowi prawie wystąpienia do sądu pracy o uchylenie zastosowanej kary porządkowej.

Wyrok SN

z 9 maja 2000 r.,

sygn. akt I PKN 626/99

Przewidziany w art. 112 § 1 k.p. powszechny tryb odwoławczy od zastosowanej kary porządkowej może być ukształtowany korzystniej dla pracowników w pozakodeksowych źródłach prawa pracy.

Wyrok SN

z 27 marca 2000 r.,

sygn. akt I PKN 564/99

Wymierzenie kary porządkowej upomnienia jest uzasadnione nawet w przypadku niewielkiego stopnia winy pracownika (art. 108 § 1 k.p.).

Wyrok SN

z 1 lipca 1999 r.,

sygn. akt I PKN 86/99

Obowiązek zachowania formy pisemnej dotyczy tylko zawiadomienia pracownika o udzieleniu kary porządkowej, a nie jej nałożeniu.

Wyrok SN

z 21 maja 1999 r.,

sygn. akt I PKN 70/99

Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy.

Wyrok SN

z 7 kwietnia 1999 r.,

sygn. akt I PKN 644/98

Wysłuchanie pracownika musi poprzedzać zastosowanie wobec niego kary porządkowej. Zastosowanie kary następuje w chwili podpisania pisma o ukaraniu, gdyż wtedy wewnętrzna wola przełożonego otrzymuje swój zewnętrzny, formalny wyraz. Natomiast z punktu widzenia skutków takiej decyzji dla pracownika (art. 110 i art. 112 § 1 k.p.) istotne znaczenie ma chwila zawiadomienia go na piśmie o zastosowanej karze.

Wyrok SN

z 4 marca 1999 r.,

sygn. akt I PKN 605/98

Jeżeli w piśmie zawiadamiającym o zastosowaniu kary porządkowej pracodawca wyróżnia sentencję i uzasadnienie wyjaśniające przyczyny jej nałożenia, to za równoznaczne z określeniem wymaganego przez art. 110 k.p. "rodzaju" naruszenia obowiązków pracowniczych uważane może być tylko takie ujęte w uzasadnieniu zachowanie, które w sposób jednoznaczny wskazane jest jako przedmiot zarzutu ze strony pracodawcy i przesłanka zastosowania kary.

Wyrok SN

z 17 lutego 1999 r.,

sygn. akt I PKN 580/98

Okoliczność, że w zakładzie pracy nie działa zakładowa organizacja związku zawodowego, której pracownik jest członkiem, nie zwalnia pracodawcy z obowiązku rozpatrzenia, przed podjęciem decyzji o uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu od zastosowania kary porządkowej (art. 112 § 1 zdanie 2 k.p.), stanowiska reprezentującej pracownika międzyzakładowej organizacji związkowej (art. 34 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.).

Wyrok SN

z 5 listopada 1998 r.,

sygn. akt I PKN 422/98

Zarówno zawinione umyślnie przez pracownika uchybienie obowiązkom pracowniczym, jak i ich naruszenie z winy nieumyślnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. Wymierzenie pracownikowi kary porządkowej nie wyklucza możliwości uznania tego samego nagannego zachowania się pracownika, stanowiącego przesłankę ukarania, za przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę.

Wyrok SN

z 25 października 1995 r.,

sygn. akt I PRN 77/95

Odpowiedzialność materialna pracowników

W razie dochodzenia od pracownika odszkodowania na zasadach przewidzianych w ramach art. 114 k.p. w zw. z art. 122 k.p., to na pracodawcy spoczywa ciężar łącznego udowodnienia szkody i jej wysokości, winy pracownika oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy powstaniem albo zwiększeniem szkody a zachowaniem się pracownika.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z 11 września 2012 r.,

sygn. akt III APa 20/12

Przepis art. 116 k.p. nie wprowadza wymagania, aby wymienione w nim okoliczności były udowodnione za pomocą dokumentów. Mogą być one wykazane za pomocą wszelkich środków dowodowych, których wiarygodność i moc dowodową sąd ocenia według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważania zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.).

Wyrok SN

z 23 czerwca 2009 r., sygn. akt III PK 15/09

Kary za powierzone pracownikowi mienie

Pracownik odpowiada na zasadzie art. 124 k.p. za szkodę w mieniu powierzonym, także wówczas, gdy nie stanowiło ono własności pracodawcy.

