Wstęp

Ustalanie zakresu ubezpieczeń społecznych w sytuacji tzw. zbiegu tytułów niezmiennie sprawia płatnikom składek wiele trudności. Od 1 stycznia 2016 r. nastąpiły zmiany w zakresie ustalania obowiązku ubezpieczeniowego w przypadku wykonywania przez ubezpieczonego różnych rodzajów działalności zarobkowej. Zmiany dotyczą sytuacji, gdy dodatkowy tytuł ubezpieczeniowy towarzyszy umowie zlecenia albo innej umowie cywilnoprawnej o podobnym charakterze. Zleceniobiorca może wykonywać jednocześnie kilka umów zlecenia, prowadzić pozarolniczą działalność, być pracownikiem, rolnikiem, duchownym, pozostawać w stosunku służby. Ponadto w przypadku wykonującego umowę zlecenia mogą występować okoliczności, które mają wpływ na obowiązek ubezpieczeń społecznych, jak np. posiadanie prawa do emerytury bądź renty, bycie uczniem lub studentem.

W niniejszej publikacji eksperci z zakresu tematyki ZUS wyjaśniają w przystępny sposób, jak obecnie należy rozstrzygać zbiegi tytułów ubezpieczeniowych. Ponadto w książce znajdują się praktyczne porady dotyczące korygowania ewentualnych nieprawidłowości, które pojawiają się w dokumentacji w przypadku popełnienia błędu przy ustalaniu zakresu ubezpieczeń zleceniobiorców. Publikacja zawiera także instrukcję, w jaki sposób uzyskać z ZUS informację na temat prawidłowego zakresu podlegania ubezpieczeniom społecznym przez zleceniobiorcę, gdy konieczne jest rozstrzygnięcie zbiegu tytułów ubezpieczeniowych.

I. Umowy cywilnoprawne w zbiegu z innymi tytułami ubezpieczeniowymi

Ustalanie obowiązku ubezpieczeń w sytuacji zbiegu tytułów ubezpieczeniowych występujących z umową zlecenia

Wykonywanie umowy zlecenia nie zawsze jest jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Zleceniobiorca może bowiem jednocześnie pozostawać w stosunku pracy, wykonywać inną umowę zlecenia, prowadzić pozarolniczą działalność, być rolnikiem, duchownym czy osobą pozostającą w stosunku służby. Występuje wówczas zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych, gdzie jednym z tytułów jest wykonywanie pracy na podstawie zlecenia. Ponadto taka umowa może być wykonywana przez osobę mającą ustalone prawo do renty lub emerytury oraz osobę będącą uczniem lub studentem. Mimo że uprawnienie do renty lub emerytury czy posiadanie statusu ucznia lub studenta nie jest tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym, to wpływa na charakter i zakres ubezpieczeń z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

1. Zasady oskładkowania samoistnej umowy zlecenia

Umowa zlecenia, bez względu na okres, na jaki została zawarta, skutkuje obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, chyba że zachodzą okoliczności wyłączające ten obowiązek. Z tytułu wykonywania umowy zlecenia powstaje również obowiązek ubezpieczenia wypadkowego. Ubezpieczeniu chorobowemu zleceniobiorcy i osoby z nimi współpracujące podlegają na zasadzie dobrowolności. Powyższa, generalna zasada ma zastosowanie również do umowy agencyjnej, a także każdej innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia (lub innej umowy o podobnym charakterze) istotne znaczenie ma fakt posiadania przez zleceniobiorcę innych tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz fakt zawarcia tej umowy z własnym pracodawcą bądź wykonywania jej na rzecz własnego pracodawcy.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców stanowi przychód - w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych - osiągany z tytułu wykonywania umowy zlecenia, jeżeli w umowie tej określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Jeżeli odpłatność za wykonanie umowy została ustalona w innej formie niż wyżej wskazane, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Przychodami - w rozumieniu przepisów podatkowych - są otrzymywane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymywanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dalej: updof).

Słowniczek

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy - przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany z tytułu wykonywania umowy cywilnoprawnej, jeżeli w umowie tej określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, z wyłączeniem:

● zasiłków z ubezpieczenia społecznego (jeżeli zleceniobiorca nabył do nich prawo z tytułu przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego),
● niektórych przychodów wymienionych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie kwoty 250% przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej.

- art. 18 ust. 2-3, art. 20 ust. 1 i 3 ustawy systemowej

Należy pamiętać, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe została przez ustawodawcę ograniczona w skali roku. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców (także osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług) w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. W 2016 r. górna roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi 121 650 zł.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe zleceniobiorcy stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tej osoby, bez stosowania ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek. Należy jednak pamiętać o tym, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w danym miesiącu, nie może być wyższa od 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek (w 2016 r. - 10 137,50 zł).

Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2016 r. jest ograniczona do kwoty 121 650 zł, a miesięczna podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe - do kwoty 10 137,50 zł.

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe są wyrażone w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych, w tym także dla zleceniobiorców. Stopy procentowe składek na poszczególne ryzyka ubezpieczeniowe wynoszą:

● 19,52% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie emerytalne,
● 8,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe - od 1 lutego 2012 r.,
● 2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie chorobowe,
● od 0,67% do 3,86% - na ubezpieczenie wypadkowe - od 1 kwietnia 2012 r.

Należne kwoty składek na ubezpieczenia społeczne podlegają zaokrągleniu do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, lub w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza.

Składkę na ubezpieczenia:

● emerytalne - finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczony (zleceniobiorca) i płatnik składek (zleceniodawca);
● rentowe - finansują:

- w wysokości 1,5% podstawy wymiaru - z własnych środków ubezpieczony (zleceniobiorca),

- w wysokości 6,5% podstawy wymiaru - z własnych środków płatnik składek (zleceniodawca);

● chorobowe - finansuje w całości, z własnych środków, sam ubezpieczony (zleceniobiorca);
● wypadkowe - finansuje w całości, z własnych środków, płatnik składek (zleceniodawca).

Zleceniobiorcy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, w tym również zleceniobiorca, uzyskuje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej po zgłoszeniu jej do ubezpieczenia zdrowotnego. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej ustaje natomiast po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego.

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych. Wyżej wymienione osoby podlegają zatem obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Ponadto do ubezpieczenia zdrowotnego zleceniobiorców (osób wykonujących umowę agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług) stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych.

Przykład

Michał H. zawarł od 15 października 2016 r. umowę zlecenia z innym podmiotem niż pracodawca. Z umowy o pracę otrzymuje on wynagrodzenie w wysokości 1900 zł miesięcznie. Zatem z tytułu wykonywania umowy zlecenia podlega obowiązkowo jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W sytuacji gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika-zleceniodawcę jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki (art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej). W przypadku przychodów uzyskiwanych z tytułu umowy lub umów zlecenia zawartych z osobą niebędącą pracownikiem płatnika, z których suma należności wynikająca z umowy lub z umów nie przekracza miesięcznie 200 zł, pobierany jest podatek zryczałtowany w wysokości 18%. Wówczas nie ma podstawy do obniżenia naliczonej od tych przychodów składki zdrowotnej do wysokości 0 zł - jeżeli w tych przypadkach płatnik nie oblicza i nie odprowadza zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tych osób, z poniższymi wyjątkami, tj.:

podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców (osób wykonujących umowę agencyjną lub inną umowę o świadczenie usług) pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, finansowanych ze środków ubezpieczonego

+

przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia rocznej podstawy wymiaru tych składek do 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej

Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy jej wymiaru.

2. Ogólne zasady rozstrzygania zbiegu tytułów ubezpieczeniowych z umową zlecenia

Tytuły do ubezpieczeń, z którymi może nastąpić zbieg obowiązku ubezpieczeniowego zleceniobiorcy, to m.in.:

● wykonywanie pracy nakładczej,
● wykonywanie kolejnej lub kolejnych umów zlecenia (lub o świadczenie usług, o charakterze umowy zlecenia),
● wykonywanie współpracy ze zleceniobiorcą,
● wykonywanie mandatu posła lub senatora,
● status osoby duchownej,
● wykonywanie współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności.

Zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów (wymienionych powyżej), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zarówno jako zleceniobiorca, jak i z tych innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy (z jednej lub więcej umów) lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia (art. 9 ust. 2c ustawy systemowej).

Sytuacja zleceniobiorcy w zakresie ubezpieczeń społecznych będzie zatem ulegała zmianie w zależności od podstawy wymiaru składek osiąganych w danym miesiącu. Jeżeli w danym miesiącu zleceniobiorca, który wykonuje więcej niż jedną umowę, nie uzyska z żadnej z nich przychodu w wysokości minimalnego wynagrodzenia, będzie musiał zostać zgłoszony do ubezpieczeń ze wszystkich wykonywanych umów.

Przykład

Włodzimierz W. współpracujący z żoną Marianną W. - prowadzącą działalność gospodarczą, zawarł umowę o świadczenie usług (o charakterze umowy zlecenia) ze spółką cywilną BARAK Jan i Kazimierz Barszczewscy. Włodzimierz W. wybrał jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych wykonywanie umowy. Na obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy ma wpływ wysokość podstawy wymiaru składek uzyskiwanej z umowy o świadczenie usług. Jeżeli przychód z umowy w danym miesiącu będzie niższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia, wówczas Włodzimierz W. podlega obowiązkowym składkom z obydwu tytułów, tj. ze współpracy i ze zlecenia.

3. Zleceniobiorca wykonujący więcej niż jedną umowę zlecenia

Jeżeli w danym miesiącu zleceniobiorca, który wykonuje więcej niż jedną umowę zlecenia, nie uzyska z żadnej z nich przychodu w wysokości minimalnego wynagrodzenia, musi zostać zgłoszony do ubezpieczeń ze wszystkich wykonywanych umów. Osiągnięcie minimalnego wynagrodzenia z jednej bądź następnych w kolejności umów oznacza, że z następnego tytułu (umowy) ubezpieczony będzie zwolniony z obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Przykład

Kazimiera R. wykonuje pracę na podstawie 2 umów o świadczenie usług, zawartych z dwoma zleceniodawcami. Z tytułu pierwszej umowy uzyskuje wynagrodzenie miesięczne w wysokości 200 zł, a z drugiej - w wysokości 1500 zł. Musi zostać zgłoszona do ubezpieczeń społecznych również z drugiej umowy, ponieważ podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z żadnej z umów nie wynosi tyle, ile minimalne wynagrodzenie (w 2016 r. - 1850 zł; w 2017 r. - 2000 zł).

Przykład

Damian B. pracuje na podstawie 3 umów zlecenia. Każda z tych umów przewiduje wypłatę wynagrodzenia w wysokości 800 zł. W listopadzie 2016 r. otrzymał wypłatę wyłącznie z drugiej umowy. Od 1 do 30 listopada 2016 r. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania wszystkich umów, ponieważ suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze wszystkich umów nie osiągnęła w listopadzie 2016 r. minimalnego wynagrodzenia.

Jeżeli obowiązek ubezpieczeń społecznych w danym miesiącu został ustalony dla kilku umów, to do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wchodzi cała kwota przychodu uzyskanego z każdej z tych umów. Nawet jeśli suma podstaw wymiaru składek przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia, to od "nadwyżki" ponad tę kwotę również należy odprowadzić składki na ubezpieczenia społeczne. Jest tak dlatego, że nie zmieniły się przepisy w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek zleceniobiorców. Zatem podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia powinna być ustalana na ogólnych zasadach (zob. Słowniczek na str. 7). Nowe przepisy nie przewidują dzielenia przychodu z tytułu umowy zlecenia na część oskładkowaną oraz nieoskładkowaną.

Przykład

Wiktoria P. jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia. Wynagrodzenie z tej umowy wynosi 1400 zł. Dodatkowo wykonuje pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą. Ubezpieczona w listopadzie 2016 r. uzyskała przychód stanowiący podstawę wymiaru składek z umowy zlecenia - 1400 zł i z umowy nakładczej w wysokości 900 zł. W tym miesiącu podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom jako zleceniobiorca i jako wykonawca. W związku z tym składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu wykonywania umowy zlecenia powinny być naliczone od kwoty 1400 zł, a z tytułu pracy nakładczej od kwoty 900 zł.

Przykład

Mariusz D. w okresie od 1 do 31 października 2016 r. był jednocześnie zatrudniony u dwóch różnych zleceniodawców na podstawie dwóch umów zlecenia i z każdej ma otrzymać po 1500 zł. Wypłata z tych umów nastąpi po ich rozwiązaniu w listopadzie 2016 r. Każdy ze zleceniodawców powinien zgłosić Mariusza D. jako zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i powinien on podlegać tym ubezpieczeniom w okresie od 1 do 31 października 2016 r., gdyż w październiku przychody stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu każdej z umów wyniosły 0 zł. Przychody z tytułu wykonywania umów wypłacone po ich wykonaniu będą stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

O tym, czy i z których tytułów (umów) dany zleceniobiorca będzie podległ ubezpieczeniom społecznym, można dowiedzieć się dopiero po zakończeniu danego miesiąca (ewentualnie ostatniego dnia miesiąca). Natomiast tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych zainteresowany musi wybrać na bieżąco, gdyż przepisy nie przewidują możliwości wyboru co do minionych okresów (miesięcy). Jednocześnie prawidłowość wskazania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych musi być zweryfikowana w następnym miesiącu, po ustaleniu uzyskanych podstaw wymiaru składek za ten następny miesiąc.

Przykład

Piotr N. od 1 listopada 2016 r. wykonuje pracę na podstawie trzech umów zlecenia. Z każdej z tych umów przewidziano wynagrodzenie w wysokości 1000 zł. Zleceniobiorca wybrał jako tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych pierwszą i drugą umowę. Jednak w listopadzie 2016 r. nie uzyskał przychodu z pierwszej umowy (podstawa wymiaru składek wynosiła 0 zł). Zatem zleceniodawca, na rzecz którego Piotr N. wykonuje trzecią umowę, również musi zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tej umowy, ponieważ zleceniobiorca nie złożył zleceniodawcom oświadczenia, że zamienia tytuł do ubezpieczeń społecznych z pierwszej na trzecią umowę.

Przykład

Renata G. pracuje jako przedstawiciel handlowy na podstawie 2 umów zlecenia. Z obydwu uzyskuje wynagrodzenie prowizyjne. Z pierwszej umowy w listopadzie 2016 r. uzyskała podstawę wymiaru składek w wysokości niższej niż minimalne wynagrodzenie, natomiast z drugiej kwotę wyższą od minimalnej płacy. Z uwagi na to, że tytuł do ubezpieczeń społecznych zmieniła na drugą umowę dopiero 1 grudnia 2016 r., tj. po dniu wypłaty z tej umowy, ubezpieczeniami społecznymi z drugiej umowy będzie mogła zostać objęta dopiero od tego dnia. W listopadzie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z tytułu obydwu umów zlecenia. W grudniu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z drugiej umowy, pod warunkiem że uzyska z tego tytułu przychód w wysokości co najmniej równej minimalnemu wynagrodzeniu.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowa z tytułu każdej wykonywanej umowy (art. 82 ust. 1 i 2 ustawy zdrowotnej).

Zasady podlegania ubezpieczeniom w przypadku zbiegu dwóch umów zlecenia

O - podleganie obowiązkowe; D - podleganie dobrowolne; N - osoba nie podlega ubezpieczeniom z danego tytułu ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. Te same oznaczenia przyjęto we wszystkich tabelach obrazujących zbiegi tytułów z umową zlecenia

Rodzaj tytułu ubezpieczenia		Zasady podlegania ubezpieczeniom		Uwagi
Tytuł 1* /Płatnik 1	Tytuł 2* /Płatnik 2	Tytuł 1	Tytuł 2
1	2	3	4	5
Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą, równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - D Rentowe - D Chorobowe - N Wypadkowe - N/O** Zdrowotne - O	Zleceniobiorca ma prawo zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu 1 na tytuł 2, jeżeli udokumentuje płatnikowi 1, że podstawa wymiaru składek z tytułu 2 jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie
Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Zleceniobiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z obu tytułów także wtedy, gdy suma podstaw wymiaru składek z tytułów 1 i 2 jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie
Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O/D Rentowe - O/D Chorobowe - D/N Wypadkowe - O/N Zdrowotne - O	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	O podleganiu ubezpieczeniom decyduje założona kolejność powstania tytułów ubezpieczeń*. Zleceniobiorca ma prawo wskazania wyłącznie tytułu 2 do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jeżeli udokumentuje płatnikowi 1, że podstawa wymiaru składek z tytułu 2 jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie

* Przyjęto założenie, że ubezpieczeniowy tytuł 1 powstał jako pierwszy. To samo założenie dotyczy również wszystkich kolejnych tabel obrazujących zbiegi tytułów z umową zlecenia.

** Składka wypadkowa musi być opłacona w miesiącach, w których z tego samego tytułu opłacono składkę emerytalno-rentową (obowiązkową lub dobrowolną).

4. Zlecenie i działalność pozarolnicza oskładkowana na zasadach ogólnych

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osoby wykonujące umowę zlecenia i jednocześnie prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą dotyczą sytuacji, gdy zlecenie nie jest wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a jej przedmiot nie pokrywa się z przedmiotem tej działalności. Istotne znaczenie do ustalenia, czy umowa zlecenia jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ma zakwalifikowanie przychodów z tej umowy dla celów podatkowych. Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji, wykonująca jednocześnie umowę zlecenia, osiąga przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej (w rozumieniu przepisów podatkowych), a także przychody z wykonywanej umowy zlecenia (w rozumieniu updof, czyli z działalności wykonywanej osobiście), następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych.

Zasady ustalania obowiązku ubezpieczeniowego w sytuacji zbiegu tytułów - umowa zlecenia - działalność pozarolnicza, uległy zmianie od 1 stycznia 2016 r.

W sytuacji zbiegu tytułów do ubezpieczeń - prowadzącego działalność pozarolniczą i zleceniobiorcy - znaczenie będzie miała wysokość:

● podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z działalności,
● podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia zleceniobiorcy z tytułu wykonywania umowy zlecenia,
● sumy podstaw wymiaru z tych tytułów (w niektórych przypadkach).

Podstawa wymiaru składek osoby prowadzącej działalność w 2016 r. i 2017 r.

Wysokość podstaw wymiaru i składek	Warunki ustalania podstawy wymiaru składek
	na tzw. preferencyjnych zasadach, tj. 30% minimalnego wynagrodzenia		na zasadach ogólnych - 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w danym roku
	2016 r.	2017 r.	2016 r.
Podstawa wymiaru składek - ubezpieczenia społecznea)	555 zł	600 zł	2433 zł
Składka na ubezpieczenie emerytalne (19,52%)	108,34 zł	117,12 zł	474,92 zł
Składka na ubezpieczenia rentowe (8%)	44,40 zł	48 zł	194,64 zł
Składka na ubezpieczenie chorobowe (2,45%)b)	13,60 zł	14,70 zł	59,61 zł
Składka na ubezpieczenie wypadkowe (przyjęto 1,80%)d)	9,99 zł	10,80 zł	43,79 zł
Fundusz Pracy (2,45%)	Nie opłaca sięc)		59,61 zł
Podstawa wymiaru - ubezpieczenie zdrowotne	3210,60 zł (w 2016 r.)
Ubezpieczenie zdrowotne (9%)	288,95 zł (w 2016 r.)

a) Podstawę wymiaru składek stanowi kwota zadeklarowana, nie mniejsza niż kwoty wskazane w tabeli.

b) Dla osób prowadzących działalność pozarolniczą jest to ubezpieczenie dobrowolne.

c) Jeżeli kwota podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od minimalnego wynagrodzenia.

d) Stopa procentowa składki wypadkowej obowiązuje do 31 marca 2017 r.

Zleceniobiorca prowadzący dodatkowo pozarolniczą działalność, którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z działalności stanowi kwota nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (czyli oskładkowana na tzw. zasadach ogólnych), będzie podlegać ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo z tytułu działalności, jeżeli podstawa wymiaru składek z umowy zlecenia będzie niższa od podstawy z działalności. Jako zleceniobiorca będzie mógł przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Zlecenie jest obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń społecznych, jeżeli podstawa wymiaru składek ze zlecenia jest niższa od podstawy z działalności.

Przykład

Matylda B. prowadzi działalność, z której opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru wynoszącej 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jednocześnie wykonuje umowę zlecenia (jej przedmiot jest inny niż przedmiot działalności), z której uzyskuje przychód miesięczny w wysokości niższej niż ta kwota. W tej sytuacji Matylda B. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z prowadzonej działalności.

