Z początkiem 2017 r. nie tylko zakończył się okres przejściowy związany z centralizacją rozliczeń VAT. Od 1 stycznia br. obowiązuje również szereg zmian w samej ustawie o VAT, a także zmian wprowadzonych nowym rozporządzeniem w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania. Wiele z tych zmian jest istotnych również dla jednostek sektora finansów publicznych.

Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych z początkiem 2017 r. jest przedłużenie do końca 2018 r. terminu stosowania podwyższonych stawek VAT 23% oraz 8%. Przedłużenie terminu dotyczy także stawki należnego rolnikom ryczałtowym zryczałtowanego zwrotu podatku (w latach 2017-2018 nadal obowiązuje stawka 7%) oraz stawki ryczałtu dla taksówkarzy (w latach 2017-2018 obowiązuje stawka 4%).

Zmiany w ustawie z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT), dokonane nowelizacją z 1 grudnia 2016 r., dotyczą jednak przede wszystkim zasad składania deklaracji VAT.

Zmiany dotyczące składania deklaracji VAT

Dla jednostek sektora finansów publicznych zarejestrowanych jako czynni podatnicy VAT najważniejszą zmianą w przepisach dotyczących składania deklaracji jest dodanie do ustawy o VAT przepisu art. 99 ust. 11b. Określa on obowiązek składania większości deklaracji VAT (tj. deklaracji VAT-7, VAT-7K, VAT-8, VAT-9M i VAT-13 oraz VAT-14) za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Od 1 stycznia 2017 r. obowiązek ten obejmuje jednak tylko część jednostek (zob. tabela 1). Pozostałe jednostki - jak wynika z art. 16 ustawy nowelizującej z 1 grudnia 2016 r. - zostaną nim objęte dopiero od początku 2018 r.

Tabela 1. Obowiązek składania deklaracji VAT za pomocą środków komunikacji elektronicznej

Z początkiem 2017 r. zlikwidowana została również możliwość składania kwartalnych deklaracji VAT przez trzy grupy jednostek będących podatnikami VAT czynnymi. Są to:

1) jednostki, które nie mają statusu małych podatników VAT (według przepisów obowiązujących do końca 2016 r. jednostki takie mogły składać kwartalne deklaracje VAT-7D),

2) jednostki, które są zarejestrowane jako podatnicy VAT czynni, w tym jednostki wybierające stosowanie metody kasowej (od 1 stycznia jednostki takie mogą rozpocząć składanie kwartalnych deklaracji VAT dopiero po upływie 12 miesięcy, począwszy od miesiąca, w którym dokonały rejestracji jako podatnicy VAT czynni),

3) jednostki dokonujące dostaw tzw. towarów wrażliwych (tj. towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT), u których łączna wartość dostaw towarów wrażliwych przekracza 50 000 zł, lecz nie przekracza 1% wartości sprzedaży (od 1 stycznia deklaracje kwartalne mogą składać tylko jednostki, w których łączna wartość dostaw towarów wrażliwych nie przekroczyła w żadnym miesiącu (danego kwartału oraz poprzedzających go czterech kwartałów) kwoty 50 000 zł.

Kolejna zmiana polega na określeniu nowych zasad rozpoczynania składania deklaracji miesięcznych przez jednostki tracące prawo do stosowania metody kasowej. W związku z likwidacją możliwości składania deklaracji kwartalnych przez podatników innych niż mali nowe zasady stosuje się też do jednostek przekraczających w trakcie roku limit sprzedaży przewidziany dla małych podatników. Z nowego brzmienia art. 99 ust. 5 ustawy o VAT wynika, że moment rozpoczynania składania deklaracji miesięcznych przez takie jednostki zależy od miesiąca, w którym nastąpiło przekroczenie limitu.

Zmiany w przepisach o składaniu informacji podsumowujących

Z dniem 1 stycznia 2017 r. wprowadzone zostały zmiany w przepisach o składaniu informacji podsumowujących VAT-UE (czyli informacji podsumowujących o dokonanych transakcjach wewnątrzwspólnotowych) oraz informacji podsumowujących VAT-27 (informacji podsumowujących w obrocie krajowym). Zmiany te można podzielić na cztery grupy.