Wyrok SN

z 19 kwietnia 2010 r.,

sygn. akt II PK 307/09

Z przepisu art. 124 § 3 k.p. wynika, że odpowiedzialność za mienie powierzone wyłączona jest nie tylko wtedy, gdy pracownik wykaże, iż szkoda powstała wyłącznie z przyczyn od niego niezależnych, lecz także gdy udowodni, że wywołana została ona głównie z przyczyn, za które odpowiedzialności nie ponosi (kradzież). W takim przypadku odpowiada on za szkodę według ogólnych reguł materialnej odpowiedzialności pracownika.

Wyrok SN

z 28 kwietnia 1997 r.,

sygn. akt I PKN 114/97

Potwierdzenie przez pracownika podpisem na jakimkolwiek dokumencie otrzymania towaru - rzeczy, stanowi dowód, że mienie w ilości wskazanej w dokumencie zostało powierzone pracownikowi.

Wyrok SN

z 25 września 1985 r.,

sygn. akt IV PR 200/85

Podpisanie przez pracownika deklaracji o przyjęciu odpowiedzialności za mienie nie jest koniecznym warunkiem odpowiedzialności za mienie powierzone, lecz ma jedynie znaczenie dowodowe. Niezbędnym warunkiem pełnej odpowiedzialności pracownika za szkodę jest prawidłowe powierzenie mu mienia w sytuacji umożliwiającej mu jego zwrot lub wyliczenie się z niego.

Wyrok SN

z 3 grudnia 1981 r.,

sygn. akt IV PR 350/81

Kary dyscyplinarne

Enumeratywny katalog kar określa art. 76 ust. 1 Karty Nauczyciela, który nie przewiduje kary polegającej na odebraniu dodatku motywacyjnego. Utratę dodatku przewiduje natomiast art. 84 ust. 2 w związku z art. 83 ust. 1 ustawy.

Wyrok WSA we Wrocławiu

z 21 sierpnia 2008 r.,

sygn. akt IV SA/Wr 294/08

Jeżeli nauczyciel popełni czyn powodujący odpowiedzialność dyscyplinarną, który jest jednocześnie przestępstwem w świetle przepisów Kodeksu karnego, podlega zarówno karze dyscyplinarnej, jak i karze przewidzianej w przepisach k.k.

Nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia obowiązkom lub godności zawodu niezależnie od odpowiedzialności karnej.

Wyrok SN

z 11 maja 2000 r.,

sygn. akt III SZ 2/00

Jeżeli w dacie wygaśnięcia stosunku pracy nauczyciela istniało prawomocne orzeczenie komisji dyscyplinarnej o wydaleniu z zawodu, to art. 84 ust. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela pozwala na zwrot zatrzymanej części wynagrodzenia tylko za okres zawieszenia w pełnieniu obowiązków i do daty wygaśnięcia stosunku pracy. W świetle tego przepisu brak jest podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za okres po tej dacie, choćby następnie w wyniku rewizji nadzwyczajnej postępowanie dyscyplinarne zostało umorzone albo obwiniony został uniewinniony.

Wyrok SN

z 21 lipca 1999 r.,

sygn. akt I PKN 162/99

Kara wydalenia z zawodu nauczyciela jest uzasadniona, gdy jest odpowiednia do stopnia społecznego niebezpieczeństwa występku dyscyplinarnego nauczyciela oraz gdy jej zastosowanie jest niezbędne ze względu na brak gwarancji i pozytywnej prognozy, iż występki tego typu - godzące bezpośrednio w interesy młodzieży oraz całego systemu szkolnego - nie będą w przyszłości popełnione przez tego nauczyciela.

Wyrok SN

z 7 września 1995 r.,

sygn. akt I PO 6/95

Nauczycielowi mianowanemu przysługuje odwołanie od decyzji organu bezpośrednio nadzorującego szkołę dotyczącej zawieszenia go w pełnieniu obowiązków nauczyciela (art. 83 ustawy z dnia 23 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. Nr 3, poz. 19) do komisji dyscyplinarnej określonej w art. 77 ust. 1 i 2 wymienionej ustawy, a nie do organów rozstrzygających spory o roszczenia pracownicze.

Postanowienie SN

z 8 października 1982 r.,

sygn. akt I PR 90/82