40/2014, data dodania: 23.10.2014 Zatrudnienie na podstawie kontraktu menedżerskiego - korzyści i wady
Kontrakty menedżerskie są zawierane z tzw. kadrą zarządzającą, np. z członkami zarządu, rad nadzorczych, dyrektorami. Menedżer ma dużą samodzielność w zakresie zarządzania firmą. Zakres tej samodzielności powinien być jednak dokładnie określony w umowie. Od zapisów umowy będą też zależały uprawnienia i odpowiedzialność menedżera.
Kontrakt menedżerski to umowa, na podstawie której menedżer zobowiązuje się do prowadzenia przedsiębiorstwa na rachunek i ryzyko tego przedsiębiorstwa w zamian za wynagrodzenie. Kontrakt powinien być zawarty na piśmie między daną osobą lub przedsiębiorcą prowadzącym działalność na własny rachunek a firmą (przedsiębiorstwem).
Jak zawierać kontrakty menedżerskie
Jedną z umów wykorzystywanych w praktyce do zatrudniania osób kierujących firmą jest kontrakt menedżerski, nazywany również umową o zarządzanie lub umową o powiernictwo nad przedsiębiorstwem. Zawarcie kontraktu menedżerskiego jest korzystne zarówno dla zarządcy, jak i przedsiębiorcy. Pozwala na ograniczenie kosztów, które są największe przy zawieraniu umów o pracę.
Kontrakt menedżerski zakłada samodzielne podejmowanie decyzji przez menedżera i ponoszenie za nie odpowiedzialności.
Kontrakt menedżerski można zaliczyć do tzw. umów nienazwanych, do których stosuje się przepisy ustawy - Kodeks cywilny, regulujące umowę zlecenia. Pewne regulacje w tym zakresie można znaleźć też w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych.
Najważniejsze cechy kontraktu menedżerskiego
Kontrakt menedżerski charakteryzuje się m.in.:
● swobodą w kształtowaniu i wykonywaniu swoich obowiązków przez menedżera,
● dużą odpowiedzialnością za wyniki firmy,
● dodatkowymi uprawnieniami, przywilejami bądź gwarancjami określonymi umownie, np. zachowaniem prawa do wynagrodzenia chorobowego czy dni wolnych,
● wysokim wynagrodzeniem menedżera ściśle powiązanym z efektami jego pracy.
Zatrudniając menedżerów, przewiduje się, że wniosą do firmy nowe techniki zarządzania, swoje doświadczenie zawodowe, kontakty handlowe, reputację oraz wiedzę niezbędną do funkcjonowania firmy na rynku.
Charakter kontraktów menedżerskich
W praktyce kontrakty menedżerskie ze względu na zawarte w nich uregulowania mogą mieć charakter umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. Ważne jest, by przy zawieraniu kontraktu strony zdecydowały już na wstępie, jakiego rodzaju będzie zawierany przez nie kontrakt menedżerski.
Pracowniczy kontrakt menedżerski
Umowy będące kontraktami menedżerskimi mogą zawierać wiele postanowień, które powodują, że kontrakt będzie miał charakter typowej umowy o pracę. Nie oznacza to, że mamy do czynienia z nową podstawą stosunku pracy. Jest to typowa umowa o pracę, do której stosujemy wszystkie zasady obowiązujące w ustawie - Kodeks pracy. Sam tytuł umowy "kontrakt menedżerski" nie spowoduje, że będziemy mieli do czynienia z umową cywilnoprawną.
Wśród typowych zapisów w kontrakcie menedżerskim, decydujących o jego pracowniczym charakterze, można wyróżnić m.in. takie zapisy jak:
● podporządkowanie menedżera poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy,
● obowiązek menedżera dotyczący przestrzegania norm czasu pracy, tzw. sztywnych godzin pracy,
● bezwzględne obowiązywanie zasady odpłatności, np. zapewnienie minimum płacowego,
● obciążenie przedsiębiorcy ryzykiem prowadzenia działalności menedżera,
● obowiązek wypłaty wynagrodzenia menedżerowi za świadczenie usług w godzinach nadliczbowych,
● prawo do urlopu,
● obowiązek podpisywania listy obecności,
● stosowanie kar porządkowych przewidzianych w Kodeksie pracy,
● przysługiwanie świadczeń za czas niezdolności do pracy,
● odpowiedzialność menedżera za staranność i sumienność wykonywania obowiązków, a nie za rezultat.
Jeśli w kontrakcie znajdą się m.in. takie zapisy, będzie to oznaczało, że zawarty kontrakt jest umową o pracę, a menedżer jest pracownikiem. Tym samym będzie miał takie same prawa i obowiązki jak każdy pracownik.
Cywilnoprawny kontrakt menedżerski
Kontrakt menedżerski najczęściej jednak ma charakter umowy cywilnoprawnej. O tym, że kontrakt menedżerski ma taki charakter, świadczą m.in.:
● brak podporządkowania organizacyjnego menedżera wobec przedsiębiorcy co do miejsca i czasu wykonywania pracy,
● odpowiedzialność za sposób wykonywania działań,
● nieograniczona odpowiedzialność menedżera wobec przedsiębiorcy za wyrządzone szkody,
● swoboda stron w ustalaniu zasad rozwiązania umowy, przyznawania dni wolnych,
● wynagrodzenie uzależnione od wyników pracy, bez gwarantowanego minimum płacowego,
● ponoszenie ryzyka i odpowiedzialności wraz z przedsiębiorcą za firmę,
● przyjęcie innych kryteriów oceny pracy menedżera niż staranne i sumienne wykonywanie obowiązków, np. zysk firmy.