Jeżeli ze zlecenia osiągnie w danym miesiącu przychód stanowiący podstawę wymiaru składek nie niższy niż podstawa wymiaru z działalności (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego), to jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych będzie mogła na bieżąco wybrać umowę zlecenia.

Należy pamiętać, że od 1 stycznia 2016 r. ww. zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym mają zastosowanie także do osób prowadzących pozarolniczą działalność inną niż działalność gospodarcza i wykonujących jednocześnie pracę na podstawie umowy zlecenia.

Przykład

Tomasz B. prowadzi działalność pozarolniczą jako jednoosobowy wspólnik spółki z o.o. Z tytułu tej działalności opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru wynoszącej 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jednocześnie wykonuje na rzecz innej firmy umowę zlecenia, z której uzyskuje przychód miesięczny w wysokości 1200 zł miesięcznie. W tej sytuacji Tomasz B. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z prowadzonej działalności. Przed 1 stycznia 2016 r. Tomasz B. mógł wybrać, z którego tytułu będzie podlegał ubezpieczeniom - bez znaczenia była wówczas podstawa wymiaru składek uzyskiwana z tytułu umowy zlecenia.

Zasady podlegania ubezpieczeniom w przypadku zbiegu działalności pozarolniczej z obowiązkiem opłacania składek od podstawy wymiaru wynoszącej nie mniej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (art. 18 ust. 8 ustawy systemowej) i umowy zlecenia

Rodzaj tytułu ubezpieczenia		Zasady podlegania ubezpieczeniom
Tytuł 1 /Płatnik 1*	Tytuł 2 /Płatnik 2	Tytuł 1	Tytuł 2	Uwagi
1	2	3	4	5
Działalność pozarolnicza z podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - D Rentowe - D Chorobowe - N Wypadkowe - N/O Zdrowotne - O	Ubezpieczony ma obowiązek udokumentować podstawę wymiaru składek z działalności pozarolniczej w wysokości co najmniej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
Działalność pozarolnicza z podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - D Rentowe - D Chorobowe - N Wypadkowe - N/O Zdrowotne - O	O podleganiu ubezpieczeniom decyduje założona kolejność powstania tytułów ubezpieczeń. Ubezpieczony ma prawo zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu 1 na tytuł 2, jeżeli udokumentuje, że podstawa wymiaru składek z tytułu 2 jest równa lub wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
Działalność pozarolnicza z podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż 60% prognozo- wanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego	Umowa zlecenia wykonywana w ramach prowadzonej działalności pozarolniczej	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - N Rentowe - N Chorobowe - N Wypadkowe - N Zdrowotne - N	Umowa zlecenia nie stanowi odrębnego tytułu do ubezpieczeń, jeżeli: ● przedmiot umowy zlecenia mieści się w zakresie prowadzonej działalności, ● przychód z niej uzyskiwany jest pod względem podatkowym traktowany jako przychód z działalności gospodarczej

* Płatnikiem składek i jednocześnie ubezpieczonym jest osoba prowadząca działalność pozarolniczą.

5. Zlecenie i działalność gospodarcza oskładkowana na zasadach preferencyjnych

Osoba prowadząca działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi kwota nie mniejsza niż 30% minimalnego wynagrodzenia, wykonująca jednocześnie umowę zlecenia:

● obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu ww. tytułów, gdy podstawa wymiaru na te ubezpieczenia z obu tytułów jest niższa w miesiącu od minimalnego wynagrodzenia,
● w przypadku gdy z jednego tytułu do ubezpieczeń podstawa wymiaru wynosi w miesiącu co najmniej minimalne wynagrodzenie, a z drugiego tytułu poniżej tego wynagrodzenia, obowiązkowy jest tylko jeden tytuł do ubezpieczeń - ten, dla którego podstawa wymiaru wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie, zgodnie z kolejnością powstawania tytułów,
● ma prawo wyboru na bieżąco tytułu do ubezpieczeń społecznych z kolejnej umowy (tytułu) w przypadku, gdy podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z poprzednich tytułów wynoszą w danym miesiącu co najmniej minimalne wynagrodzenie,
● może złożyć wniosek o zmianę tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, na bieżąco, w sytuacji gdy wykonuje pracę na podstawie więcej niż jednej umowy zlecenia lub świadczenia usług (znaczenie ma to, której umowy wykonywanie spowodowało najwcześniejsze powstanie tytułu do ubezpieczeń społecznych).

Zasadniczo zatem osoba prowadząca działalność, opłacająca składki na ubezpieczenia społeczne na zasadach preferencyjnych, od najniższej dopuszczalnej podstawy i jednocześnie wykonująca zlecenie, będzie podlegać ubezpieczeniom z obu tytułów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ze zlecenia osiągnie podstawę wymiaru składek w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. W takim przypadku będzie mogła zostać objęta ubezpieczeniami jako zleceniobiorca (wówczas z obu tytułów obowiązkowa będzie składka zdrowotna).

Przykład

Kacper K. jest zatrudniony od 1 listopada 2016 r. na podstawie umowy zlecenia. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za listopad 2016 r. wyniosła 1000 zł. Ubezpieczony prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia. W listopadzie 2016 r. Kacper K. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zarówno z tytułu prowadzenia działalności, jak i wykonywania umowy zlecenia.

Przykład

Erwin R. prowadzi działalność gospodarczą, z której opłaca składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia, tj. od kwoty 555 zł. W październiku 2016 r. wykonywał dodatkowo pracę na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o świadczenie usług. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z pierwszej umowy za październik wyniosła 1300 zł, a z drugiej - 700 zł. Erwin R. w październiku był objęty obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzenia działalności oraz z tytułu pierwszej z umów zlecenia, ponieważ tylko suma podstaw z tych tytułów jest w miesiącu wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Z tytułu wykonywania drugiej umowy zlecenia podlegał obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Przykład

Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej Michalina J. spełnia warunki do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 1 listopada 2016 r. i opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia. Od 10 listopada 2016 r. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, a od 24 listopada 2016 r. na podstawie kolejnego zlecenia. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za listopad z pierwszej umowy wyniosła 1000 zł, a z drugiej - 900 zł. Michalina J. nie złożyła wniosku o zamianę tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń (np. zamiast działalności mogła wybrać dwie umowy zlecenia). Zatem obowiązek ubezpieczeń społecznych w listopadzie 2016 r. powstał z tytułu działalności oraz dwóch umów. Biorąc bowiem pod uwagę kolejność powstawania tytułów do ubezpieczeń społecznych, przy sumowaniu podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dwa pierwsze tytuły (działalność i pierwsza umowa) nie spełniają warunku osiągania co najmniej kwoty minimalnego wynagrodzenia (suma podstaw z tych tytułów wyniosła 1555 zł).

Jeżeli przedsiębiorca uprawniony do ustalania podstawy wymiaru składek na zasadach preferencyjnych zdecyduje o opłacaniu składek od wyższej, zadeklarowanej podstawy wymiaru (niż obowiązujące go ustawowe minimum) i będzie to kwota nie niższa niż minimalne wynagrodzenie, wówczas zlecenie nie będzie powodowało powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych, bez względu na wysokości przychodu uzyskiwanego ze zlecenia w każdym miesiącu.

Przykład

Jan W. prowadzi działalność gospodarczą od 10 lipca 2016 r. i ma prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na zasadach "preferencyjnych". Od 1 listopada wykonuje też umowę zlecenia (inną niż przedmiot działalności gospodarczej), z wynagrodzeniem prowizyjnym. Jan W. za lipiec i sierpień zadeklarował do podstawy wymiaru 555 zł (30% minimalnego wynagrodzenia), a od września - 1850 zł (wysokość minimalnego wynagrodzenia w 2016 r.). W listopadzie uzyskał ze zlecenia 2450 zł. Jan W. w listopadzie 2016 r. nadal podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Z tytułu umowy zlecenia obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna.

Zasady podlegania ubezpieczeniom w przypadku zbiegu działalności gospodarczej z prawem do opłacania składek od obniżonej podstawy wymiaru (art. 18a ustawy systemowej) i umowy zlecenia

Rodzaj tytułu ubezpieczenia		Zasady podlegania ubezpieczeniom		Uwagi
Tytuł 1 /Płatnik 1*	Tytuł 2 /Płatnik 2	Tytuł 1	Tytuł 2
1	2	3	4	5
Działalność gospodarcza z podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą, równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - D Rentowe - D Chorobowe - N Wypadkowe - N/O Zdrowotne - O	Ubezpieczony ma prawo zmiany tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu 1 na tytuł 2, jeżeli udokumentuje, że podstawa wymiaru składek z tytułu 2 jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie
Działalność gospodarcza z podstawą wymiaru składek niższą niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Ubezpieczony podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z obu tytułów także wtedy, gdy suma podstaw wymiaru składek z tytułów 1 i 2 jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie
Działalność gospodarcza z podstawą wymiaru składek niższą niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O/D Rentowe - O/D Chorobowe - D/N Wypadkowe - O/N Zdrowotne - O	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	O podleganiu ubezpieczeniom decyduje założona kolejność powstania tytułów ubezpieczeń. Ubezpieczony ma prawo wskazania wyłącznie tytułu 2 do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jeżeli udokumentuje, że podstawa wymiaru składek z tytułu 2 jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie
Działalność gospodarcza z podstawą wymiaru składek niższą, równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - N Rentowe - N Chorobowe - N Wypadkowe - N Zdrowotne - N	Umowa zlecenia nie stanowi odrębnego tytułu do ubezpieczeń, jeżeli: ● przedmiot umowy zlecenia mieści się w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, ● przychód z niej uzyskiwany jest pod względem podatkowym traktowany jako przychód z działalności gospodarczej

* Płatnikiem składek i jednocześnie ubezpieczonym jest osoba prowadząca działalność gospodarczą.

6. Zlecenie wykonywane w ramach pozarolniczej działalności

W sytuacji gdy osoba prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, a następnie w ramach tej działalności zawiera umowę zlecenia, której przedmiot jest taki sam, jak przedmiot prowadzonej działalności, wówczas podlega ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Z tytułu wykonywania umowy zlecenia nie jest obejmowana tymi ubezpieczeniami - ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. Aby jednak umowa zlecenia mogła być traktowana jak wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, warunek jest taki, aby uzyskiwany z niej przychód był opodatkowany jako przychód z działalności gospodarczej.

Za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

● zlecający wykonanie czynności ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie,
● z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych,
● czynności są wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności,
● wykonujący czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Jeżeli organ podatkowy uzna, że czynności wykonywane w ramach umowy zlecenia są do celów podatkowych działalnością wykonywaną osobiście (nie są czynnościami wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej), osoba wykonująca tylko taką umowę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca.

W przypadku gdy osoba wykonująca umowę zlecenia wykonuje również czynności w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca lub osoba prowadząca działalność (następuje wówczas zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych).

Należy pamiętać, że po uznaniu przez organ podatkowy, że czynności wykonywane w ramach umowy są dla celów podatkowych działalnością wykonywaną osobiście (nie są czynnościami wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej), to w sytuacjach budzących wątpliwości co do rodzaju umowy (umowa zlecenia czy umowa o dzieło) obowiązek ubezpieczeń społecznych, lub jego brak, ustala się na podstawie treści umowy oraz warunków świadczenia pracy i wypłaty wynagrodzenia.

Przykład

Anna Z. prowadzi od 1 lutego 2013 r. na podstawie wpisu do ewidencji działalność gospodarczą. W ramach tej działalności zawarła umowę zlecenia. Przedmiot umowy zlecenia pokrywa się z zakresem prowadzonej przez Annę Z. działalności, a przychód uzyskiwany z umowy jest opodatkowany jako przychód z działalności gospodarczej. Osoba ta z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Z tytułu wykonywania umowy zlecenia nie jest obejmowana ubezpieczeniami - ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.

7. Zlecenie i umowa o pracę

Pracownik, który wykonuje dodatkowo umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą, z tytułu wykonywania tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach, jak w przypadku umowy o pracę, tj. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Za pracownika uważa się bowiem osobę pozostającą w stosunku pracy, a także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli taką umowę zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 i 2a ustawy systemowej). Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tej osoby stanowi łączny przychód uzyskiwany z umowy o pracę oraz z umowy zlecenia. Pracodawca z tytułu zawartej umowy zlecenia nie zgłasza zleceniobiorcy do ubezpieczeń, a uzyskany przychód z tej umowy wykazuje, wraz z przychodem ze stosunku pracy, w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r., II UZP 6/09, OSNP 2010/3-4/46), w której SN wskazał, że: przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby (wykonującej pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej - przyp. red.) za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to, że będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub inną osobą. W konsekwencji, nawet, gdy osoba ta (pracownik) zawarła umowę (...) z osobą trzecią, to prace w jej ramach wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jego pracy). Sąd Najwyższy, w stosunku do wyżej wymienionych osób, "rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, (...) także w zakresie tej aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy.

Omówiona zasada nie ma zastosowania do osób przebywających na urlopie macierzyńskim, wychowawczym lub bezpłatnym. Jeżeli zatem pracodawca zatrudni na podstawie umowy zlecenia własnego pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim, wychowawczym czy bezpłatnym, to z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia podlega on ubezpieczeniom na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców.

Zleceniobiorca zatrudniony przez własnego pracodawcę nie jest traktowany jako pracownik, jeżeli zlecenie realizowane jest w trakcie urlopu macierzyńskiego, wychowawczego lub bezpłatnego.

Przykład

Spółka zawarła od 1 października 2016 r. umowę zlecenia z własnym pracownikiem, który przebywa na urlopie wychowawczym. Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym i wykonująca jednocześnie umowę zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia. Przebywanie na urlopie wychowawczym nie stanowi wówczas tytułu do tych ubezpieczeń.

Ponadto, mimo że osoba przebywająca na urlopie wychowawczym jest nadal pracownikiem spółki, z tytułu zawartej umowy zlecenia podlega ubezpieczeniom na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców. Dlatego za tę osobę należy obowiązkowo odprowadzić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe, a także na ubezpieczenie zdrowotne.

Przykład

Spółka zawarła umowę zlecenia od 1 listopada 2016 r. z własnym pracownikiem, który przebywa na urlopie macierzyńskim i pobiera z tego tytułu zasiłek macierzyński. W tej sytuacji obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych tej osoby jest pobieranie zasiłku macierzyńskiego. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z umowy zlecenia. Składka na ubezpieczenie chorobowe jest natomiast opłacana na wniosek zleceniobiorcy. W tej sytuacji ze zlecenia obowiązkowa jest składka zdrowotna.

Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę i jednocześnie wykonująca umowę zlecenia zawartą z innym podmiotem niż własny pracodawca (i niewykonująca tej umowy na jego rzecz), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Natomiast z tytułu wykonywania umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają dla niej charakter dobrowolny, jeżeli podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Tym samym, jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od minimalnego wynagrodzenia (najniższego wynagrodzenia), osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

Dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, którym przepisy prawa pracy gwarantują co najmniej minimalne wynagrodzenie, tak długo, jak długo trwa stosunek pracy dodatkowe tytuły do ubezpieczeń, m.in. wykonywanie umowy zlecenia, mają charakter dobrowolny.

Dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, który w umowie o pracę ma zagwarantowane wynagrodzenie w kwocie co najmniej równej lub wyższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia, dodatkowe tytuły do ubezpieczeń posiadane przez tego pracownika, m.in. wykonywanie umowy zlecenia, także mają charakter dobrowolny.

Omawianą zasadę stosuje się również wtedy, gdy pracownik choruje albo pracodawca nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wynikających z zawartej umowy o pracę oraz z przepisów prawa pracy i nie wypłaca pracownikowi należnego wynagrodzenia lub, bez zmiany treści umowy o pracę, wypłaca wynagrodzenie w kwocie niższej niż należna (zagwarantowana w umowie o pracę).

Jeżeli osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia pozostaje jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy, to do celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia należy zsumować podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu wszystkich umów o pracę.

W sytuacji gdy łącznie wynoszą one co najmniej tyle, ile wynosi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, osoba wykonująca umowę zlecenia podlega z tego tytułu dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Przykład

Hanna F., wykonująca w okresie od 1 września do 30 listopada 2016 r. umowę zlecenia, jest jednocześnie zatrudniona na podstawie dwóch umów o pracę (w jednym zakładzie pracy na 1/2 etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 900 zł, w drugim zakładzie pracy na 1/2 etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 1000 zł). Ponieważ osoba ta łącznie - z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy - osiąga miesięczne wynagrodzenie w kwocie 1900 zł (tj. wyższe niż minimalne wynagrodzenie w 2016 r., które wynosi 1850 zł), z tytułu wykonywanej w okresie od 1 września do 30 listopada 2016 r. umowy zlecenia może dobrowolnie podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W przypadku gdy pracownik w przeliczeniu na okres miesiąca nie osiąga minimalnego wynagrodzenia (niepełny wymiar czasu pracy z wynagrodzeniem niższym niż minimalne) i dodatkowo wykonuje pracę (na rzecz innego podmiotu niż pracodawca) na podstawie dwóch lub więcej umów zlecenia, wówczas umowy zlecenia, oprócz umowy o pracę, będą powodowały obowiązek ubezpieczeń, jeżeli suma podstaw wymiaru składek z tytułu tych umów będzie wynosiła mniej niż minimalne wynagrodzenie. Jeżeli przekroczy tę kwotę, to z kolejnej umowy nie będzie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (art. 9 ust. 1a i 1b w zw. z art. 9 ust. 2c ustawy systemowej).

Zasada ta ma zastosowanie w odniesieniu do zleceniobiorców, którzy równocześnie posiadają inne tytuły do ubezpieczeń społecznych, takie jak:

● umowa o pracę,
● członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
● pozostawanie funkcjonariuszem Służby Celnej,
● pobieranie świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego, pobieranie wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,

- jeśli podstawa wymiaru składek z tych tytułów w przeliczeniu na pełny miesiąc będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie (nie zagwarantowano minimalnego wynagrodzenia).

Zasady podlegania ubezpieczeniom w przypadku zbiegu umowy o pracę i umowy zlecenia

Rodzaj tytułu ubezpieczenia		Zasady podlegania ubezpieczeniom		Uwagi
Tytuł 1/ Płatnik 1	Tytuł 2/ Płatnik 2	Tytuł 1	Tytuł 2
1	2	3	4	5
Umowa o pracę z miesięcznym wynagrodzeniem równym lub wyższym niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą, równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - O Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - D Rentowe - D Chorobowe - N Wypadkowe - N/O Zdrowotne - O	Rozstrzygnięcie dotyczy sytuacji, w której umowa zlecenia nie jest zawarta z własnym pracodawcą i nie jest wykonywana na jego rzecz
Umowa o pracę z miesięcznym wynagrodzeniem niższym niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia z miesięczną podstawą wymiaru składek niższą, równą lub wyższą niż minimalne wynagrodzenie	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - O Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - D Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Rozstrzygnięcie dotyczy sytuacji, w której umowa zlecenia nie jest zawarta z własnym pracodawcą i nie jest wykonywana na jego rzecz. Ubezpieczony podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z obu tytułów także wtedy, gdy suma podstaw wymiaru składek z tytułów 1 i 2 jest równa lub wyższa niż minimalne wynagrodzenie
Umowa o pracę z miesięcznym wynagrodzeniem niższym, równym lub wyższym niż minimalne wynagrodzenie	Umowa zlecenia zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - O Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Emerytalne - O Rentowe - O Chorobowe - O Wypadkowe - O Zdrowotne - O	Przychód z tytułu umowy zlecenia jest sumowany z przychodem ze stosunku pracy. Suma przychodów rozliczana jest łącznie, na zasadach obowiązujących w odniesieniu do pracowników

8. Umowa zlecenia i prawo do emerytury lub renty

Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia, która ma jednocześnie ustalone prawo do emerytury lub renty, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Jeśli zatem osoba posiadająca uprawnienia emerytalne lub rentowe zawiera umowę zlecenia i jest to dla niej jedyny tytuł do ubezpieczeń, z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu. Zleceniobiorcy mający prawo do emerytury lub renty, którzy jednocześnie nie są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, w przypadku zawarcia więcej niż jednej umowy zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu ich wykonywania, dopóki suma podstaw wymiaru składek z tytułu tych umów nie będzie w miesiącu wynosiła co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Dopiero kiedy kwota minimalnego wynagrodzenia zostanie osiągnięta (lub przekroczona), kolejna umowa nie będzie już oskładkowana. Zleceniobiorca emeryt lub rencista będzie objęty ubezpieczeniami społecznymi z uwzględnieniem kolejności powstawania tytułów do ubezpieczeń. Będzie mógł również na bieżąco zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (art. 9 ust. 4a z zastrzeżeniem art. 9 ust. 2c ustawy systemowej). Zasady sumowania podstaw wymiaru są analogiczne jak przy zbiegu dwóch lub więcej umów zlecenia.

Przykład

Witold G. przebywa na emeryturze i jednocześnie jest zatrudniony na podstawie dwóch umów zlecenia. W listopadzie 2016 r. z tytułu pierwszej umowy uzyskał przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 1700 zł, a z drugiej - 800 zł. Zleceniobiorca musi być zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu obydwu umów (minimalne wynagrodzenie w 2016 r. wynosi 1850 zł).

Nadal obowiązuje zasada, zgodnie z którą zleceniobiorca emeryt albo rencista wykonujący pracę na podstawie jednej umowy zlecenia (o świadczenie usług) podlega z tytułu jej wykonywania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu.

Przykład

Janina L., posiadająca prawo do renty rodzinnej, jest zatrudniona na podstawie umowy o świadczenie usług zawartej na okres od 2 listopada 2016 r. do 31 marca 2017 r., z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 2000 zł. W całym okresie będzie podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Janina L. nie wyraziła chęci przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego.

Przez pojęcie "renta" - na potrzeby ustawy systemowej - należy rozumieć wyłącznie świadczenia pieniężne z systemu ubezpieczenia społecznego realizowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz zaopatrzenia emerytalnego osób w stosunku służby (np. żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji). Nie są osobami mającymi ustalone prawo do renty - w rozumieniu przepisów powołanej ustawy - osoby pobierające rentę na podstawie przepisów prawa cywilnego (np. rentę wyrównawczą) oraz osoby pobierające rentę socjalną przyznawaną na podstawie ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej.

Odrębnie została uregulowana sytuacja ubezpieczeniowa zleceniobiorców-emerytów, jednocześnie zatrudnionych w ramach stosunku pracy.

Od 1 stycznia 2016 r. zleceniobiorcy mający ustalone prawo do emerytury lub renty, wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu jej wykonywania, nawet jeżeli jednocześnie pozostają w stosunku pracy. Dla celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych emeryta/rencisty-zleceniobiorcy będą stosowane takie same zasady jak wobec pozostałych zleceniobiorców, nieposiadających prawa do tych świadczeń. Przy ustaleniu obowiązku tych ubezpieczeń znaczenie będzie miała podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy. Jeżeli emeryt/rencista-zleceniobiorca w umowie o pracę będzie miał zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie, to ze zlecenia obowiązkowo będzie podlegał tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. W przeciwnym razie składki na ubezpieczenia społeczne będą obowiązkowe również z tytułu umowy zlecenia.

Przykład

Anatol D. jest emerytem i jednocześnie pracownikiem zatrudnionym w spółce z o.o. jako stróż nocny na 1/4 etatu, z wynagrodzeniem 500 zł miesięcznie. Dodatkowo 15 listopada 2016 r. zawarł ze spółdzielnią mieszkaniową umowę zlecenia (która nie będzie wykonywana na rzecz spółki z o.o.). Z tytułu umowy cywilnoprawnej uzyskuje przychód, stanowiący podstawę wymiaru składek, w kwocie 650 zł miesięcznie. Pomimo zatrudnienia Anatola D. na podstawie umowy o pracę, zleceniodawca powinien go zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego ze zlecenia, gdyż wynagrodzenie z etatu jest niższe niż płaca minimalna.

9. Zlecenie i członkostwo w radzie nadzorczej

Od 1 stycznia 2015 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają członkowie rad nadzorczych, którzy otrzymują wynagrodzenie z tytułu pełnienia tej funkcji (art. 6 ust. 1 pkt 22 ustawy systemowej).

Jeżeli członek rady nadzorczej nie pobiera wynagrodzenia z tytułu pełnienia tej funkcji, nie powinien być zgłaszany do ubezpieczeń społecznych.

Jeśli członek rady nadzorczej pobierający wynagrodzenie posiada inny równoległy tytuł do ubezpieczeń społecznych, i tak musi zostać obowiązkowo zgłoszony do tych ubezpieczeń z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej w każdym z podmiotów, w których został powołany do sprawowania tej funkcji (art. 9 ust. 9 ustawy systemowej). Takim dodatkowym tytułem będzie m.in. wykonywanie umowy zlecenia bądź umowy o świadczenie usług. Wysokość podstawy wymiaru składek osiągana ze zlecenia nie ma wpływu na obowiązek tych ubezpieczeń. Osoba będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym z obu tytułów: jako zleceniobiorca oraz jako członek rady nadzorczej. Na zakres podlegania ubezpieczeniom zleceniobiorcy nie będzie miała wpływu wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek członka rady. Analogicznie jest w przypadku posiadania przez tę osobę prawa do emerytury lub renty (art. 9 ust. 4 ustawy systemowej).

Przykład

Krystian T., zamieszkujący w Polsce, posiadający prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, jest zleceniobiorcą zatrudnionym przez spółkę A (ze zlecenia uzyskuje miesięczne wynagrodzenie w wysokości 2000 zł). W listopadzie 2016 r. został powołany do rady nadzorczej spółki z o.o. Otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie. Od dnia powołania Krystian T. musi zostać zgłoszony przez spółkę do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, a także do ubezpieczenia zdrowotnego, bez względu na to, że jest zleceniobiorcą osiągającym przychód wyższy niż minimalne wynagrodzenie. Dla obowiązku ubezpieczeniowego z tytułu członkostwa w radzie nie ma znaczenia także prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, które posiada Krystian T.

Przykład

Marian Z. (na stałe zamieszkujący w Polsce) jest zleceniobiorcą wykonującym w październiku 2016 r. 2 umowy o świadczenie usług (na rzecz różnych podmiotów - A i B). Dodatkowo w tym miesiącu został powołany na członka rady nadzorczej w spółce z o.o. Z tego tytułu przyznano mu wynagrodzenie. Z umowy zawartej ze zleceniodawcą A otrzymał w tym miesiącu 1850 zł, a z umowy zawartej z B - 3500 zł.

W październiku 2016 r. podlegał obowiązkowo:

● ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu jako członek rady nadzorczej,
● ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu jako zleceniobiorca u zleceniodawcy A,
● ubezpieczeniu zdrowotnemu jako zleceniobiorca u zleceniodawcy B.

10. Zlecenie i zasiłek macierzyński lub urlop wychowawczy

Pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Oznacza to, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania tego zasiłku (art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy systemowej). Nie jest natomiast objęty ubezpieczeniami chorobowym, wypadkowym i zdrowotnym (w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wygasa prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego). Podstawą wymiaru składek emerytalnej i rentowej jest kwota zasiłku brutto (przed pobraniem zaliczki na podatek).

Pobieranie zasiłku macierzyńskiego jest tytułem, który - pod względem ubezpieczeniowym - ma pierwszeństwo przed umową zlecenia. Oznacza to, że osoba pobierająca zasiłek macierzyński, która jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu pobierania zasiłku. Z tytułu umowy zlecenia obowiązkowa jest dla niej tylko składka zdrowotna.

Przykład

Angelika Z. od 28 sierpnia 2016 r. pobiera zasiłek macierzyński, do którego nabyła prawo u swojego pracodawcy. Od 1 października 2016 r. zawarła umowę zlecenia (z innym podmiotem niż własny pracodawca). Jednocześnie poinformowała płatnika składek , że od 1 do 31 października 2016 r. wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca. W tej sytuacji Angelika Z. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu i rentowym) tylko z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Płatnik składek z tytułu umowy zlecenia (zleceniodawca) ma obowiązek zgłosić Angelikę Z. do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA. Zleceniobiorczyni ma jednak prawo przystąpić ze zlecenia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (w takiej sytuacji zostanie również objęta obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym). Jeżeli Angelika Z. zawnioskuje o objęcie ubezpieczeniami dobrowolnymi, zleceniodawca będzie zobowiązany zgłosić ją do nich na formularzu ZUS ZUA.

Warto przypomnieć, że osoba pobierająca zasiłek macierzyński i jednocześnie zawierająca umowę zlecenia z własnym pracodawcą, nie jest traktowana pod względem ubezpieczeniowym jak pracownik, lecz jako "zewnętrzny" zleceniobiorca.

Przykład

Marian B. od 12 listopada 2016 r. pobiera zasiłek macierzyński w czasie urlopu rodzicielskiego, udzielonego mu przez jego pracodawcę. Od tego samego dnia wykonuje na rzecz swojego pracodawcy umowę zlecenia. Pomimo że zlecenie jest realizowane na rzecz pracodawcy Mariana B., nie skutkuje ono uznaniem przychodów ze zlecenia jako przychodów pracowniczych, ponieważ umowa zlecenia jest realizowana w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego.

W takiej sytuacji umowa zlecenia jest dla zleceniobiorcy tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Jeśli Marian B. nie przystąpi do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych ze zlecenia i w związku z tym obowiązkowe będzie dla niego - jako zleceniobiorcy - tylko ubezpieczenie zdrowotne, jego pracodawca (jednocześnie zleceniodawca) ma obowiązek za tego ubezpieczonego:

● rozliczać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego od kwoty zasiłku wypłaconego w danym miesiącu, w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx,
● składać raporty ZUS RSA z kodem pracowniczym 01 10 xx, w których zostanie rozliczony zasiłek macierzyński i wykazany okres, za jaki przysługuje (z kodem rodzaju świadczenia i przerwy w ubezpieczeniach - 319),
● zgłosić Mariana B. do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu pracy na podstawie umowy zlecenia, tj. na druku ZUS ZZA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx,
● rozliczać składkę na ubezpieczenie zdrowotne pobraną od przychodu wypłaconego z umowy zlecenia w raporcie ZUS RZA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx.

Inaczej wygląda sytuacja ubezpieczeniowa zleceniobiorców przebywających na urlopach wychowawczych. Jeśli nastąpi zbieg tytułów ubezpieczeniowych - umowy zlecenia i urlopu wychowawczego, umowa zlecenia ma pierwszeństwo przed urlopem wychowawczym. Oznacza to, że zleceniobiorca, który w czasie urlopu wychowawczego wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zlecenia, natomiast nie podlega tym ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Analogicznie jest z ubezpieczeniem zdrowotnym - w przedstawionej sytuacji jest ono obowiązkowe tylko z umowy zlecenia. Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest rozliczana z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Podobnie jak w przypadku umowy zlecenia, realizowanej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, nie ma znaczenia, czy zlecenie zostało zawarte z własnym pracodawcą, czy z podmiotem innym niż własny pracodawca.

Przykład

Zleceniobiorca z przykładu powyżej (Marian B.) będzie kontynuował pracę na podstawie umowy zlecenia (zawartej z własnym pracodawcą) w czasie urlopu wychowawczego. W tym okresie realizacji zlecenia płatnik składek będzie miał obowiązek zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego, a także - na wniosek Mariana B. - do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx (czyli jako zleceniobiorcę). Nie ma tu znaczenia fakt, że zlecenie jest realizowane na rzecz własnego pracodawcy. Z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pracodawca (jednocześnie zleceniodawca) Mariana B. nie rozlicza żadnych składek.

11. Umowa zlecenia ze studentem lub uczniem

Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami - do ukończenia 26 lat.

Dla celów ubezpieczeń społecznych uznaje się, że uczniem do 31 sierpnia każdego roku jest osoba, która:

● kontynuuje naukę w tej samej szkole,
● ukończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września,
● ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.

Ponadto, za ucznia szkoły - do 30 września - uznaje się osobę, która przedstawi zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe.

Zgodnie z przepisami ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym studentem jest osoba kształcąca się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia albo na jednolitych studiach magisterskich.

Definicje form kształcenia na studiach wyższych do celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń społecznych

Forma kształcenia	Definicja
studia wyższe pierwszego stopnia	studia licencjackie lub inżynierskie, umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności w określonym zakresie kształcenia, przygotowujące do pracy w określonym zawodzie, kończące się uzyskaniem tytułu licencjata albo inżyniera
studia wyższe drugiego stopnia	studia magisterskie, umożliwiające uzyskanie specjalistycznej wiedzy w określonym zakresie kształcenia, jak również przygotowujące do twórczej pracy w określonym zawodzie, kończące się uzyskaniem tytułu magistra albo tytułu równorzędnego
jednolite studia magisterskie	studia magisterskie, na które przyjmowani są kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, umożliwiające uzyskanie specjalistycznej wiedzy w określonym zakresie kształcenia, jak również przygotowujące do twórczej pracy zawodowej, kończące się uzyskaniem tytułu magistra albo tytułu równorzędnego

Nie są studentami uczestnicy studiów:

● doktoranckich (są to studia trzeciego stopnia),
● podyplomowych (jest to inna niż studia wyższe i studia doktoranckie forma kształcenia).

Osoba jest studentem od daty immatrykulacji, tj. aktu przyjęcia w poczet studentów uczelni i złożenia ślubowania, do daty ukończenia studiów lub skreślenia z listy studentów. Jeżeli data formalnej immatrykulacji jest późniejsza niż 1 października danego roku kalendarzowego, wówczas zwolnienie z obowiązku ubezpieczeń społecznych obejmuje także okres między 1 października a dniem immatrykulacji.

Daty ukończenia studiów do ustalenia obowiązku ubezpieczeń

Osoba jest studentem do daty ukończenia studiów, tj. do daty:

● złożenia egzaminu dyplomowego
● złożenia ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu - w przypadku kierunków lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii,
● zaliczenia ostatniej, przewidzianej w planie studiów praktyki - w przypadku kierunku farmacja
● skreślenia z listy studentów

Osoba, która ukończyła studia pierwszego stopnia, zachowuje prawa studenta do 31 października roku, w którym ukończyła te studia. Nie należy jednak tego utożsamiać z posiadaniem statusu studenta. Oznacza to, że w okresie między ukończeniem studiów I stopnia a datą immatrykulacji na studia II stopnia, obowiązek ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia ustala się na zasadach ogólnych. Zatem taka osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, jeżeli nie ma innego tytułu do tych ubezpieczeń.

Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych zleceniobiorców będących studentami nie ma znaczenia obywatelstwo ani kraj odbywania studiów. Zatem każdy student (do ukończenia 26 lat), bez względu na obywatelstwo i kraj odbywania studiów, spełnia warunki do zwolnienia z obowiązku ubezpieczeń społecznych w przypadku podjęcia pracy na podstawie wskazanych wyżej umów.

Umowa o dzieło a obowiązek składkowy

Umowa o dzieło, podobnie jak zlecenia, jest umową uregulowaną w Kodeksie cywilnym (art. 627-646 Kodeksu cywilnego). Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie (zwany dalej także wykonawcą) zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową rezultatu i wymaga, by działanie przyjmującego określone zamówienie doprowadziło do konkretnego, indywidualnie oznaczonego efektu (dzieła). Umowa o dzieło odznacza się m.in. tym, że wykonawca ma daleko posuniętą swobodę co do sposobu, w jaki będzie postępował w celu uzyskania ustalonego w umowie końcowego efektu.

Przedmiotem umowy o dzieło powinno być konkretne dzieło, uzgodnione przez strony, przy czym może być ono rozumiane szeroko: jako obejmujące zarówno przedmioty w postaci materialnej (np. zbudowanie budynku, wykonanie szafki kuchennej, wyrzeźbienie figurki), jak i w postaci niematerialnej (np. napisanie piosenki, zorganizowanie koncertu lub konferencji).

Może się również zdarzyć, że o ile pojedyncza czynność mogłaby zostać zakwalifikowana jako umowa o dzieło, o tyle znaczna liczba powtarzalnych czynności nie spełnia już takich warunków.

W wyroku z 6 kwietnia 2011 r. (II UK 315/10) Sąd Najwyższy stwierdził, że: (...) okoliczność wykonywania umowy o współpracy mającej za przedmiot powtarzalne i takie same usługi, świadczone systematycznie, za stałym wynagrodzeniem, nie pozwala jednocześnie uznać, że są wykonywane odrębne (indywidualne) umowy o dzieło. Tłumaczenie dokumentów z języka angielskiego na polski i odwrotnie, nawet ograniczone do danej branży, nie może być w takiej sytuacji kwalifikowane jako wykonywanie oznaczonego dzieła w rozumieniu art. 627 k.c. Nie jest to czynność właściwa dla umowy o dzieło w sytuacji, gdy tłumacz pozostaje w gotowości do pracy, która polega na powtarzalnym tłumaczeniu dokumentów związanych z branżową działalnością firmy i za którą otrzymuje stałe (miesięczne) wynagrodzenie, a przy tym umowa trwa kilka lat (...).

1. Samoistna umowa o dzieło

Osoba, która wykonuje pracę wyłącznie na podstawie umowy o dzieło, nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Samoistna umowa o dzieło nie stanowi tytułu do ubezpieczeń.

Przykład

Katarzyna B., architekt wnętrz, realizuje równolegle 2 umowy o dzieło, zawarte z 2 różnymi podmiotami - spółki z o.o. (projekt aranżacji przestrzeni open space w biurowcu, do którego spółka przenosi siedzibę) oraz dla osoby fizycznej (projekt wykończenia i aranżacji domu jednorodzinnego, wraz z nadzorem nad wykonaniem projektu). Oprócz tego Katarzyna B. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w spółce akcyjnej, na 1/2 etatu, na stanowisku starszego projektanta. Żadna z umów o dzieło nie jest realizowana na rzecz pracodawcy Katarzyny B.

W tej sytuacji Katarzyna B. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z tytułu stosunku pracy. Umowy o dzieło nie stanowią dla niej tytułu do ubezpieczeń i nie są od nich odprowadzane żadne składki ZUS - ani obowiązkowo ani dobrowolnie.

Samoistna umowa o dzieło, która nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy osoby wykonującej dzieło, nie podlega oskładkowaniu - ani obowiązkowo, ani na zasadzie dobrowolności.

2. Umowa o dzieło realizowana na rzecz własnego pracodawcy

Obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o dzieło powstaje wówczas, gdy taka umowa została zawarta z własnym pracodawcą lub jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy. W takich przypadkach umowa o dzieło jest w zakresie ubezpieczeń społecznych traktowana jak umowa o pracę. W myśl bowiem art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika uważa się również osobę wykonującą pracę na podstawie umowy o dzieło, jeżeli taką umowę zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Jeżeli zatem pracownik wykonuje dodatkowo umowę o dzieło z własnym pracodawcą lub na podstawie tej umowy wykonuje pracę na rzecz własnego pracodawcy, to podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z umowy o dzieło. Płatnikiem składek w stosunku do wykonawcy dzieła - zarówno w sytuacji, gdy umowa o dzieło została zawarta z pracodawcą, jak i gdy została zawarta z podmiotem trzecim, ale wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest pracodawca. Tę wykładnię potwierdza m.in. uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r. (II UZP 6/09, OSNP 2010/3-4/46), w której Sąd Najwyższy wskazał: zważywszy, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a art. 8 ust. 2a rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy. Za taką wykładnią przemawia także art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, według którego, w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Z przepisu tego wynika logicznie, że płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie "uwzględnia się" w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. (...) Obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona, i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy.

Przykład

Makary G. zawarł z własnym pracodawcą umowę o dzieło na okres od 1 do 30 listopada 2016 r., za którą wynagrodzenie zostało wypłacone w grudniu. Osoba ta pozostaje w stosunku pracy od 1 grudnia 2015 r. Zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i umowy o dzieło Makary G. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Pracodawca, jako płatnik składek, był zobowiązany zgłosić go od 1 grudnia 2015 r. do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i chorobowego z tytułu zawartej umowy o pracę. Nie powinien natomiast zgłaszać Makarego G. do ubezpieczeń z tytułu umowy o dzieło. W raporcie ZUS RCA za grudzień 2016 r. powinien wykazać sumę przychodów uzyskanych z umowy o dzieło oraz z umowy o pracę. W raporcie powinien być wskazany kod tytułu ubezpieczenia 01 10 xx (właściwym dla pracownika).