Jeśli kontrakt będzie zawierał wymienione uregulowania, to przesądza o jego cywilnoprawnym charakterze, a menedżer będzie zleceniobiorcą, a nie pracownikiem firmy.
Przy zawieraniu kontraktu menedżerskiego ważne jest wskazanie w jego treści, jakie przepisy będą stosowane w przypadkach nieuregulowanych kontraktem.
Przykład
Firma z siedzibą w Warszawie postanowiła zatrudnić osoby do poprowadzenia nowo otwartych filii w Poznaniu i Gdańsku. Z nowo przyjętymi osobami zawarto kontrakty menedżerskie.
W jednym z kontraktów firma zapewniła menedżerowi stałe wynagrodzenie zasadnicze, menedżer przy każdorazowym podejmowaniu decyzji będzie musiał konsultować się z zarządem w Warszawie, został również zobowiązany do obecności w firmie przynajmniej przez 7 godzin dziennie od 8.00 do 15.00.
W kontrakcie znalazł się również zapis przyznający menedżerowi urlop wypoczynkowy na zasadach Kodeksu pracy.
Natomiast druga umowa kontraktu menedżerskiego przewidywała całkowitą autonomię i samodzielność w podejmowaniu działań objętych kontraktem. Wynagrodzenie zostało uzależnione od wskaźników wzrostu przychodów filii. Za czas nieobecności menedżera spowodowanej chorobą nie przysługiwało mu wynagrodzenie.
W pierwszym przypadku, mimo określenia umowy "kontrakt menedżerski", mamy do czynienia z typową umową o pracę. Natomiast przy drugiej umowie kontrakt menedżerski ma charakter umowy cywilnoprawnej.
Zalety i wady zawierania kontraktów menedżerskich
| Zalety kontraktów menedżerskich | Wady kontraktów menedżerskich |
| ● umowa kontraktu menedżerskiego jest bardziej elastyczna od umowy o pracę, pozwala na autonomiczne kształtowanie warunków kontraktu w granicach obowiązującego prawa | ● brak przepisów szczególnych regulujących kontrakty menedżerskie, co powoduje, że trzeba dokonywać szczegółowych zapisów w umowie kontraktu |
| ● firma sama może zadecydować, jaki charakter będzie miał kontrakt - umowy o pracę czy umowy o świadczenie usług | ● niewłaściwa kwalifikacja kontraktu menedżerskiego jako umowy cywilnoprawnej może spowodować odpowiedzialność przedsiębiorcy o zastępowanie umów o pracę umowami cywilnoprawnymi |
| ● przy cywilnoprawnym charakterze kontraktu firma nie musi zapewnić menedżerowi uprawnień wynikających z Kodeksu pracy, np. płatnych urlopów, uwzględniania zwolnień lekarskich, zapewnienia minimum płacowego | ● brak możliwości skutecznego sprawowania nadzoru nad menedżerem przez właściciela firmy w przypadku typowo cywilnoprawnych kontraktów |
| ● kontrakt menedżerski może być zawarty również z podmiotem gospodarczym | |
| ● w umowie znajduje się możliwość zastrzeżenia kary umownej za niewykonanie któregoś z określonych w umowie zadań |
Sposoby rozwiązywania kontraktów menedżerskich
Cywilnoprawny kontrakt menedżerski może być zawarty zarówno na czas określony, jak i nieokreślony. Możliwość wypowiedzenia kontraktu powinna być określona w umowie.
Dotyczy to także kwestii, kiedy i w jakim terminie taka umowa może być wypowiedziana. Jeżeli nie ma takich postanowień, mają w tym zakresie zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. Dający zlecenie (przedsiębiorstwo) może wypowiedzieć umowę w każdym czasie. Powinien on jednak zwrócić menedżerowi wydatki, które ten poniósł w celu należytego wykonania zlecenia, oraz zapłacić część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom (jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przedsiębiorca powinien także naprawić szkodę). Również przyjmujący zlecenie (menedżer) może wypowiedzieć umowę w każdym czasie. Jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, menedżer jest odpowiedzialny za szkodę. W kontrakcie nie jest dopuszczalne zrzeczenie się z góry przez każdą ze stron uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Nie ma także przeciwwskazań, by w kontrakcie strony przewidziały terminy i zasady rozwiązania kontraktu podobne do postanowień Kodeksu pracy.
Jeśli kontrakt menedżerski ma charakter umowy o pracę, wówczas strony obowiązują zasady o wypowiadaniu umów o pracę wynikające z Kodeksu pracy.
Wzór kontraktu menedżerskiego (umowy o zarządzanie podmiotem gospodarczym) znajduje się na stronie www.serwispp.infor.pl w zakładce "Niezbędnik".
ANNA SADOWSKA
specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
PODSTAWA PRAWNA:
● art. 22 § 11 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 208),
● art. 734-751 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 121; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 827),
● art. 45a ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 1384).