3. Umowa o dzieło, umowa o pracę i działalność pozarolnicza

W sytuacji gdy osoba, która wykonuje równocześnie pracę na podstawie umowy o pracę i zawartej z własnym pracodawcą umowy o dzieło, dodatkowo prowadzi pozarolniczą działalność, obowiązkowe są dla niej ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy o pracę oraz umowy o dzieło. Obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności jest natomiast uzależniony od wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia ze stosunku pracy oraz umowy o dzieło. Jeśli podstawa ta, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności są obowiązkowe. Jeżeli natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze stosunku pracy i umowy o dzieło w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie, z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności osoba ta podlega dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Przykład

Henryk I. od 1 stycznia 2010 r. prowadzi działalność gospodarczą (jako osoba fizyczna, na podstawie wpisu do ewidencji). Od 1 września 2016 r. wykonuje również pracę na podstawie umowy o pracę, na 1/2 etatu, z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 1200 zł. Henryk I. z tytułu własnej działalności opłaca obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ z tytułu umowy o pracę nie uzyskuje miesięcznie kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W okresie od 1 do 31 października 2016 r. Henryk I. wykonywał także umowę o dzieło, którą zawarł z własnym pracodawcą. Z tytułu tej umowy, w październiku 2016 r., zostało mu wypłacone wynagrodzenie w kwocie 800 zł. Oznacza to, że od 1 do 31 października 2016 r. osoba ta podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy (podstawa wymiaru składek z umowy o pracę łącznie z umową o dzieło za październik wyniosła 2000 zł). Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej ubezpieczenia emerytalne i rentowe były dla Henryka I. dobrowolne, gdyż łączna podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy i umowy o dzieło w październiku 2016 r. była wyższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2016 r. - 1850 zł).

4. Umowa o dzieło, umowa o pracę i urlop macierzyński lub wychowawczy

W sytuacji gdy pracodawca zatrudnia na podstawie umowy o dzieło swojego pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim, wychowawczym czy bezpłatnym, z tytułu wykonywania umowy o dzieło nie podlega on ubezpieczeniom społecznym. Statusu własnego pracownika nie mają bowiem osoby przebywające na urlopie macierzyńskim, urlopie wychowawczym lub urlopie bezpłatnym, a tym samym w odniesieniu do tych osób nie ma zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

Przykład

Marzena H. przebywa na urlopie wychowawczym i podlega z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od 15 września do 21 listopada 2016 r. wykonywała umowę o dzieło na rzecz swojego pracodawcy, który udzielił jej urlopu wychowawczego. W okresie wykonywania umowy o dzieło osoba ta nadal podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu urlopu wychowawczego. Wykonywanie umowy o dzieło w okresie urlopu wychowawczego nie jest tytułem do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, a tym samym od przychodu uzyskiwanego z tej umowy nie powinny być opłacane żadne składki.

Kontrakt menedżerski, umowa zlecenia i działalność pozarolnicza

Kontrakt menedżerski jest umową nienazwaną, czyli taką, której definicja nie została zawarta w powszechnie obowiązujących przepisach prawnych. Najczęściej do tej umowy stosuje się odpowiednio regulacje dotyczące umowy zlecenia, na podstawie art. 750 Kodeksu cywilnego.

Istota kontraktu sprowadza się do zarządzania przedsiębiorstwem przez wykwalifikowanego menedżera (zarządcę) w imieniu oraz na rzecz i ryzyko podmiotu zatrudniającego.

Kontrakt menedżerski (zwany często umową o zarządzanie podmiotem gospodarczym) jest zaliczany zasadniczo do umów starannego działania. Oznacza to, że menedżer nie zobowiązuje się do uzyskania konkretnego efektu swojej działalności, lecz do dołożenia wszelkich starań przy wykonywaniu powierzonych mu czynności. Menedżer prowadzi sprawy podmiotu, w którym pracuje i reprezentuje go na zewnątrz.

Kontrakt menedżerski może być zawarty przez przedsiębiorstwo zarówno z osobami fizycznymi, jak i z przedsiębiorcami prowadzącymi działalność na własny rachunek, a także z osobami prawnymi.

Istotą kontraktu menedżerskiego jest zarządzanie przedsiębiorstwem przez wykwalifikowanego menedżera (zarządcę) w imieniu oraz na rzecz i ryzyko podmiotu zatrudniającego.

1. Zasady oskładkowania kontraktów menedżerskich

Umowa kontraktu menedżerskiego może mieć charakter umowy o pracę lub umowy zlecenia. Jeżeli kontrakt menedżerski ma charakter umowy o pracę, osoba wykonująca tę umowę podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak pracownik. Jednak częściej kontrakt menedżerski występuje jako umowa o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o umowie zlecenia, a tym samym osoba wykonująca taką umowę podlega ubezpieczeniom społecznym na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców.

W zakresie obowiązku ubezpieczeń społecznych, do kontraktu menedżerskiego w formie umowy o świadczenie usług stosuje się przepisy dotyczące zleceniobiorców.

Za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody uzyskane na podstawie:

● umów o zarządzanie przedsiębiorstwem,
● kontraktów menedżerskich lub
● umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej.

ZUS zajmuje stanowisko, że dla menedżera, który ma wpis do Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej (CEIDG) w zakresie zarządzania i jednocześnie ma zawartą umowę kontraktu menedżerskiego na zarządzanie, przychód uzyskiwany z tej umowy - na potrzeby opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych - jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście. Tym samym umowa kontraktu menedżerskiego jest traktowana jak tytuł do ubezpieczeń społecznych, a nie jak umowa wykonywana w ramach działalności gospodarczej. Taka osoba podlega wówczas ubezpieczeniom z tytułu wykonywania kontraktu menedżerskiego, tj. jako zleceniobiorca. Obowiązkowe są dla niej wtedy ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. Prawidłowość powyższej interpretacji ZUS potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 17 czerwca 2015 r. (III UZP 2/15). Sąd Najwyższy nadał uchwale moc zasady prawnej oraz zastrzegł, że przedstawiona w niej wykładnia wiąże od dnia podjęcia uchwały (czyli od 17 czerwca 2015 r.).

2. Uchwała Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2015 r.

W rozpatrywanej przez Sąd Najwyższy sprawie, spółka akcyjna zawarła z członkami zarządu kontrakty menedżerskie o zarządzanie. Osoby te prowadziły własną działalność gospodarczą, której przedmiotem było świadczenie usług zarządzania. Spółka uznała, że nie jest zobowiązana oskładkowywać tych kontraktów, ponieważ członkowie zarządu, jako przedsiębiorcy, odprowadzają składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności. Firma zwróciła się jednak do ZUS o wydanie pisemnej interpretacji w tym zakresie. Organ rentowy uznał, że składki na ubezpieczenia społeczne za członków zarządu należy naliczać i odprowadzać jak od umowy o świadczenie usług.

W wyniku wniesionego przez spółkę odwołania sąd I instancji stwierdził, że stanowisko ZUS jest nieprawidłowe. ZUS złożył apelację. Sąd II instancji uznał ją za uzasadnioną. Zdaniem sądu apelacyjnego spółka powinna oskładkować kontrakty menedżerskie tak jak umowy o świadczenie usług. Spółka wniosła skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy orzekł, że tytułem do ubezpieczeń członka zarządu spółki akcyjnej zawierającego z tą spółką kontrakt menedżerski w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności gospodarczej jest umowa o świadczenie usług. SN uznał, że członek zarządu-przedsiębiorca nie działa we własnym imieniu, ale w imieniu i na rzecz spółki (działa jako organ spółki). Podkreślił, że uprawnienia członka zarządu do działania w spółce wynikają z faktu powołania danej osoby do zarządu, a nie z zawartego ze spółką kontraktu. Prowadzenie działalności gospodarczej ma znaczenie drugorzędne, gdyż to nie z niej członek zarządu czerpie umocowanie do działania w zarządzie.

W praktyce oznacza to, że składy sądów powszechnych rozpoznające po 16 czerwca 2015 r. sprawy sporne przedsiębiorców z ZUS powinny je rozstrzygać zgodnie z wykładnią przepisów ustawy systemowej zaprezentowaną w uchwale, czyli zgodnie ze stanowiskiem ZUS.

Należy jednak mieć na względzie, że sprawa rozpoznawana przez Sąd Najwyższy dotyczyła członków zarządu dużej spółki giełdowej, którzy zawarli umowę o zarządzanie (tzw. kontrakt menedżerski) i prowadzona przez nich działalność gospodarcza wpisana do CEIDG była realizowana tylko i wyłącznie poprzez kontrakt zawarty ze spółką. Spór dotyczył uznania, czy w takiej sytuacji osoby wykonujące kontrakty w ramach działalności posiadają tytuł do ubezpieczeń w postaci prowadzenia działalności gospodarczej, czy też ich tytułem do ubezpieczeń jest wykonywanie kontraktu menedżerskiego, do którego stosuje się przepisy o zleceniu (art. 750 Kodeksu cywilnego). W tym ostatnim przypadku spółka jako płatnik opłacałaby za tych menedżerów składki jak za zleceniobiorców.

Menedżer wykonujący tylko kontrakt w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem podlega ubezpieczeniom jako zleceniobiorca, pomimo posiadania wpisu do CEIDG.

3. Zbieg tytułów z kontraktem menedżerskim

ZUS konsekwentnie utrzymuje, że zleceniobiorca będący menedżerem, który oprócz wykonywanej umowy kontraktu na zarządzanie, ma wpis do CEIDG w zakresie zarządzania i jednocześnie którego przychód uzyskiwany z tej umowy - na potrzeby opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych - jest wyłącznie przychodem z działalności wykonywanej osobiście, podlega ubezpieczeniom jako zleceniobiorca. Umowa kontraktu menedżerskiego jest traktowana jak tytuł do ubezpieczeń społecznych, a nie jak umowa wykonywana w ramach działalności gospodarczej, która w tej sytuacji faktycznie nie jest wykonywana. W konsekwencji taka osoba podlega wówczas ubezpieczeniom tylko z tytułu wykonywania kontraktu menedżerskiego.

Przykład

Adrianna M. od 1 listopada 2016 r. została powołana na stanowisko prezesa zarządu spółki. Wcześniej, w 2015 r. i w 2016 r., była wspólnikiem spółki jawnej. Od 1 listopada 2016 r. zarejestrowała także działalność gospodarczą i uzyskała wpis do CEIDG w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem. Spółka zawarła z nią kontrakt menedżerski. Wynagrodzenie za wykonanie umowy ustalono w wysokości 24 tys. zł miesięcznie. Przychód ten, pod względem podatkowym, jest traktowany jako przychód z działalności wykonywanej osobiście. Adrianna M., poza usługami świadczonymi jako menedżer spółki, nie wykonuje w ramach własnej działalności żadnych innych usług.

Zgodnie ze stanowiskiem ZUS i SN, spółka uznała, że kontrakt zawarty z prezesem zarządu należy uznać za jedyny tytuł do ubezpieczeń. Zatem pomimo zarejestrowanej przez Adriannę M. działalności, spółka zgłosiła ją do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako zleceniobiorcę. Dla ZUS Adrianna M. nie jest osobą prowadzącą działalność pozarolniczą, lecz zleceniobiorcą. Zatem z tytułu działalności nie powinna opłacać żadnych składek - ani na ubezpieczenia społeczne, ani na ubezpieczenie zdrowotne.

W sytuacji gdy w ramach posiadanego wpisu do CEIDG dana osoba osiąga przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej (w rozumieniu przepisów podatkowych) i równocześnie osiąga przychody na podstawie kontraktu menedżerskiego (przychody z działalności wykonywanej osobiście), następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji menedżer może dokonać wyboru tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń (działalność gospodarcza lub kontrakt menedżerski), jeśli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy kontraktu menedżerskiego jest równa lub wyższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Jeśli z tytułu umowy kontraktu menedżerskiego podstawa wymiaru składek jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu działalności gospodarczej. Może wówczas dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu umowy kontraktu menedżerskiego.

Przykład

Załóżmy, że Adrianna M., z przykładu powyżej, w zakresie działalności wpisanym do CEIDG ma również - oprócz zarządzania przedsiębiorstwem - doradztwo i szkolenia. Oprócz kontraktu menedżerskiego ze spółką, realizuje także w ramach działalności inne usługi, o charakterze doradczym, na rzecz innych podmiotów (przychody uzyskiwane z tych usług są opodatkowane jako przychody z działalności gospodarczej). W tej sytuacji u Adrianny M. następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń. Może ona wybrać jako tytuł obowiązkowych ubezpieczeń kontrakt menedżerski (traktowany jak umowa zlecenia), ale może także jako tytuł obowiązkowych ubezpieczeń społecznych wskazać własną działalność. To drugie rozwiązanie będzie dla niej korzystniejsze finansowo - składki na ubezpieczenia społeczne opłaci od kwoty 2433 zł ("ogólna" podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność pozarolniczą w 2016 r.), a nie od kwoty 24 000 zł (przychód z tytułu kontraktu menedżerskiego). Składka na ubezpieczenie zdrowotne będzie należna z obu tytułów.

II. Dokumentacja ZUS za zleceniobiorców po zmianach od 1 stycznia 2016 r.

Dokumentacja zgłoszeniowa zleceniobiorcy

Od 1 stycznia 2016 r. obowiązują zmiany przepisów dotyczące zasad rozstrzygania zbiegów tytułów ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w przypadku zleceniobiorców. Płatnicy mogą obecnie zwrócić się do ZUS z pytaniem, jakim ubezpieczeniom powinien podlegać zatrudniony u nich zleceniobiorca. W związku z możliwością uzyskania takiego rozstrzygnięcia koniecznością staje się korygowanie danych dotyczących zleceniobiorców w sytuacji, gdy płatnik samodzielnie źle ustalił obowiązek ubezpieczeniowy, którym powinni zostać objęci.

Zleceniodawca, czyli płatnik składek, w pierwszej kolejności ma obowiązek prawidłowo ustalić obowiązek ubezpieczeń zleceniobiorcy i zgłosić go do właściwych ubezpieczeń.

1. Zgłoszenie do ubezpieczeń

Zasadniczo zgłoszenia ubezpieczonego trzeba dokonać w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń. Dla zleceniobiorców datą powstania obowiązku ubezpieczeń jest dzień oznaczony w umowie zlecenia jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Również w przypadku gdy 2 (lub więcej) umowy zlecenia są zawarte z tym samym płatnikiem (przedmiot umów jest różny), płatnik z każdej z tych umów powinien zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego. Przez "umowę zlecenia" należy rozumieć umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Dokumenty zgłoszeniowe dla zleceniobiorcy

Nazwa formularza	Kiedy należy go wypełnić
1	2
ZUS ZUA - Zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej	zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu lub tylko ubezpieczeniom społecznym
ZUS ZZA - Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenie zmiany danych	zleceniobiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu
ZUS ZIUA - Zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej	niezbędne jest zgłoszenie zmiany lub korekty danych identyfikacyjnych ubezpieczonego (np. zmiany nazwiska)
ZUS ZCNA - Zgłoszenie danych o członkach rodziny dla celów ubezpieczenia zdrowotnego	płatnik zgłasza lub wyrejestrowuje członka rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego zleceniobiorcy
ZUS ZWUA - Wyrejestrowanie z ubezpieczeń	Płatnik wyrejestrowuje zleceniobiorcę z ubezpieczeń, do których uprzednio został zgłoszony

W zależności od konkretnej sytuacji zleceniobiorca może być zgłoszony do różnych ubezpieczeń.

Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne. Podlegają też ubezpieczeniu zdrowotnemu - obowiązkowo, z każdego tytułu ubezpieczenia, który posiadają. Wyjątek stanowią zleceniobiorcy, którzy są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Te osoby nie podlegają (ani obowiązkowo, ani dobrowolnie) ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Zasada obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu ma zastosowanie do zleceniobiorców, dla których umowa zlecenia jest jedynym tytułem do ubezpieczeń. Od 1 stycznia 2016 r. obowiązek ubezpieczeń społecznych dotyczy także sytuacji, w których zleceniobiorca ma więcej niż jeden tytuł do ubezpieczeń, np. wykonuje więcej niż jedną umowę zlecenia, ale łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od minimalnego wynagrodzenia.

Jeśli płatnik składek ustali, że z tytułu wykonywania umowy zlecenia ubezpieczony podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obowiązkowo, może zgłosić go na formularzu ZUS ZUA:

● do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego lub
● do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Ustalenie, do jakich ubezpieczeń (emerytalnego, rentowych, chorobowego, wypadkowego i zdrowotnego) dana osoba została zgłoszona, oraz określenie, czy ustalone ubezpieczenia są obowiązkowe czy dobrowolne, nazywane jest ustaleniem schematu podlegania ubezpieczeniom.

Przykład

Płatnik składek zawarł z Anetą B. umowę zlecenia od 1 listopada 2016 r. Umowa zlecenia jest dla niej jedynym tytułem do ubezpieczeń. Aneta B. wyraziła chęć przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego, więc płatnik składek zgłosił ubezpieczoną na formularzu ZUS ZUA, wykazując w blokach VI, VII i VIII dane o obowiązkowych i dobrowolnych ubezpieczeniach (rys. 1).

Rys. 1. ZUS ZUA - zgłoszenie do ubezpieczeń obowiązkowych (bloki VI i VII formularza) oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (blok VIII formularza)

Pojęcie tzw. zbiegu ubezpieczeń odnosi się do sytuacji, gdy jedna osoba spełnia jednocześnie warunki do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń co najmniej z dwóch tytułów. W takim przypadku płatnik składek z każdego tytułu musi prawidłowo ustalić schemat podlegania ubezpieczeniom. W razie zbiegu ubezpieczeń ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe mogą stać się dobrowolne.

Zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu, jeżeli podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Oznacza to, że ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe tylko dla tych zleceniobiorców, którzy z tytułu wykonywania umowy zlecenia zostali objęci ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi - obowiązkowo lub dobrowolnie. Jeżeli zleceniobiorca nie przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, nie podlega również ubezpieczeniu wypadkowemu. Zleceniobiorca, który dobrowolnie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, nie może zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Jeśli płatnik składek ustali, że z tytułu wykonywania umowy zlecenia ubezpieczony podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie, może zgłosić go:

● na formularzu ZUS ZUA do dobrowolnych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych oraz obowiązkowego ubezpieczenia wypadkowego i zdrowotnego (rys. 2) lub
● na formularzu ZUS ZZA - tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (rys. 3).

Rys. 2. ZUS ZUA - zgłoszenie zleceniobiorcy do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego oraz do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i obowiązkowego wypadkowego

Rys. 3. ZUS ZZA - zgłoszenie zleceniobiorcy tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego

2. Zgłoszenie do ubezpieczeń dobrowolnych

Przy dobrowolnych ubezpieczeniach emerytalnym i rentowych zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustają od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Oznacza to np., że zleceniobiorca, który początkowo został zgłoszony wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego, w trakcie wykonywania umowy zlecenia może złożyć wniosek o objęcie go dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi (oraz w konsekwencji obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym). W takim przypadku płatnik składek musi również zmienić schemat podlegania ubezpieczeniom - na bieżąco.

Przykład

Płatnik składek zawarł z Katarzyną C. umowę zlecenia od 1 listopada 2016 r. Umowa ta jest dla niej drugim tytułem do ubezpieczeń, ponieważ równocześnie pracuje w innym zakładzie pracy na pełny etat. Katarzyna C. nie chciała dobrowolnie podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, dlatego płatnik składek zgłosił ją od 1 listopada 2016 r. wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

14 listopada 2016 r. Katarzyna C. wyraziła chęć przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Zatem płatnik składek wyrejestrował ją z ubezpieczenia zdrowotnego od 14 listopada 2016 r. i od tego samego dnia zgłosił na formularzu ZUS ZUA, wykazując w blokach VI, VII i VIII dane o obowiązkowym ubezpieczeniu wypadkowym i zdrowotnym oraz dobrowolnych ubezpieczeniach emerytalnym i rentowych.

Każda umowa zlecenia albo umowa o świadczenie usług jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz do ubezpieczenia zdrowotnego. Dlatego z każdego tytułu (umowy) zleceniobiorca powinien być zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, a także ubezpieczenia zdrowotnego bądź wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Przykład

Płatnik składek zawarł z Adamem S. umowę zlecenia od 1 listopada 2016 r. Od 14 listopada 2016 r. ten sam płatnik składek zdecydował się zawrzeć z Adamem S. drugą umowę zlecenia, obejmującą inne czynności niż wynikające z pierwszej umowy. Z drugiej umowy również musi zgłosić Adama S. do ubezpieczeń. Treść pierwszej umowy zlecenia stanowi, że z jej tytułu ubezpieczony osiągnie w listopadzie przychód w wysokości 2000 zł. W zależności od decyzji zleceniobiorcy płatnik może więc zgłosić go z drugiej umowy do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz do obowiązkowych ubezpieczeń wypadkowego i zdrowotnego (na formularzu ZUS ZUA) lub tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (na formularzu ZUS ZZA). Ponieważ Adam S. nie złożył wniosku o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami, płatnik składek z tytułu drugiej umowy zgłosił go wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA.

3. Zbieg tytułów do ubezpieczeń zleceniobiorcy

Od 1 stycznia 2016 r. zleceniobiorca (lub osoba współpracująca ze zleceniobiorcą), dla którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako zleceniobiorca (albo odpowiednio jako osoba współpracująca) również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia (lub współpracy) albo z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Przez inne tytuły należy rozumieć:

● wykonywanie kolejnej lub kolejnych umów zlecenia,
● współpracę ze zleceniobiorcą przy wykonywaniu umowy zlecenia,
● bycie duchownym,
● bycie posłem lub senatorem,
● wykonywanie pracy nakładczej,
● współpracę przy prowadzeniu pozarolniczej działalności.

W przypadku gdy do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorcy wykonującego więcej niż jedną umowę zlecenia jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek. Ustawowy wymóg opłacania składek oznacza, że zasadniczo każdy zleceniodawca jest zobowiązany zgłosić ubezpieczonego do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Przykład

Anna K. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A od 1 listopada 2016 r. Następnie zawarła umowę zlecenia z płatnikiem B - od 14 listopada 2016 r. Płatnik B zgłosił Annę K. do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego, ponieważ ubezpieczona nie przedłożyła temu płatnikowi dokumentu potwierdzającego, jaką podstawę wymiaru składek osiągnie u płatnika A.

Możliwość nieopłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy jest więc wyjątkiem i wymaga udokumentowania podstawy wymiaru składek, którą zleceniobiorca osiąga z innych tytułów. Przepisy nie precyzują rodzaju dokumentów, które ubezpieczony może przedłożyć płatnikowi. Istotne jest, aby wynikały z nich wszystkie okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia w danym przypadku zbiegu tytułów, a tym samym stwierdzenia braku konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Fakt, że płatnik składek oprze się na dokumencie przedłożonym przez ubezpieczonego, nie ma znaczenia, jeśli okaże się, iż zbieg tytułów został rozstrzygnięty nieprawidłowo. To płatnik będzie zobowiązany naprawić błąd, korygując dokumenty zgłoszeniowe, rozliczeniowe i opłacając należne składki, razem z odsetkami.

Przykład

Załóżmy, że Karina M. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A od 1 grudnia 2016 r. Następnie Karina M. zawarła umowę zlecenia z płatnikiem B - od 12 grudnia 2016 r. Płatnik B zgłosił ją wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ ubezpieczona przedłożyła płatnikowi umowę zlecenia z płatnikiem A, w której określono, że przychód za wykonanie zlecenia, w kwocie 2000 zł, będzie wypłacany do 28. dnia każdego miesiąca. Pod koniec grudnia okazało się jednak, że Karina M., ze względu na problemy zdrowotne, nie wykonała całości prac zleconych na grudzień i w efekcie nie uzyskała w tym miesiącu kwoty minimalnego wynagrodzenia u płatnika A. W tej sytuacji płatnik B jest zobowiązany do korekty zgłoszenia do ubezpieczeń. Płatnik składek musi wyrejestrować zleceniobiorczynię z ubezpieczenia zdrowotnego od 12 grudnia 2016 r. (ZUS ZWUA) i od tej samej daty zgłosić ją do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego na druku ZUS ZUA.

Zleceniobiorca spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku ww. tytułów jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może on jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Jeśli zleceniobiorca z pierwszego tytułu nie osiągnął podstawy wymiaru składek w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z kolejnych umów, zgodnie z zachowaniem kolejności powstawania tytułów.

Przykład

Zleceniobiorca wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej od 1 października 2016 r. z płatnikiem A, z wynagrodzeniem miesięcznym określonym w umowie na kwotę 1200 zł. 1 listopada 2016 r. zleceniobiorca zawarł umowę zlecenia z płatnikiem B. W umowie tej określono miesięczne wynagrodzenie w kwocie 2000 zł. Wynagrodzenie z tytułu każdej z tych umów jest wypłacane w tym samym miesiącu, za który jest należne. Zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu w październiku 2016 r. u płatnika A, natomiast od 1 listopada 2016 r. - obowiązkowo z obu tytułów, ponieważ z pierwszej umowy nie osiąga minimalnego wynagrodzenia. Zastosowanie ma zasada sumowania podstaw wymiaru składek z kolejnych umów aż do uzyskania kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę. Obaj płatnicy muszą zgłosić zleceniobiorcę na formularzu ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego, odpowiednio od 1 października i od 1 listopada (rys. 4 i 5).

Zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego zależy od wniosku zleceniobiorcy. Jednak zleceniobiorca może zmienić tytuł ubezpieczeń od 1 listopada 2016 r. W takim przypadku płatnik B zgłosi zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego od 1 listopada (rys. 5, identycznie jak w przypadku bez zmiany tytułu ubezpieczenia). Natomiast płatnik A musi wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczeń spoecznych od 1 listopada 2016 r. (rys. 6) i od tej samej daty zgłosić go wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego lub - na wniosek zleceniobiorcy - do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych oraz obowiązkowych ubezpieczeń wypadkowego i zdrowotnego (rys. 7).

Rys. 4. ZUS ZUA - zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika A

Rys. 5. ZUS ZUA - zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika B

Rys. 6. ZUS ZWUA - wyrejestrowanie zleceniobiorcy z dotychczasowych ubezpieczeń przez płatnika A (w związku ze zmianą tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych)

Rys. 7. ZUS ZZA - zgłoszenie zleceniobiorcy do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (w związku ze zmianą tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych)

Wybór ubezpieczonego musi być zgodny z zasadą podlegania ubezpieczeniom również z innych tytułów, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia (lub współpracy przy jej wykonywaniu) albo z innych tytułów nie osiąga kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Przykład

Ubezpieczony wykonujący równocześnie 3 umowy zlecenia, wszystkie zawarte od 1 listopada 2016 r. z trzema płatnikami składek, dokonał wyboru dwóch z nich jako tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Płatnik składek, z którym została zawarta trzecia umowa, zgłosił ubezpieczonego wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego. W listopadzie 2016 r. łączna podstawa wymiaru składek z 2 pierwszych umów nie osiągnęła minimalnego wynagrodzenia. Wybór ubezpieczonego jest więc "bezskuteczny". Trzecia, kolejna umowa także będzie skutkowała obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, niezależnie od wcześniejszej deklaracji ubezpieczonego i dokonanego na jej podstawie zgłoszenia. Płatnik składek musiał wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA od 1 listopada 2016 r. i od tej samej daty zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego (na formularzu ZUS ZUA).

4. Obowiązek zgłoszenia zmian

Płatnik składek musi zawiadomić ZUS o wszelkich zmianach, jakie nastąpiły w stosunku do danych osób ubezpieczonych zawartych w zgłoszeniu, w ciągu 7 dni od zaistnienia zmian lub stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie bądź otrzymania zawiadomienia o stwierdzonych nieprawidłowościach przez ZUS. Zmiana występuje wtedy, gdy zmieniły się dane wykazane we wcześniej złożonym zgłoszeniu, np. zmiana adresu zamieszkania. Z korektą mamy do czynienia wtedy, gdy trzeba poprawić błędy popełnione we wcześniej złożonym zgłoszeniu, np. został podany nieprawidłowy schemat podlegania ubezpieczeniom.

Zmiany/korekty danych dotyczących osoby ubezpieczonej dokonuje się na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA. Wyjątkiem jest zmiana/korekta:

● danych identyfikacyjnych, którą należy zgłosić na formularzu ZUS ZIUA, oraz
● schematu podlegania, kodu tytułu ubezpieczenia i daty objęcia ubezpieczeniami, które są dokonywane przez wyrejestrowanie na formularzu ZUS ZWUA i ponowne zarejestrowanie z aktualnymi/prawidłowymi danymi (na druku ZUS ZUA lub ZUS ZZA, ale nie w trybie zmiany/korekty, lecz jako zgłoszenie).

W przypadku konieczności korekty danych ewidencyjnych i adresowych ubezpieczonego należy złożyć dokument zgłoszenia do ubezpieczeń ZUS ZUA lub ZUS ZZA w trybie korekty. Dokument zgłoszenia do ubezpieczeń ZUS ZUA w trybie korekty wypełnia się, wpisując "2" w polu 02 bloku I "Dane organizacyjne", a następnie wpisując wszystkie prawidłowe dane w kolejnych blokach.

Dokument zgłoszenia do ubezpieczeń w trybie zmiany wypełnia się, wpisując "1" w odpowiednim polu bloku I "Dane organizacyjne", a następnie wpisując wszystkie prawidłowe dane w kolejnych blokach, uwzględniając aktualne dane ubezpieczonego.

Przykład

W zgłoszeniu zleceniobiorcy do ubezpieczeń na druku ZUS ZUA został podany adres zameldowania. Ubezpieczony nie otrzymywał informacji o stanie konta z ZUS. Pracodawca, wyjaśniając przyczynę takiej sytuacji, ustalił, że przy zgłoszeniu do ubezpieczeń zleceniobiorca podał nieprawidłowy numer domu i taki adres został wpisany na druku zgłoszenia. Po wykryciu błędu pracodawca powinien złożyć druk ZUS ZUA, wpisując "2" (korekta) w polu 02 w bloku danych organizacyjnych. Cały druk powinien zostać wypełniony tak, jak było wypełnione pierwotne zgłoszenie, z wyjątkiem pola 05 w bloku XI "Adres zameldowania na stałe miejsce pobytu", gdzie powinien zostać podany prawidłowy numer domu.

Rys. 8. ZUS ZUA - pierwszorazowy formularz zgłoszenia z błędem w danych adresowych

Rys. 9. ZUS ZUA - korekta błędnie wypełnionego zgłoszenia

5. Korekta podlegania ubezpieczeniom

Aby dokonać korekty danych dotyczących podlegania ubezpieczeniom, należy wyrejestrować daną osobę z ubezpieczeń z dniem zarejestrowania, tj. od dnia objęcia ubezpieczeniami z nieprawidłowymi danymi (na formularzu ZUS ZWUA).

Następnie trzeba ponownie złożyć zgłoszenie, z podaniem prawidłowych danych dotyczących schematu i dat podlegania poszczególnym ubezpieczeniom, na formularzu ZUS ZUA lub ZUS ZZA.

Przykład

Płatnik składek zgłosił zleceniobiorcę na formularzu ZUS ZUA do ubezpieczeń obowiązkowych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego od 21 listopada 2016 r. Przez pomyłkę nie zgłosił tego ubezpieczonego do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, chociaż zleceniobiorca wyraził chęć podlegania temu ubezpieczeniu i złożył zleceniodawcy odpowiedni wniosek. W celu dokonania korekty płatnik składek powinien złożyć za tego ubezpieczonego dokument ZUS ZWUA, na którym wyrejestruje daną osobę z ubezpieczeń z datą 21 listopada 2016 r. Następnie powinien złożyć dokument ZUS ZUA (jako zgłoszenie, czyli zaznaczając pole 01 w bloku danych organizacyjnych), na którym zgłosi od 21 listopada 2016 r. daną osobę do ubezpieczeń obowiązkowych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz zdrowotnego, a także do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Dla ustalenia podlegania ubezpieczeniom z tytułu umowy zlecenia przy ustalaniu łącznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne istotny jest przychód wypłacony lub postawiony do dyspozycji ubezpieczonego (w tym przypadku nie są brane pod uwagę zapisy umowy).

Przykład

Joanna Z. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A od 1 listopada 2016 r. Następnie zawarła umowę zlecenia z płatnikiem B - od 14 listopada 2016 r. Płatnik B zgłosił Joannę Z. wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ ubezpieczona przedłożyła mu umowę zlecenia z płatnikiem A, w której określono, że przychód w kwocie 2000 zł będzie wypłacany do 28. dnia każdego miesiąca. Jednak 4 listopada Joanna Z. zgłosiła płatnikowi B, że płatnik A nie wypłacił jej należnego przychodu. Wypłata za listopad od płatnika A nastąpi 5 grudnia 2016 r. W tej sytuacji płatnik B jest zobowiązany do skorygowania zgłoszenia do ubezpieczeń. Powinien złożyć za ubezpieczoną dokument ZUS ZWUA, na którym wyrejestruje ją z ubezpieczeń z datą 14 listopada 2016 r. Następnie powinien złożyć dokument ZUS ZUA (jako zgłoszenie, czyli zaznaczając pole 01 w bloku danych organizacyjnych), na którym zgłosi od 14 listopada 2016 r. Joannę Z. do ubezpieczeń obowiązkowych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz zdrowotnego.

Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, jeśli zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w terminie określonym w ustawie systemowej, tj. w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia.

W pozostałych sytuacjach objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. W związku z tym przy korygowaniu zgłoszenia do ubezpieczeń np. w grudniu nie można zgłosić zleceniobiorcy od listopada do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorcy wykonującego więcej niż jedną umowę zlecenia jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, również może wystąpić konieczność korekty zgłoszenia.

Przykład

Kamil D. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A od 15 października 2016 r. Od 1 listopada zawarł umowę zlecenia z płatnikiem B. Płatnik B zgłosił go do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył żadnego dowodu potwierdzającego, jaką podstawę wymiaru składek osiąga u płatnika A. W grudniu płatnik B otrzymał z ZUS informację, że nieprawidłowo ustalił obowiązek ubezpieczeń Kamila D. w listopadzie 2016 r. Okazało się, że płatnik A wykazał w imiennym raporcie miesięcznym za listopad 2016 r. za Kamila D. podstawę wymiaru w kwocie 3000 zł. W związku z tym płatnik B musi wyrejestrować go z ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA z datą 1 listopada 2016 r. i zgłosić tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA z tą samą datą. Płatnik B. nie ma możliwości zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, ponieważ nie może go zgłosić do ubezpieczeń dobrowolnych z datą wsteczną.

6. Wyrejestrowanie zleceniobiorcy

Płatnik składek ma obowiązek wyrejestrowania każdej osoby, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Płatnik ma również obowiązek wyrejestrowania każdej osoby, która podlegała wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty ustania tytułu do ubezpieczeń.

Przykład

Płatnik zawarł z ubezpieczonym Andrzejem K. 3 umowy zlecenia:

● od 1 stycznia do 31 marca 2016 r.,
● od 1 lutego do 30 kwietnia 2016 r.,
● od 1 marca do 30 listopada 2016 r.

Płatnik zgłosił ubezpieczonego z tytułu pierwszej umowy do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego na druku ZUS ZUA. Z tytułu drugiej i trzeciej umowy płatnik składek zgłosił tę osobę na formularzu ZUS ZZA wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ z pierwszej umowy podstawa wymiaru składek wynosi 3500 zł miesięcznie.

W przypadku gdy pierwsza z tych umów wygasła, płatnik powinien przekazać do ZUS:

● wyrejestrowanie z ubezpieczeń - na dokumencie ZUS ZWUA - od 1 kwietnia 2016 r.,
● zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego albo wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego od tej samej daty co wyrejestrowanie - na dokumencie ZUS ZUA albo ZUS ZZA, z tych dwóch umów które nadal trwają.
● W przypadku wygaśnięcia również drugiej umowy płatnik powinien przekazać do ZUS:
● wyrejestrowanie z ubezpieczeń - na dokumencie ZUS ZWUA - od 1 maja 2016 r.,
● zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego od tej samej daty co wyrejestrowanie - na dokumencie ZUS ZUA z ostatniej umowy, która nadal trwa.

Po zakończeniu trzeciej umowy płatnik składek po raz kolejny powinien przekazać do ZUS wyrejestrowanie na formularzu ZUS ZWUA z datą od 1 grudnia 2016 r.

Gdy ubezpieczony zgłaszał do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny, płatnik składek, dokonując kolejnych wyrejestrowań i zgłoszeń do ubezpieczenia zdrowotnego stosownie do dat, w jakich następowało zakończenie wykonywania poszczególnych umów, nie powinien wyrejestrowywać zgłoszonych członków rodziny. Wyrejestrowanie to powinno nastąpić dopiero po zakończeniu ostatniej umowy, wraz z ustaniem podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego (a także ubezpieczeń społecznych) przez zleceniobiorcę.

7. Zbieg tytułów - umowy zlecenia i umowy o pracę

Mniej problemów przysparza prawidłowe ustalenie obowiązku ubezpieczeń zleceniobiorcy, który jednocześnie wykonuje umowę o pracę. Umowy zlecenia nadal nie są bowiem tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych dla osób, które:

● w umowie o pracę mają zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie,
● nie mają zagwarantowanego co najmniej minimalnego wynagrodzenia (co może mieć miejsce w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy) - jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.

Jeśli natomiast podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę w przeliczeniu na pełny miesiąc będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie, przy braku zagwarantowanego w umowie o pracę minimalnego wynagrodzenia, obowiązek ubezpieczeń powinien być ustalany z uwzględnieniem zasady sumowania podstaw wymiaru składek. Oznacza to, że w przypadku takich zleceniobiorców również będą występować korekty zgłoszeń do ubezpieczeń.

Przykład

Zuzanna G. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę na 1/2 etatu przez płatnika A od 1 listopada 2016 r. W umowie o pracę nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia. Załóżmy, że od 1 grudnia 2016 r. osoba ta zawarła z płatnikiem B. jedną umowę zlecenia, a od 15 grudnia 2016 r. drugą umowę zlecenia z płatnikiem C (umowy nie są wykonywane na rzecz pracodawcy A). Obaj zleceniodawcy zgłosili Zuzannę G. na formularzu ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego - odpowiednio od 1 i od 15 grudnia 2016 r.

W grudniu 2016 r. osoba ta osiągnęła:

● wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę - 1500 zł,
● przychód z umowy zlecenia zawartej z płatnikiem B - 900 zł, oraz
● przychód z umowy zlecenia zawartej z płatnikiem C - 2000 zł.

W grudniu Zuzanna G. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom z umowy o pracę i z umowy zlecenia z płatnikiem B. Natomiast płatnik C musi skorygować jej zgłoszenie do ubezpieczeń, ponieważ z drugiej umowy zlecenia Zuzanna G. podlegała obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Korekty należy dokonać przez wyrejestrowanie zleceniobiorczyni na formularzu ZUS ZWUA od 15 grudnia 2016 r. i zgłoszenie wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA od tej samej daty.

Dokumentacja rozliczeniowa

Dokumentami rozliczeniowymi są formularze:

● imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach - ZUS RCA,
● raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne - ZUS RZA,
● raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek - ZUS RSA,
● deklaracja rozliczeniowa - ZUS DRA.

1. Terminy składania dokumentów za zleceniobiorców

Każdy płatnik składek musi przesyłać do ZUS, w ustalonym terminie, deklarację rozliczeniową i imienne raporty miesięczne, a także opłacać składki za dany miesiąc. Terminy składania dokumentów rozliczeniowych oraz opłacania składek są uzależnione od rodzajów podmiotów.

Terminy składania dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek

Termin składania dokumentów rozliczeniowych za poprzedni miesiąc	Których płatników obowiązuje
do 5. dnia następnego miesiąca	jednostki budżetowe i samorządowe
do 10. dnia następnego miesiąca	osoby fizyczne opłacające składkę wyłącznie za siebie
do 15. dnia następnego miesiąca	pozostali płatnicy, w tym płatnicy opłacający składki na ubezpieczenie zdrowotne, do których nie mają zastosowania przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

2. Korekta podstawy wymiaru składek zleceniobiorcy

Dla każdego zleceniobiorcy, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych), płatnik składek w imiennym raporcie miesięcznym sporządzonym za tego zleceniobiorcę oraz w deklaracji rozliczeniowej powinien uwzględnić należne składki na ubezpieczenia społeczne od wszystkich wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, dokonanych lub postawionych do dyspozycji zleceniobiorcy od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, którego dotyczą raport i deklaracja.

Przykład

Płatnik zawiera ze zleceniobiorcą kolejne umowy zlecenia. Wynagrodzenie jest wypłacane w następnym miesiącu. Pierwsza umowa była zawarta od 1 do 31 października 2016 r. Wynagrodzenie w wysokości 1000 zł wypłacono 10 listopada 2016 r. Kolejna umowa została zawarta od 2 do 30 listopada 2016 r., a wynagrodzenie 900 zł wypłacono 10 grudnia 2016 r. Płatnik powinien złożyć następujące dokumenty rozliczeniowe:

● za październik 2016 r. - raport ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx, z kwotą podstawy wymiaru składek - 0 zł,
● za listopad 2016 r. - raport ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx, z kwotą podstawy wymiaru składek 0 zł, oraz ZUS RCA z kodem 30 00 xx i z kwotą podstawy wymiaru składek - 1000 zł,
● za grudzień 2016 r. - raport ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 xx z kwotą 900 zł.

Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców jest:

● przychód - w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych - osiągany z tytułu wykonywania umowy zlecenia, jeżeli w umowie tej określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej bądź prowizyjnie,
● zadeklarowana kwota, nie niższa jednak od kwoty minimalnego wynagrodzenia - jeżeli odpłatność za wykonanie umowy została ustalona w innej formie.

Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek, tzw. 30-krotności.

Podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Kwota minimalnego wynagrodzenia nie jest kwotą graniczną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Przykład

Anna B. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A na okres od 1 do 20 listopada 2016 r. Osoba ta zawarła umowę zlecenia także z płatnikiem B, na okres od 15 do 30 listopada 2016 r. Przychód uzyskany w listopadzie 2016 r. wyniósł:

● z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A - 1900 zł,
● z tytułu umowy zawartej z płatnikiem B - 2000 zł.

W związku z tym płatnik B zgłosił Annę B. do ubezpieczenia zdrowotnego i rozliczył za nią składkę za listopad w raporcie ZUS RZA - wyłącznie na ubezpieczenie zdrowotne, uznając, że z pierwszej umowy osiągnęła już minimalną podstawę wymiaru składek. Było to postępowanie nieprawidłowe.

Płatnik składek B jest zobowiązany do skorygowania zarówno zgłoszenia do ubezpieczenia, jak i rozliczenia. Zbieg ubezpieczeń istnieje bowiem tylko w okresie od 15 do 20 listopada 2016 r., a od 21 listopada 2016 r. Anna B. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z umowy zawartej z płatnikiem B.

Po złożeniu ZUS ZWUA i ZUS ZUA płatnik powinien ustalić, jaka kwota przychodu przysługuje Annie B. za okres od 15 do 20 listopada 2016 r., a jaka za okres od 21 do 30 listopada 2016 r. Powinien złożyć korygujący raport ZUS RCA oznaczony numerem 02 z kodem 04 11 xx oraz z kwotą przychodu należną za okres od 21 do 30 listopada 2016 r. - będącą podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a na ubezpieczenie zdrowotne - z kwotą 2000 zł pomniejszoną o składki finansowane przez ubezpieczoną (rys. 10).

Rys. 10. Korekta raportu ZUS RCA - podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustalona od przychodu należnego za okres realizacji zlecenia poza zbiegiem tytułów, ubezpieczenie zdrowotne - pełna kwota przychodu

Przykład

Zleceniobiorca wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A na okres od 1 do 15 listopada 2016 r. Osoba ta zawarła umowę zlecenia także z płatnikiem B, na okres od 18 do 30 listopada 2016 r. Zleceniobiorca przedłożył płatnikowi B umowę zlecenia z płatnikiem A i przelew, z których wynikało, że przychód osiągnięty z tej umowy wyniósł 2500 zł i że były odprowadzone od niego składki na ubezpieczenia społeczne. Płatnik B rozliczył za zleceniobiorcę wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Było to postępowanie nieprawidłowe.

W związku z tym, że u zleceniobiorcy w ogóle nie wystąpił zbieg tytułów do ubezpieczeń (w żadnym dniu nie wykonywał dwóch umów), podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu obu umów zlecenia. Po skorygowaniu dokumentów zgłoszeniowych płatnik B powinien złożyć raport korygujący ZUS RCA oznaczony numerem 02 z kodem 04 11 xx oraz z kwotą podstawy wymiaru składek, jaką zleceniobiorca osiągnął z tytułu wykonywania umowy oraz rozliczonymi składkami na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Komplet dokumentów rozliczeniowych korygujących składa się z deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA i dołączonych do niej imiennych raportów miesięcznych (odpowiednio ZUS RCA, ZUS RZA, ZUS RSA).

3. Terminy korekty dokumentów rozliczeniowych

Płatnik składek ma obowiązek złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych w każdym przypadku, gdy zachodzi konieczność korekty danych. Konieczność korekty może zostać stwierdzona przez płatnika składek we własnym zakresie lub przez ZUS, np. w wyniku rozpatrzenia wniosku płatnika składek o zbadanie prawidłowości wykazywanych przez niego składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorcy.

Przykład

Załóżmy, że w grudniu 2016 r. pracownik oprócz wynagrodzenia podstawowego otrzymał również wypłatę za umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą.

Płatnik składek, sporządzając raport ZUS RCA za tego ubezpieczonego z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 00 za grudzień 2016 r., popełnił błąd. Jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wykazał tylko kwotę wynagrodzenia zasadniczego.

Płatnik zauważył swój błąd w styczniu 2017 r. W związku z tym jest zobowiązany przekazać do ZUS raport korygujący ZUS RCA za tego pracownika, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 00, w którym musi wpisać m.in. prawidłową podstawę wymiaru składek, czyli przychód zarówno z umowy o pracę, jak i z umowy zlecenia. Raport należy dołączyć do deklaracji rozliczeniowej korygującej.

Płatnik składek musi sporządzić i przekazać do ZUS korektę dokumentów rozliczeniowych w terminie 7 dni od stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub od otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.

Jeśli konieczność korekty dokumentów rozliczeniowych jest wynikiem stwierdzenia nieprawidłowości przez ZUS w drodze decyzji, to płatnik składek jest zobowiązany do złożenia korekty nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się decyzji.

Gdyby nieprawidłowości w dokumentach rozliczeniowych zostały stwierdzone przez kontrolę z ZUS, korektę należy złożyć nie później niż w terminie 30 dni od otrzymania protokołu kontroli.

W przypadku dokonywania korekty dokumentów rozliczeniowych płatnik jest zobowiązany złożyć komplet dokumentów korygujących. Taki komplet zawsze składa się z imiennych raportów miesięcznych korygujących i deklaracji rozliczeniowej korygującej. Imienne raporty miesięczne korygujące dotyczą osób, za które zostały przekazane błędne dane. Natomiast deklaracja rozliczeniowa korygująca zawiera dane dotyczące wszystkich ubezpieczonych - zarówno tych, za których składki i świadczenia zostały prawidłowo rozliczone w poprzednim komplecie dokumentów, jak i tych, za których zostały sporządzone imienne raporty miesięczne korygujące.

Przykład

W komplecie dokumentów rozliczeniowych oznaczonym numerem identyfikatora 01.11.2016 płatnik składek złożył deklarację rozliczeniową oraz imienne raporty miesięczne za 45 ubezpieczonych. Okazało się, że należy skorygować imienne raporty miesięczne za dwóch zleceniobiorców, zatem firma przesłała do ZUS tylko imienne raporty miesięczne korygujące za dwóch ubezpieczonych oraz deklarację rozliczeniową korygującą - w formie nowego dokumentu zawierającego wszystkie prawidłowe dane. Zarówno deklarację, jak i raporty należy oznaczyć numerem identyfikatora 02.11.2016.

Płatnik musi pamiętać, że nie może złożyć samego raportu (ZUS RCA, ZUS RSA, ZUS RZA), gdyż zawsze jest on załącznikiem do deklaracji. Inaczej wygląda sytuacja, gdy korekta dotyczy danych wykazanych wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej. Wówczas imiennych raportów miesięcznych nie należy składać.

Przykład

Płatnik przekazał do ZUS komplet dokumentów rozliczeniowych (deklarację rozliczeniową i imienne raporty miesięczne) z numerem identyfikatora 01. Okazało się, że składka na Fundusz Pracy została naliczona od wszystkich ubezpieczonych, także zleceniobiorców, którzy podlegali ubezpieczeniom społecznym dobrowolnie. W związku z tym płatnik jest zobowiązany przekazać deklarację rozliczeniową korygującą, którą oznaczy numerem identyfikatora 02. Do deklaracji nie musi dołączać żadnych imiennych raportów korygujących, ponieważ składki na Fundusz Pracy nie wykazuje się w raportach.

4. Identyfikator dokumentu

W każdym dokumencie rozliczeniowym w bloku I "Dane organizacyjne" należy podać identyfikator dokumentu (raportu lub deklaracji). Identyfikator dokumentu składa się z numeru identyfikatora oraz miesiąca i roku, za który jest dokonywane rozliczenie (rys. 11).

Numer identyfikatora oznacza numer dokumentu za dany okres rozliczeniowy. Numer 01 oznacza pierwszorazowe dokumenty rozliczeniowe, natomiast numery od 02 do 39 oznaczają kolejną wersję dokumentów rozliczeniowych korygujących za ten miesiąc.

Imienny raport korygujący powinien być oznaczany (w polu 01 "Identyfikator raportu") tym samym numerem co deklaracja rozliczeniowa korygująca, do której jest dołączony.

Rys. 11. ZUS DRA - fragment deklaracji z identyfikatorem dokumentu

Przykład

Płatnik składek przekazał do ZUS komplet dokumentów rozliczeniowych (deklaracja rozliczeniowa wraz z imiennymi raportami miesięcznymi) oznaczony numerem identyfikatora 01.

W następnym miesiącu stwierdził, że błędnie wyliczył składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych. W związku z tym przekazał do ZUS deklarację rozliczeniową korygującą oznaczoną numerem identyfikatora 02.

Następnie okazało się, że popełnił błędy w imiennych raportach miesięcznych, a zatem musi skorygować imienne raporty miesięczne oraz deklarację rozliczeniową. Zarówno deklaracja rozliczeniowa korygująca, jak i imienne raporty miesięczne korygujące będą oznaczone numerem identyfikatora 03.

Fakt, że jest to pierwsza korekta imiennych raportów miesięcznych, nie ma w tym przypadku znaczenia.

Przykład

Płatnik składek przekazał do ZUS komplet dokumentów rozliczeniowych (raporty wraz z deklaracją) oznaczonych numerem identyfikatora 01.11.2016. W grudniu 2016 r. stwierdził, że nie przekazał imiennego raportu miesięcznego za listopad za zleceniobiorcę, który podjął pracę od 28 listopada 2016 r. i nie otrzymał w listopadzie żadnego przychodu.

Płatnik jest zobowiązany przekazać raport imienny (zerowy) za tego ubezpieczonego oraz deklarację rozliczeniową korygującą (mimo że nie ma żadnych zmian dotyczących składek).

Zarówno deklarację rozliczeniową korygującą, jak i imienny raport należy oznaczyć numerem identyfikatora 02.11.2016. Co prawda jest to raport pierwszorazowy za tego ubezpieczonego, ale imienny raport miesięczny musi być oznaczony takim samym numerem identyfikatora jak deklaracja rozliczeniowa, do której został dołączony.

W razie wyczerpania przez płatnika składek numerów identyfikatorów przeznaczonych do oznaczania jego dokumentów rozliczeniowych korygujących (deklaracji i imiennych raportów miesięcznych) za dany miesiąc i w przypadku konieczności sporządzania i przekazania do ZUS następnych korekt - płatnik powinien używać ostatniego numeru.

Płatnik, dla którego są przeznaczone numery deklaracji od 01 do 39 i który wyczerpał już te numery, w przypadku kolejnych korekt dokumentów rozliczeniowych za dany miesiąc powinien używać numeru identyfikatora deklaracji i raportów rozpoczynającego się cyframi "39".

Sporządzając kolejny komplet dokumentów rozliczeniowych korygujących za dany miesiąc kalendarzowy z numerem identyfikatora "39", należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe wpisanie daty wypełnienia dokumentów. Jeżeli numer identyfikatora nie zmienia się, to właśnie data wypełnienia ma istotne znaczenie przy ustalaniu kolejności poszczególnych dokumentów korygujących.

5. Korygowanie imiennych raportów miesięcznych

Imienne raporty miesięczne mogą dotyczyć należnych składek (w tym składek na ubezpieczenie zdrowotne) i wypłaconych świadczeń albo wypłaconych świadczeń i przerw w opłacaniu składek.

Raporty za danego ubezpieczonego koryguje się w ramach raportu danego typu, tj.:

● odrębnie dla raportów składkowych (ZUS RCA, ZUS RZA) i
● odrębnie dla raportu świadczeniowego (ZUS RSA),

- w ramach danego 6-znakowego kodu tytułu ubezpieczenia.

Przykład

Za listopad 2016 r. płatnik składek sporządził za zleceniobiorcę podlegającego obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu raport składkowy ZUS RCA oraz dwa raporty świadczeniowe ZUS RSA.

Aby skorygować błąd popełniony w raporcie składkowym ZUS RCA, płatnik powinien złożyć deklarację rozliczeniową korygującą ZUS DRA z załączonym do niej raportem imiennym ZUS RCA. Płatnik nie musi natomiast przekazywać za tego zleceniobiorcę raportów ZUS RSA.

W przypadku konieczności skorygowania dokumentu składkowego ZUS RCA lub ZUS RZA płatnik składek koryguje raport za danego ubezpieczonego z danym (6-znakowym) kodem tytułu ubezpieczenia.

W związku z rozliczaniem składek za zleceniobiorców najczęściej popełnianym błędem jest rozliczenie składek na niewłaściwe rodzaje ubezpieczeń. Jeśli płatnik popełnił tego rodzaju błąd w imiennym raporcie miesięcznym, musi złożyć za ubezpieczonego poprawnie wypełniony raport korygujący. Raport ten i deklarację rozliczeniową oznacza się kolejnym numerem identyfikatora.

Przykład

Emeryt zatrudniony na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy zawartej z płatnikiem A (nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia) od 1 października 2016 r. dodatkowo wykonuje pracę jako zleceniobiorca na podstawie umowy zawartej z płatnikiem B (umowa zlecenia nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy). W umowie zlecenia określono odpłatność kwotową stawką godzinową. Ubezpieczony otrzymał następujące przychody:

● z tytułu umowy o pracę: w październiku - 1000 zł, w listopadzie - 2000 zł, w grudniu - 1000 zł,
● z tytułu umowy zlecenia: w październiku - 0 zł, w listopadzie - 800 zł (za październik 365 zł i za listopad 435 zł), w grudniu - 0 zł.

Płatnik B uznał, że z tytułu umowy zlecenia emeryt podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Złożył za niego za październik, listopad i grudzień raporty ZUS RZA. Jednak ZUS rozstrzygnął, że emeryt obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako zleceniobiorca w październiku i grudniu 2016 r. W listopadzie natomiast nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia. Oprócz skorygowania zgłoszeń do ubezpieczeń płatnik składek musi skorygować imienne raporty miesięczne za zleceniobiorcę. Płatnik złoży raporty oznaczone numerem 02:

● za październik 2016 r. ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 10, z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne - 0 zł,
● za listopad 2016 r. ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 10, z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 365 zł, oraz ZUS RZA z kodem 04 11 10 i kwotą podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne 435 zł,
● za grudzień 2016 r. ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 10, z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne - 0 zł.

Przykład

Zleceniobiorca wykonuje pracę na podstawie 2 umów zlecenia zawartych w 2015 r. z różnymi zleceniodawcami. Obaj zgłosili go od 1 stycznia 2016 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. ZUS rozstrzygnął, że w sierpniu, we wrześniu i w październiku 2016 r. zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom tylko z tytułu umowy u płatnika A - ten tytuł powstał jako pierwszy, a w każdym miesiącu zleceniobiorca osiągnął kwotę większą niż minimalne wynagrodzenie.

Płatnik B jest zobowiązany wyrejestrować zleceniobiorcę z ubezpieczeń od 1 sierpnia 2016 r. i zgłosić go od tej daty wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 04 11 00. Następnie musi skorygować imienne raporty miesięczne za sierpień, wrzesień i październik 2016 r. Za każdy z tych miesięcy składa imienny raport ZUS RZA oznaczony numerem 02, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 xx, podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i rozliczoną składką na to ubezpieczenie.

Korekta imiennych raportów składkowych będzie powodować w każdym miesiącu nadpłatę składek na ubezpieczenia społeczne i niedopłatę składki na ubezpieczenie zdrowotne, co powinno być uwzględnione w korygującej deklaracji ZUS DRA.

Przykład

Osoba wykonująca umowę zlecenia od 14 października do 31 grudnia 2016 r. została zgłoszona wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego ze względu na posiadanie drugiego tytułu do ubezpieczeń, tj. umowy o pracę wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy. Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia zostało wypłacone 15 listopada 2016 r., a składki rozliczone w raporcie ZUS RZA za listopad 2016 r. Okazało się, że z tytułu wykonywania umowy o pracę ubezpieczony w okresie od 5 do 11 listopada 2016 r. przebywał na urlopie bezpłatnym. W związku z tym zleceniobiorca w okresie od 5 do 11 listopada 2016 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia. Płatnik składek powinien skorygować dokumenty zgłoszeniowe oraz rozliczeniowe. W raporcie ZUS RCA z numerem 02 za listopad 2016 r. należy wykazać podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (powinna zostać przyjęta kwota w części należnej za okres od 5 do 11 listopada 2016 r., odpowiednio do okresu podlegania ubezpieczeniom) oraz podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (przychód pomniejszony o składki finansowane przez ubezpieczonego).

Jeżeli płatnik składek pomylił się w danych identyfikacyjnych ubezpieczonego, np. w nazwisku, imieniu lub w identyfikatorze numerycznym, podanych w imiennym raporcie miesięcznym, to ponownie musi złożyć za tego ubezpieczonego poprawny raport. Raport ten i deklarację rozliczeniową oznacza się kolejnym numerem identyfikatora.

6. Wycofywanie raportów imiennych

W przypadku gdy płatnik złożył raport składkowy za osobę, za którą nie powinien złożyć raportu, musi go skorygować do zera. Aby wycofać raport składkowy, należy sporządzić raport korygujący. W polach dotyczących podstawy wymiaru i kwoty składek należy wpisać wartość "0,00".

Przykład

Płatnik składek zawarł umowę zlecenia ze studentką od 1 października 2016 r. Był przekonany, że zleceniobiorczyni powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, ponieważ nie ma innych tytułów do ubezpieczeń. Zgłosił ją do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA od 1 października 2016 r. Za październik sporządził także raport ZUS RCA z kodem 04 11 00 i rozliczył składki na ubezpieczenia społeczne od kwoty 1500 zł. Jednak zasada, że zleceniobiorca będący studentem do ukończenia 26. roku życia nie podlega ubezpieczeniom ani obowiązkowo, ani dobrowolnie, nie zmieniła się. Aby dokonać korekty, płatnik składek powinien wyrejestrować tę osobę z ubezpieczeń z datą zgłoszenia oraz powinien przekazać za nią imienny raport miesięczny korygujący, w którym w polach dotyczących podstawy wymiaru i kwoty składek wpisze "0,00". Raport ten dołącza do deklaracji rozliczeniowej korygującej. Dokumenty muszą być oznaczone takim samym numerem identyfikatora.

Aby wycofać raport składkowy, złożony z niewłaściwym tytułem ubezpieczenia, również należy zastosować zasadę wyzerowania niepotrzebnego raportu.

Przykład

Ubezpieczony zawarł umowę zlecenia z płatnikiem A od 1 sierpnia do 31 grudnia 2016 r. oraz umowę z płatnikiem B od 1 do 30 listopada 2016 r. W obu przypadkach wypłata następuje po zakończonym miesiącu pracy. Za listopad 2016 r. przychód z każdej umowy wyniósł 1000 zł i został wypłacony w grudniu 2016 r. Obaj płatnicy składek zgłosili zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i rozliczyli składki w raporcie za grudzień 2016 r., z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00.

W listopadzie 2016 r. zleceniobiorca faktycznie podlegał ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo u obu płatników składek. Jednak płatnik B popełnił błąd przy rozliczaniu składek. Tytuł ubezpieczenia ustał 30 listopada 2016 r. W dokumentach rozliczeniowych jako kod tytułu ubezpieczenia należy wskazać 30 00 00 - osoba, za którą należy rozliczyć i opłacić składki lub należne świadczenia w dokumentach rozliczeniowych składanych nie wcześniej niż za następny miesiąc, po ustaniu tytułu do ubezpieczeń. A zatem płatnik B musi skorygować rozliczenia, składając raport ZUS RCA z numerem 02, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00 oraz podstawą wymiaru i kwotą składek "0,00", a także raport ZUS RCA z numerem 02, z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 00 oraz podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 1000 zł.

Na podobnych zasadach odbywa się korygowanie raportu świadczeniowego ZUS RSA, który nie powinien zostać złożony. Aby wycofać raport świadczeniowy, należy sporządzić raport korygujący. W polach dotyczących liczby dni zasiłkowych/liczby wypłat kwoty świadczenia należy wpisać "0,00".

Przykład

Płatnik składek sporządził za zleceniobiorcę Jana N. raport ZUS RSA za listopad 2016 r., wykazując wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 2 do 3 listopada 2016 r. w kwocie 350 zł. Po rozpatrzeniu wniosku płatnika przez ZUS okazało się, że Jan N. nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a więc nie mógł być zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Płatnik składek skorygował dokumenty zgłoszeniowe i raport składkowy. Płatnik składek w celu wycofania raportu świadczeniowego złożonego za Jana N. sporządził korygujący raport ZUS RSA, w którym wykazał:

● kod tytułu ubezpieczenia taki jak na pierwszorazowym raporcie, czyli 04 11 00,
● "0" w polu liczba dni zasiłkowych/liczba wypłat,
● kod świadczenia/przerwy 313, taki jak na pierwszorazowym raporcie,
● okres taki sam jak w wycofywanym raporcie, czyli 02.11.2016 - 03.11.2016,
● "0,00" w polu "kwota".

Płatnik składek dołączył do deklaracji rozliczeniowej korygującej raporty korygujące ZUS RSA oraz ZUS RZA. Dokumenty te muszą być oznaczone takim samym numerem identyfikatora.

W przypadku złożenia kilku raportów świadczeniowych za danego ubezpieczonego z danym kodem tytułu ubezpieczenia, ale różnym kodem świadczenia/przerwy, i konieczności wycofania jednego z nich - składa się tylko raporty, które są aktualne, oznaczając je jako korygujące.

Przykład

W pierwszorazowym komplecie dokumentów rozliczeniowych za październik 2016 r. płatnik złożył za daną ubezpieczoną, z kodem tytułu ubezpieczenia 04 11 00, następujące raporty świadczeniowe ZUS RSA:

● kod świadczenia/przerwy 312, okres: 03.10.2016 - 07.10.2016, kwota: 200,00,
● kod świadczenia/przerwy 313, okres: 10.10.2016 - 18.10.2016, kwota: 200,00,
● kod świadczenia/przerwy 313, okres: 27.10.2016 - 30.10.2016, kwota: 200,00.

Płatnik chce wycofać raport z kodem świadczenia/przerwy 312, ponieważ zasiłek opiekuńczy nie dotyczył tej ubezpieczonej. Pozostałe raporty (z kodem 313) były poprawne.

W komplecie dokumentów rozliczeniowych korygujących o numerze identyfikatora 02 (lub wyższym, jeśli za dany miesiąc płatnik przekazał już dokumenty rozliczeniowe korygujące) należy przekazać deklarację rozliczeniową wraz z poprawnymi raportami ZUS RSA. W raportach tych należy wpisać:

● kod świadczenia/przerwy 313, okres: 10.10.2016 - 18.10.2016, kwota: 200,00,
● kod świadczenia/przerwy 313, okres: 27.10.2016 - 30.10.2016, kwota: 200,00.

7. Korekty z urzędu, forma złożenia dokumentów

Zakład Ubezpieczeń Społecznych może korygować błędy w deklaracji rozliczeniowej i imiennych raportach miesięcznych, które uzna za możliwe do poprawienia we własnym zakresie, przy czym w razie stwierdzenia rozbieżności między kwotą podstawy wymiaru składek a kwotą składek, za prawidłową przyjmuje się podstawę wymiaru składek. ZUS dokonuje zewidencjonowania danych na koncie ubezpieczonego i rozliczenia na koncie płatnika składek na podstawie skorygowanych przez siebie dokumentów rozliczeniowych. Jeżeli płatnik nie zgadza się z korektą sporządzoną przez ZUS, w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia powinien złożyć deklarację rozliczeniową i imienne raporty miesięczne korygujące dokumenty nadesłane przez Zakład.

Płatnik składek rozliczający składki za więcej niż 5 osób jest zobowiązany przekazywać do ZUS dokumenty ubezpieczeniowe oraz korekty tych dokumentów poprzez teletransmisję danych w formie dokumentu elektronicznego z oprogramowania zgodnego z wymaganiami ZUS. Dotyczy to również płatnika, który przekazywał dokumenty pierwszorazowe w formie papierowej (np. w formie wydruków z programu Płatnik), a obecnie ma ustawowy obowiązek przekazywania dokumentów w formie elektronicznej.

Obowiązek przekazywania dokumentów w formie elektronicznej dotyczy również dokumentów korygujących składanych za okresy wcześniejsze, kiedy takiego obowiązku nie było (np. za 1999 r. lub 2000 r.). Przy składaniu dokumentów rozliczeniowych korygujących (a także dokumentów zgłoszeniowych zmieniających i korygujących, tj. wszystkich zmian i korekt zgłoszeń) obowiązkowa dla płatnika składek jest forma przekazywania dokumentów wynikająca z liczby osób, za które rozliczył on składki w komplecie dokumentów rozliczeniowych złożonym za ostatni miesiąc.

III. Wniosek o ustalenie zakresu podlegania ubezpieczeniom przez zleceniobiorcę - instrukcja dla płatnika

Od 1 stycznia 2016 r. płatnik składek może zwrócić się do ZUS z wnioskiem o zbadanie prawidłowości wykazywanych przez niego składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorcy (także osoby współpracującej ze zleceniobiorcą). ZUS rozstrzygnie sprawę w zakresie zbiegu tytułów do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Wniosek można złożyć osobiście w ZUS lub przesłać pocztą. Na razie nie ma możliwości złożenia takiego wniosku elektronicznie. ZUS przygotował wzór wniosku, udostępniony na stronie internetowej http://zus.pl/pliki/formularze/fill&print/ZUS-US-PWS-01_do_wydruku.pdf, z możliwością wypełnienia i wydruku bądź jedynie wydruku, wraz z zasadami wypełniania. Płatnik nie jest zobowiązany do korzystania z udostępnionego przez ZUS wzoru wniosku.

Płatnik składek może w jednym wniosku zwrócić się o sprawdzenie prawidłowości wykazywania składek za więcej niż jednego zleceniobiorcę/osobę współpracującą ze zleceniobiorcą. Wniosek rozpatruje jednostka ZUS właściwa według siedziby płatnika składek. W przypadku złożenia przez płatnika wniosku w niewłaściwej jednostce wniosek jest niezwłocznie, nie później niż w ciągu 2 dni roboczych, przekazywany do właściwego oddziału lub inspektoratu ZUS.

Instrukcja wypełniania wniosku

Blok I - Miejsce złożenia wniosku

W bloku I płatnik wskazuje miejsce złożenia wniosku. Niewypełnienie tego bloku nie może być powodem nierozpatrzenia wniosku.

Rys. 12. Miejsce złożenia wniosku

Blok II - Dane identyfikacyjne płatnika

Dane te muszą być wypełnione obligatoryjnie. Należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowość wypełnienia tego bloku. Błędy popełnione w tej części wniosku mogą skutkować brakiem możliwości rozpatrzenia wniosku, jeśli ZUS nie będzie w stanie prawidłowo zidentyfikować płatnika składek.

Rys. 13. Dane identyfikacyjne płatnika składek

Blok III - Dane adresowe płatnika - adres do korespondencji

Blok ten może pozostać niewypełniony. Wówczas odpowiedź na wniosek zostanie skierowana na adres zapisany na koncie płatnika składek.

Rys. 14. Dane adresowe płatnika

Blok IV - Dane identyfikacyjne ubezpieczonego

Warunkiem koniecznym do rozpatrzenia wniosku jest wskazanie wymaganych danych identyfikacyjnych ubezpieczonego. Ich brak będzie skutkował wezwaniem do uzupełnienia braków w terminie 7 dni (w trybie art. 64 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego). W przypadku nieuzupełnienia danych w terminie wniosek pozostanie bez rozpatrzenia. Należy zatem zwrócić szczególną uwagę na prawidłowość wypełnienia tego bloku.

Rys. 15. Dane identyfikacyjne ubezpieczonego

Blok V - Wnoszę o weryfikację prawidłowości wykazanych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

W bloku tym wnioskodawca:

● wskazuje okres rozliczeniowy, którego wniosek dotyczy. Na wniosku ZUS-US-PWS-01 można podać maksymalnie 6 okresów,
● wskazuje kod tytułu ubezpieczenia osoby/osób, których dotyczy zapytanie,
● może wskazać, czy ubezpieczony przedłożył dokument, z którego wynika brak konieczności opłacania składek.

Wnioskodawca jest zobowiązany podać przynajmniej jeden okres, którego dotyczy wniosek. Niewskazanie ani jednego okresu rozliczeniowego będzie skutkowało wezwaniem do uzupełnienia braków na zasadach określonych w art. 64 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego. W przypadku nieuzupełnienia danych w terminie wniosek pozostanie bez rozpatrzenia.

Rys. 16. Wskazanie okresu, którego dotyczy wniosek

Blok VI - Dodatkowe informacje

We wniosku płatnik składek może podać także dodatkowe informacje istotne do obsługi wniosku, np. dotyczące:

● zmiany przez ubezpieczonego tytułu obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych,
● wskazania tytułu/tytułów obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w przypadku więcej niż jednej umowy zlecenia, jeśli rozpoczęcie wykonywania pracy zostało w nich określone na tę samą datę,
● w przypadku więcej niż jednej umowy zlecenia zawartej z tym samym płatnikiem - przychodów osiągniętych z każdej z tych umów,
● niezdolności do pracy związanej z korzystaniem przez zleceniobiorcę z zasiłku z ubezpieczenia społecznego, skutkującej osiągnięciem z tytułu wykonywania umowy zlecenia w danym miesiącu niższego przychodu lub nieosiągnięciem go w ogóle.

Blok VII - Załączniki

Inne załączniki to np. kopia oświadczenia ubezpieczonego o dokonanym wyborze tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, kopia umowy zlecenia.

Jeśli płatnik złoży wniosek o zbadanie prawidłowości wykazanych za zleceniobiorcę składek, a nie upłynął jeszcze termin złożenia za niego dokumentów rozliczeniowych, wówczas ZUS powiadomi płatnika, że wniosek zostanie rozpatrzony dopiero po wpływie do Zakładu niezbędnych dokumentów dotyczących ubezpieczonego od wszystkich jego płatników.

Przykład

Płatnik składek zawarł z Adamem B. umowę zlecenia od 1 listopada 2016 r. 5 grudnia przekazał za zleceniobiorcę imienny raport miesięczny i zwrócił się do ZUS z wnioskiem o zbadanie prawidłowości wykazanych składek. ZUS powiadomił płatnika, że jego wniosek zostanie rozpatrzony dopiero po upływie terminu złożenia za zleceniobiorcę dokumentów rozliczeniowych przez innych płatników, tj. po 15 grudnia 2016 r.

Zdarzają się sytuacje, w których ZUS uzna wniosek o ustalenie podlegania ubezpieczeniom za bezprzedmiotowy. Stanie się tak, gdy wniosek:

● został skierowany przez płatnika niebędącego zleceniodawcą,
● nie dotyczy zleceniobiorcy ani osoby współpracującej,
● dotyczy okresów rozliczeniowych sprzed 1 stycznia 2016 r., a także gdy nie zachodzi zbieg tytułów, do których ma zastosowanie art. 9 ust. 2c ustawy systemowej.

Jeśli pismo o wskazanie prawidłowego rozstrzygnięcia zbiegu tytułu do ubezpieczeń w konkretnym przypadku złoży inny płatnik (niż rozliczający składki za zleceniobiorcę lub osobę współpracującą ze zleceniobiorcą), sprawa będzie rozpatrzona na zasadach ogólnych (nie w trybie art. 34 ust. 6 ustawy systemowej). Oznacza to dla płatnika, że na udzielenie odpowiedzi może oczekiwać do 30 dni, a nawet dłużej, jeśli sprawa okaże się wyjątkowo skomplikowana.

Jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek ZUS stwierdzi błędne wykazanie składek, informuje o tym niezwłocznie płatnika składek i ubezpieczonego, za pośrednictwem płatnika składek. Do pisma skierowanego do płatnika zostanie dołączona odpowiedź, którą płatnik powinien przekazać ubezpieczonemu.

Wniosek o ustalenie podlegania ubezpieczeniom ZUS powinien załatwić niezwłocznie po ustaniu ostatniej przyczyny uniemożliwiającej jego rozpatrzenie, nie później niż w ciągu 14 dni od daty wpływu wniosku do jednostki organizacyjnej ZUS.

Załatwienie wniosku następuje poprzez udzielenie informacji. W tym trybie nie jest wydawana decyzja administracyjna, dlatego od rozstrzygnięcia w omawianym trybie płatnikowi nie przysługuje odwołanie. Co istotne, odpowiedź ZUS na wniosek płatnika składek jest aktualna wyłącznie na dzień jej sporządzenia.

Przykład

Płatnik A zwrócił się do ZUS z wnioskiem o zbadanie prawidłowości wykazanych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za październik 2016 r. Wniosek dotyczył zleceniobiorcy, który równocześnie wykonuje jeszcze 2 inne umowy zlecenia - z płatnikiem B i z płatnikiem C. Wnioskodawca otrzymał odpowiedź z ZUS, że ubezpieczony nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy zlecenia. Po dwóch miesiącach płatnik C skorygował imienny raport miesięczny za tego zleceniobiorcę za październik 2016 r., wpisując kwotę "0" jako podstawę wymiaru składek, ponieważ faktycznie nie dokonał w październiku 2016 r. wypłaty na jego rzecz.

Informując płatnika A o braku obowiązku ubezpieczeń zleceniobiorcy w październiku 2016 r., oddział ZUS uwzględnił, że z imiennego raportu złożonego przez płatnika C wynika, iż ubezpieczony z tytułu umowy zlecenia otrzymał w październiku kwotę 2500 zł i był to tytuł ubezpieczenia, który powstał najwcześniej. Tym samym, zgodnie z zasadą "sumowania" podstaw wymiaru składek, ta umowa zlecenia stanowiła tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń (2500 zł >1850 zł). Jednak w związku ze skorygowaniem imiennego raportu miesięcznego przez płatnika C okazało się, że w październiku 2016 r. ubezpieczony podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom u płatników A, B i C, ponieważ łącznie jego podstawa wymiaru składek nie osiągnęła minimalnego wynagrodzenia. Płatnik A, mimo uzyskania wcześniej stanowiska ZUS, będzie zobowiązany do skorygowania dokumentacji rozliczeniowej i uiszczenia za zleceniobiorcę zaległych składek wraz z odsetkami.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 4, art. 6, art. 8-9, art. 11-14, art. 18, art. 19, art. 34, art. 36, art. 46-48b ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 963; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1579),

● art. 66, art. 69, art. 81-82 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 1793),

● art. 104 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 645; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1579),

● art. 9 ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 1256),

● art. 5b, art. 10, art. 11, art. 13, art. 22, art. 26, art. 29, art. 30, art. 41 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 361; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1550),

● art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 584; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1579),

● art. 2 ust. 1 pkt 5, pkt 7, pkt 8, pkt 18k, art. 167 ust. 2 i ust. 2a ustawy z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 572; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1311),

● art. 63 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 2156; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1010),

● art. 10 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 982; ost. zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 1682),

● art. 459-476 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 101; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1579),

● art. 627-646, art. 734-751 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 380; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 579),

● art. 22, art. 281 § 1 pkt 1, art. 304 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 1666),

● § 2 ust. 1, § 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 2236; ost. zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 1381),

● rozporządzenie Rady Ministrów z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 1385),

● § 1 ust. 1 pkt 1-5, pkt 12-15, załączniki nr 1-5, 12-15 i 18 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych (j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 222),

● § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 78, poz. 465; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 144, poz. 1181).

ANDRZEJ OKUŁOWICZ

ekspert i praktyk, prawnik od 15 lat zajmujący się prawem ubezpieczeń społecznych

JOANNA STOLARSKA

ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, były wieloletni pracownik ZUS

JOANNA GOLINIEWSKA

specjalista i praktyk, od 20 lat zajmująca się stosowaniem prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych opracowań i publikacji z zakresu rozliczeń składkowych

IV. Odpowiedzi na pytania czytelników

Czy przedsiębiorca zatrudniony na podstawie umowy zlecenia może opłacać z działalności tylko składkę zdrowotną

W 2014 r. rozpocząłem pracę na umowie zlecenia (ze stawką 1700 zł brutto), od której odprowadzano wszystkie składki ZUS. W tym samym roku założyłem działalność gospodarczą. Z własnej działalności - aż do chwili obecnej - opłacam tylko składkę zdrowotną. Czy jest to prawidłowe?

Jeżeli przez cały omawiany okres prowadzenia działalności miał Pan prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z działalności na preferencyjnych warunkach, to przy przedstawionym zbiegu działalności gospodarczej z umową zlecenia do końca 2015 r. z tytułu działalności obowiązkowa była tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Od 1 stycznia 2016 r. działalność gospodarcza stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego. Jeśli natomiast miał Pan obowiązek oskładkowania działalności na zasadach ogólnych, to w przedstawionej sytuacji działalność gospodarcza przez cały okres, od 2014 r., była tytułem do pełnego oskładkowania - czyli zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne. Szczegóły w uzasadnieniu.

W stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. osoba, która jednocześnie wykonywała umowę zlecenia i prowadziła działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, zasadniczo podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu, który powstał wcześniej, natomiast z drugiego - ubezpieczenia były dobrowolne (art. 9 ust. 2 ustawy systemowej). Jednak w sytuacji gdy z umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe była niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, to ubezpieczenia społeczne były obowiązkowe z tytułu działalności gospodarczej. Wówczas z umowy zlecenia osoba, na swój wniosek, mogła być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi dobrowolnie (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej przed nowelizacją).

Warto w tym miejscu przypomnieć, że w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy przysługuje - pod pozostałymi ustawowymi warunkami - prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia (art. 18a i art. 20 ust. 1 ustawy systemowej). W 2014 r. była to kwota 504 zł (1680 zł x 30%), natomiast w 2015 r. - 525 zł (1750 zł x 30%).

Przykład

W okresie od 1 stycznia 2014 r. osoba wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia, w której odpłatność określono w wysokości 1700 zł miesięcznie. Osoba ta w okresie wykonywania zlecenia rozpoczęła działalność gospodarczą i była uprawniona do rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach. Ponieważ umowa zlecenia była pierwszym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstawa wymiaru składek ze zlecenia wyniosła co najmniej tyle, ile minimalna podstawa z działalności gospodarczej (tj. w 2014 r. - 504 zł, w 2015 r. - 525 zł), więc do końca 2015 r. z prowadzonej działalności gospodarczej obowiązkowa była tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Osoba ta mogła zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podlegać im z działalności. Wtedy składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalna i rentowa) z umowy zlecenia byłyby dobrowolne.

Przepisy w omówionym zakresie uległy zmianie od 1 stycznia 2016 r. W przypadku zbiegu umowy zlecenia i działalności gospodarczej z prawem do oskładkowania na zasadach preferencyjnych tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych będzie ten tytuł, który powstał wcześniej - pod warunkiem że z tego tytułu podstawa wymiaru składek wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Jeśli ubezpieczony nie uzyskuje z pierwszego tytułu co najmniej minimalnego wynagrodzenia, wówczas również druga działalność zarobkowa musi zostać oskładkowana w pełnym zakresie (art. 9 ust. 2 i ust. 2c ustawy systemowej).

Przykład

Załóżmy, że osoba przedstawiona w poprzednim przykładzie zachowała prawo do preferencyjnych zasad oskładkowania działalności do 31 października 2016 r. i opłacała składki z tego tytułu od minimalnej podstawy (555 zł w 2016 r.). W tej sytuacji od 1 stycznia 2016 r. zarówno z tytułu umowy zlecenia, jak i z tytułu własnej działalności obowiązkowe były składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ żaden tytuł nie zapewniał ubezpieczonemu podstawy w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (1850 zł w 2016 r.). Gdyby jednak osoba ta w okresie od 1 stycznia do 31 października 2016 r. opłacała składki z działalności od kwoty 1850 zł, wówczas z tytułu umowy zlecenia mogłaby podlegać tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Jeżeli był Pan zobowiązany opłacać składki z działalności na ogólnych zasadach, tj. od minimalnej podstawy w wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (w 2014 r. - 2247,60 zł, w 2015 r. - 2375,40 zł, w 2016 r. - 2433 zł), to składki na ubezpieczenia społeczne w całym okresie prowadzenia działalności były obowiązkowe z działalności gospodarczej. Z zawartej umowy zlecenia obowiązkowa była tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 9 ust. 2-2a, ust. 2c, art. 18a, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 963; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579),

● art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793).

PRZEMYSŁAW JEŻEK

trener z zakresu prawa pracy i rozliczania wynagrodzeń, doradca współpracujący z firmami szkoleniowymi, zdobywca tytułu "Kadrowy roku"

Czy umowa zlecenia zawarta z osobą zatrudnioną w niepełnym wymiarze czasu pracy podlega oskładkowaniu

Chcemy zatrudnić osobę na umowę zlecenia. Jest ona zatrudniona u innego pracodawcy na umowę o pracę na 1/4 etatu, z wynagrodzeniem 470 zł. Czy przychód z umowy zlecenia zawartej z tą osobą będzie podlegał w całości oskładkowaniu?

Tak. Umowa zlecenia będzie podlegała obowiązkowi objęcia ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym. Obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne mógłby zostać wyłączony jedynie w tych miesiącach, w których zleceniobiorca uzyska z etatu wynagrodzenie w kwocie równej lub wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę (np. w wyniku wypłaty dodatkowych, oskładkowanych składników wynagrodzenia).

Umowa zlecenia jest jednym z tytułów do ubezpieczeń emerytalno-rentowych, niezależnie od długości okresu, na jaki została zawarta. Nawet krótkotrwałe umowy (np. kilku- lub kilkunastodniowe) podlegają tym samym zasadom w zakresie ubezpieczeń społecznych co dłuższe umowy. O charakterze ubezpieczeń emerytalno-rentowych z tytułu zlecenia (obowiązkowe czy dobrowolne) decyduje m.in. fakt posiadania przez zleceniobiorcę innych tytułów do obowiązkowych ubezpieczeń (następuje wówczas tzw. zbieg tytułów do ubezpieczeń).

Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę i jednocześnie wykonująca umowę zlecenia zawartą z obcym podmiotem i niewykonywaną na rzecz swojego pracodawcy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy. Natomiast z tytułu umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe mogą mieć dla niej charakter dobrowolny - jednak tylko w sytuacji, gdy podstawa wymiaru składek z etatu, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę. Tym samym, jeżeli podstawa wymiaru składek z pracy etatowej, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tytułu umowy zlecenia. W 2016 r. kwota minimalnego wynagrodzenia wynosi 1850 zł, a dla osoby w pierwszym roku pracy - 1480 zł.

W Państwa przypadku zleceniobiorcą będzie osoba, która posiada inny - oprócz zlecenia - tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Jest nim stosunek pracy. Ze względu na zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy wynagrodzenie zleceniobiorcy jest niższe niż ustawowe minimum. Wysokość wynagrodzenia z etatu, stanowiącego podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych, ma decydujący wpływ na zakres ubezpieczeń z umowy zlecenia jako drugiego tytułu. Państwa przyszły zleceniobiorca nie uzyska miesięcznie wynagrodzenia w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, dlatego wykonywana przez niego umowa zlecenia będzie musiała zostać oskładkowana. W tej sytuacji "przeliczenie" wynagrodzenia uzyskiwanego ze stosunku pracy na pełny wymiar etatu byłoby błędem.

Przykład

Płatnik zatrudnił na podstawie umowy zlecenia osobę, która w innej firmie pracuje na podstawie umowy o pracę na 1/2 etatu, z wynagrodzeniem w kwocie 1000 zł. Zleceniodawca błędnie uznał, że osoba ta uzyskuje kwotę minimalnego wynagrodzenia po przeliczeniu jej na pełny etat (2 x 1000 zł = 2000 zł; 2000 zł > 1850 zł) i nie opłacił z tytułu umowy zlecenia należnych składek na ubezpieczenia społeczne. ZUS wszczął postępowanie wyjaśniające u zleceniodawcy, w wyniku którego musiał on opłacić za zleceniobiorcę zaległe składki wraz z odsetkami.

Państwa zleceniobiorcę należy zatem zgłosić do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego. Ubezpieczenie chorobowe ma dla niego charakter dobrowolny. Jedynie w miesiącach, w których przychód ze stosunku pracy osiągnie poziom minimalnego wynagrodzenia (lub wyższy), ze zlecenia obowiązkowa będzie dla niego tylko składka zdrowotna.

Przykład

Adam Z., zatrudniony na podstawie umowy o pracę na 1/4 etatu u płatnika A, jednocześnie wykonuje umowę zlecenia zawartą z płatnikiem B (zlecenie nie jest wykonywane na rzecz firmy A). Z tytułu umowy o pracę Adam Z. uzyskuje wynagrodzenie w wysokości 470 zł, dlatego zlecenie w firmie B jest w całości oskładkowane. W listopadzie 2016 r. firma A zamierza wypłacić pracownikom nagrody uznaniowe - Adam Z. otrzyma 1500 zł nagrody. W połączeniu z wynagrodzeniem zasadniczym da to łączną kwotę 1970 zł, a zatem przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przy założeniu, że Adamowi Z. zostanie wypłacona taka właśnie kwota, płatnik B, po uzyskaniu stosownych informacji od zleceniobiorcy, będzie mógł opłacić ze zlecenia tylko składkę zdrowotną. Dla firmy oznacza to jednak dodatkowe obowiązki związane z dokumentacją ZUS (wyrejestrowanie zleceniobiorcy z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, zarejestrowanie tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA, a w kolejnym miesiącu - ponowne wyrejestrowanie z ubezpieczenia zdrowotnego i zarejestrowanie do wszystkich ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA).

Osoby zatrudnione na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy mają ustawowo zagwarantowaną minimalną płacę. Oznacza to, że póki trwa stosunek pracy, dodatkowe tytuły do ubezpieczeń, jak np. umowa zlecenia, zasadniczo mają charakter dobrowolny. Podobnie jest z pracownikiem niepełnoetatowym, któremu umowa o pracę gwarantuje wynagrodzenie w kwocie co najmniej równej lub wyższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Dla takiej osoby dodatkowe tytuły, m.in. umowa zlecenia, także mają charakter dobrowolny.

Przykład

Od stycznia 2015 r. pracownik jest zatrudniony na 3/4 etatu u płatnika A, z wynagrodzeniem 1900 zł. W październiku 2016 r. zawarł również umowę zlecenia z płatnikiem B, z tytułu której podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. W listopadzie osoba ta zachorowała i z umowy o pracę otrzymała niższe wynagrodzenie niż 1900 zł. Mimo to zasady podlegania ubezpieczeniom z umowy zlecenia nie ulegają zmianie, gdyż w przeliczeniu na okres miesiąca pracownik uzyskuje wynagrodzenie wyższe od minimalnego. Niezdolność do pracy powodująca obniżenie wynagrodzenia nie ma tu znaczenia.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 1, ust. 1a, ust. 2, ust. 2c, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 36 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 963; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579),

● art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793),

IZABELA NOWACKA

ekonomistka, od wielu lat zajmuje się tematyką wynagrodzeń i rozliczaniem płac, autorka licznych publikacji z dziedziny prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Kiedy można zastosować zwolnienie ze składek jednej z dwóch równolegle realizowanych umów zlecenia

Zawarliśmy z naszym zleceniobiorcą emerytem dwie osobne umowy zlecenia na okres od 15 sierpnia do 30 listopada 2016 r., jedną na kwotę 4320 zł, a drugą na 2520 zł. Wypłata wynagrodzenia nastąpi w grudniu 2016 r. Czy w związku z tym musimy zgłosić do ubezpieczeń społecznych dwie umowy, czy wystarczy ozusowanie tylko jednej?

Jeżeli wynagrodzenie z obu umów zostanie wypłacone w grudniu, wówczas zleceniobiorca będzie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu umów zlecenia. Wypłacony w grudniu 2016 r. przychód trzeba będzie rozliczyć łącznie, w jednym raporcie ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 10. Istnieje jednak możliwość zwolnienia ze składek społecznych jednej z dwóch wskazanych umów.

Zleceniobiorcy posiadający ustalone prawo do emerytury i wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają z jej tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Od 1 stycznia 2016 r. nie ma znaczenia - jak miało to miejsce do końca 2015 r. - czy zleceniobiorca emeryt pozostaje w stosunku pracy (obecnie musi zostać spełniony dodatkowy warunek uzyskania odpowiednio wysokiej podstawy wymiaru składek z umowy o pracę). W praktyce oznacza to, że mimo posiadania przez zleceniobiorcę prawa do emerytury, w zakresie ustalania obowiązku ubezpieczeniowego z umowy zlecenia będą do niego stosowane takie same zasady jak wobec zleceniobiorców nieposiadających tego prawa.

Zatem przy rozstrzyganiu zakresu ubezpieczeń przy zbiegu dwóch umów zlecenia powinni Państwo traktować zleceniobiorcę emeryta tak, jakby nie miał prawa do emerytury. Zbieg dwóch umów zlecenia trzeba rozstrzygnąć na ogólnych zasadach, obowiązujących od 1 stycznia 2016 r. Zgodnie z nimi osoba wykonująca równolegle dwie (lub więcej) umowy zlecenia zasadniczo jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi z każdej z nich. Obowiązek ten jest wyłączony w sytuacji, gdy:

● podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu z tytułu pierwszej umowy lub
● zsumowana podstawa wymiaru składek z dwóch (lub więcej) umów osiągnie lub przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia. Jest to tzw. zasada sumowania.

Dopiero po osiągnięciu lub przekroczeniu tej minimalnej podstawy kolejne umowy zlecenia mogą być oskładkowane tylko na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne (chociaż zleceniobiorca zachowuje prawo do przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych z wybranej lub wszystkich pozostałych umów).

Przykład

Zleceniobiorca, posiadający prawo do emerytury, realizował w październiku 2016 r. 3 równoległe umowy zlecenia, zawarte:

● z firmą A, z której uzyskał w październiku 2016 r. 1200 zł podstawy wymiaru składek,
● z firmą B, z której uzyskał w październiku 2016 r. 800 zł podstawy wymiaru składek,
● z firmą C, z której uzyskał w październiku 2016 r. 790 zł podstawy wymiaru składek.

W tej sytuacji w pełni oskładkowane będą 2 pierwsze umowy (z firmą A i B). Zgodnie z zasadą sumowania podstawa wymiaru składek przekroczyła kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2016 r. 1850 zł). Ostatnia, trzecia umowa (z firmą C) jest obowiązkowym tytułem tylko do ubezpieczenia zdrowotnego.

Sytuacja komplikuje się, gdy przychód uzyskany z tytułu równolegle wykonywanych umów zlecenia jest wypłacany w innym miesiącu niż miesiąc ich wykonywania. Przepisy nie dają tu szczegółowych wskazówek, dlatego w tego rodzaju sytuacjach trzeba stosować wytyczne ZUS. Zgodnie z nimi: (...) W celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych ustalania łącznej podstawy wymiaru składek należy dokonywać odrębnie dla każdego miesiąca. (...) Ustalając łączną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnia się podstawy wymiaru składek wykazanej za miesiąc po ustaniu danego tytułu ubezpieczenia, tj. za miesiąc, w którym ubezpieczony nie podlegał już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym ani jeden dzień (należy rozliczyć składki za ubezpieczonego wykazując kod tytułu ubezpieczenia rozpoczynający się cyframi 30 00). W tym miesiącu nie zachodzi bowiem zbieg ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tym tytułem.

Powyższe wytyczne mają decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeniowego w sytuacji przedstawionej w problemie. Zdaniem ZUS, aby można było zastosować zbieg tytułów w celu zwolnienia jednej z umów (w sytuacji gdy druga umowa zapewnia podstawę wymiaru składek na odpowiednim poziomie), muszą być spełnione łącznie, w tym samym okresie, 2 warunki:

● umowy muszą być realizowane równolegle (aby można było w ogóle mówić o zbiegu tytułów),
● uzyskana w danym miesiącu podstawa wymiaru składek musi wynosić co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia - dopiero wówczas przychód z tytułu drugiej umowy może zostać uznany za zwolniony ze składek społecznych.

W Państwa przypadku umowy były realizowane jednocześnie - a zatem nastąpił zbieg tytułów. Jednak w okresie trwania zbiegu (od 15 sierpnia do 30 listopada 2016 r.) przychód z żadnej z tych umów nie był na wystarczająco wysokim poziomie, aby nie powstał obowiązek opłacenia składek społecznych z drugiej umowy (w przypadku obu umów przychód ma wynieść 0 zł). Jeżeli wynagrodzenie zostanie wypłacone w grudniu 2016 r., czyli w miesiącu następującym po zakończeniu równoległej realizacji obu umów, wówczas co prawda zostanie spełniony warunek minimalnej podstawy wymiaru składek (spełnia go każda z zawartych umów), jednak nie będzie spełniony warunek zbiegu tytułów (ponieważ umowy zostały zakończone i zbieg tytułów już nie występuje).

W przedstawionej przez Państwa sytuacji, aby oszczędzić na składkach, należy rozważyć wypłatę wynagrodzenia z tytułu jednej z umów (wskazanej przez zleceniobiorcę jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych) w listopadzie 2016 r. Wówczas podstawa wymiaru składek za listopad (czyli za miesiąc, w którym jeszcze występuje zbieg tytułów, będący pierwszym warunkiem zwolnienia) przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia. Automatycznie zostanie więc wyłączony obowiązek oskładkowania na ubezpieczenia społeczne przychodu uzyskanego z tytułu drugiej umowy (ponieważ zostanie spełniony warunek minimalnej podstawy wymiaru składek). Zatem termin wypłaty wynagrodzenia z tytułu drugiej umowy nie będzie już miał znaczenia - obowiązkowa z niej będzie tylko składka zdrowotna.

Przykład

Płatnik składek zawarł dwie osobne umowy zlecenia ze zleceniobiorcą posiadającym prawo do emerytury - obie umowy na ten sam okres od 15 sierpnia do 30 listopada 2016 r. Wynagrodzenie z tytułu pierwszej umowy (A) ustalono na kwotę 4320 zł, a z tytułu drugiej umowy (B) - na 2520 zł. W tej sytuacji płatnik ma obowiązek zgłosić każdą z tych umów odrębnie do ZUS.

Wariant I

Wypłata wynagrodzenia z tytułu umowy A i umowy B nastąpi w grudniu 2016 r.

Ponieważ nie zostały spełnione warunki wyłączenia którejkolwiek umowy z oskładkowania na ubezpieczenia społeczne, każda z nich musi zostać oskładkowana w pełnym zakresie obowiązkowych ubezpieczeń. A zatem należy odprowadzić składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Rozliczenia składek należy dokonać w raporcie imiennym ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 10 (wypłata w miesiącu po ustaniu tytułu ubezpieczenia dla ubezpieczonego z ustalonym prawem do emerytury).

Wariant II

Zleceniobiorca złożył płatnikowi oświadczenie, zgodnie z którym jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych wskazuje umowę B. Wypłata wynagrodzenia z tytułu umowy B nastąpi 30 listopada 2016 r., a z tytułu umowy A - 29 grudnia 2016 r.

W tej sytuacji w okresie trwania zbiegu dwóch umów zlecenia z tytułu jednej z nich ubezpieczony uzyskał podstawę wymiaru składek w kwocie 2520 zł. Ponieważ jest to kwota wyższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę, tym samym druga umowa, realizowana w tym samym okresie, staje się tytułem tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (zleceniobiorca nie wnioskował o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami).

Zleceniodawca jest zobowiązany przesłać do ZUS następujące dokumenty:

Umowa	Rodzaj formularza	Kod tytułu ubezpieczenia	Data zgłoszenia/wyrejestrowania*	Podstawa wymiaru składek**
A	ZUS ZZA	04 11 10	15.08.2016	-
B	ZUS ZUA	04 11 10	15.08.2016	-
A, B	ZUS ZWUA	04 11 10	01.12.2016	-
B	ZUS RCA za listopad 2016 r.	04 11 10	-	2520 zł
A	ZUS RZA za grudzień 2016 r.	30 00 10	-	4320 zł

* Dotyczy tylko dokumentacji zgłoszeniowej.

** Dotyczy tylko dokumentacji rozliczeniowej.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2c, ust. 4a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 963; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579,

● art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 81 ust. 1 i ust. 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793),

● § 1 ust. 1 pkt 1, pkt 3, pkt 5 pkt 12, pkt 13, załączniki nr 1, 3, 5, 12, 13 i 18 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 222).

JOANNA STOLARSKA

ekspert prawa ubezpieczeń społecznych, autorka licznych publikacji i opracowań z zakresu składkowego, były wieloletni pracownik ZUS

Czy pracodawca studenta musi opłacać za niego składki od dodatkowej umowy zlecenia

Nasz pracownik zatrudniony na pełny etat jest studentem w wieku do 26. roku życia. Chcemy z nim dodatkowo zawrzeć umowę zlecenia. Czy status studenta pozwoli na zwolnienie z oskładkowania przychodów z tytułu zlecenia? Jeżeli nie, to jak powinniśmy rozliczać składki z etatu i zlecenia za tę osobę?

Status studenta ani jego wiek nie zwalniają Państwa z obowiązku opłacania składek od przychodu takiego zleceniobiorcy, jeżeli jednocześnie jest on Państwa pracownikiem. Wynagrodzenie za wykonanie zlecenia muszą Państwo zsumować z wynagrodzeniem ze stosunku pracy i łącznie oskładkować na zasadach mających zastosowanie do przychodów pracowniczych.

Zarówno umowa o pracę, jak i umowa zlecenia wykonywane na terytorium Polski są tytułami do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych oraz zdrowotnego. Jednak o ile w przypadku stosunku pracy nie ma żadnych wyjątków w zakresie oskładkowania i każda umowa o pracę skutkuje obowiązkiem ubezpieczeniowym (nawet w razie zbiegu z innymi tytułami), o tyle umowa zlecenia zawarta ze studentem (także uczniem) w wieku do 26. roku życia w ogóle nie podlega zgłoszeniu w ZUS. Uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat, wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia, nie podlegają bowiem ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu - ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. Jednak i od tej zasady jest wyjątek, który dotyczy sytuacji, gdy studiujący zleceniobiorca jest jednocześnie pracownikiem płatnika-zleceniodawcy. Za pracownika, w rozumieniu ustawy systemowej, uważa się bowiem nie tylko osobę pozostającą w stosunku pracy lub służby, ale także osobę wykonującą pracę na podstawie: umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub każdej innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, umowy o dzieło, jeżeli taką umowę zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej). Oznacza to, że w przypadku zawarcia umowy zlecenia z własnym pracownikiem w wieku do 26 lat, nie ma znaczenia fakt, że jest on studentem. Z tytułu dodatkowo zawartej umowy zlecenia z takim pracownikiem należy obowiązkowo opłacać wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz zdrowotne. W takiej sytuacji bowiem umowa zlecenia nie jest osobnym tytułem do ubezpieczenia, a zleceniobiorca jest traktowany jak pracownik.

Gdyby uczeń lub student w wieku do 26 lat zawarł umowę zlecenia z innym podmiotem niż własny pracodawca (i nie wykonywał pracy na rzecz pracodawcy), wówczas, jako zleceniobiorca, nie podlegałby ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnemu.

Przykład

Kamil S., student w wieku 24 lat, pracuje dla spółki z o.o. (spółki A) w ramach umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy (na stanowisku informatyk - administrator bazy danych). Jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, którą podpisał ze spółką B. Przedmiotem zlecenia jest tworzenie nowych baz danych. Spółka B jest podwykonawcą spółki A.

Wariant 1

Umowa zlecenia zawarta ze spółką B jest wykonywana na rzecz tej spółki (tworzenie baz danych kluczowych klientów spółki B). W tej sytuacji Kamil S. podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z tytułu stosunku pracy w spółce A. Natomiast z tytułu umowy zlecenia w spółce B, jako student do 26. roku życia, nie jest objęty żadnymi ubezpieczeniami (ani obowiązkowo, ani dobrowolnie).

Jeśli chodzi o bieżące rozliczenia składek za pracownika wykonującego dodatkowo zlecenie dla swojego pracodawcy (nie ma znaczenia, że jest on studentem w wieku do 26 lat), w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uwzględnia się również przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej, tj. umowy zlecenia. Pracodawca nie zgłasza zleceniobiorcy do ubezpieczeń z tytułu zawartej umowy zlecenia, lecz w jednym imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika nalicza składki od sumy przychodów z obu umów.

Przykład

Natasza B., 23-letnia studentka, pracuje na umowę o pracę oraz wykonuje umowę zlecenia dla jednej i tej samej firmy. Z tytułu umowy o pracę zarabia 2100 zł, a ze zlecenia - 600 zł. W listopadzie 2016 r. otrzymała obie wypłaty. Pracodawca zgłosił Nataszę B. do ubezpieczeń tylko ze stosunku pracy (z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 00). Takie postępowanie jest prawidłowe. Za listopad pracodawca rozliczy za Nataszę B. składki od kwoty 2700 zł (łączny przychód z etatu i ze zlecenia), w raporcie miesięcznym ZUS RCA, z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 00.

Student-zleceniobiorca korzysta ze zwolnienia składkowego tylko do dnia swoich 26. urodzin. Jeżeli umowa zlecenia jest kontynuowana, od tego dnia musi zostać zgłoszony do ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 6 ust. 1 pkt 1, pkt 4, ust. 4, art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 963; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579),

● § 1 ust. 1 pkt 1, pkt 12 i załączniki nr 1, 12, 18 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 222).

IZABELA NOWACKA

ekonomistka, od wielu lat zajmuje się tematyką wynagrodzeń i rozliczaniem płac, autorka licznych publikacji z dziedziny prawa pracy i ubezpieczeń społecznych