1. Likwidacja możliwości składania informacji podsumowujących w formie papierowej. Od 1 stycznia 2017 r. zarówno informacje podsumowujące VAT-UE, jak i informacje podsumowujące VAT-27 muszą być składane w formie elektronicznej. Dotyczy to również korekt tych informacji.

2. Likwidacja możliwości składania informacji podsumowujących VAT-UE za okresy kwartalne (co nastąpiło poprzez uchylenie art. 100 ust. 4-7 ustawy o VAT). Obecnie więc informacje te mogą być składane tylko za okresy miesięczne.

3. Likwidacja kwartalnych informacji podsumowujących VAT-27 (składanych do końca 2016 r. przez podatników składających deklaracje VAT za okresy kwartalne). Od 1 stycznia 2017 r. również te informacje składane są wyłącznie za okresy miesięczne.

4. Ujednolicenie terminów składania informacji podsumowujących. Obecnie, zarówno informacje podsumowujące VAT-UE, jak i informacje podsumowujące VAT-27, składane są w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczą (art. 100 ust. 2 oraz art. 101a ust. 2 ustawy o VAT).

Więcej towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia

Od 2017 r. katalog towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT został rozszerzony o siedem grup towarów. Nowe grupy towarów objęte są w większości odwrotnym obciążeniem na standardowych warunkach. Wyjątek stanowią procesory, w przypadku których mechanizm ten ma zastosowanie dopiero do dostaw dokonywanych po przekroczeniu limitu wynoszącego 20 000 zł netto (art. 17 ust. 2a w zw. z poz. 28 załącznika nr 11 do ustawy o VAT).

Nowe grupy towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia:

1) srebro nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku,

2) złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku, o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych,

3) platyna nieobrobiona plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku,

4) srebro, platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu,

5) złoto o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych oraz srebro, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu,

6) procesory,

7) biżuteria i jej części oraz pozostałe wyroby jubilerskie i ich części, ze złota o próbie mniejszej niż 325 tysięcznych, srebra oraz platyny.

Odwrotne obciążenie VAT przy świadczeniu usług o roboty budowlane

Od 1 stycznia 2017 r. jednostki sektora finansów publicznych mogą być podatnikami z tytułu świadczenia usług stanowiących roboty budowlane (na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT). Podatnikami VAT z tytułu usług budowlanych świadczonych przez jednostki mogą być ich nabywcy. Jest tak, jeżeli spełnione są łącznie cztery warunki:

1) świadczona usługa jest robotą budowlaną (rodzaje robót budowlanych wymienia załącznik nr 14 do ustawy o VAT),

2) usługa jest świadczona przez podatnika VAT, który nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego,

3) nabywcą usługi jest podatnik zarejestrowany jako czynny podatnik VAT,

4) usługodawca świadczy usługę jako podwykonawca.

Podwyższenie limitu zwolnienia podmiotowego

Przepisy art. 113 ustawy o VAT określają tzw. zwolnienie podmiotowe. Do końca 2016 r. limit tego zwolnienia wynosił 150 000 zł (lub część tej kwoty w przypadku podatników rozpoczynających w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu). Z początkiem 2017 r. limit zwolnienia został podwyższony do 200 000 zł (poprzez nadanie nowego brzmienia przepisom art. 113 ust. 1 ustawy o VAT).

Obowiązujący od 1 stycznia 2017 r. zakres zwolnienia podmiotowego:

1) Sprzedaż dokonywana przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł.

2) Sprzedaż dokonywana przez podatników rozpoczynających w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu, jeżeli przewidywana przez nich wartość sprzedaży nie przekracza, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200 000 zł.

ZAPAMIĘTAJ!

W 2017 r. z podwyższonego limitu zwolnienia podmiotowego mogą również korzystać niektóre jednostki, w których wartość sprzedaży przekroczyła w 2016 r. poprzednio obowiązujący limit.

Możliwość ta dotyczy:

1) jednostek, w których łączna wartość sprzedaży w 2016 r. była wyższa niż 150 000 zł i nie przekroczyła 200 000 zł,

2) jednostek, które rozpoczęły w 2016 r. wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu, u których łączna wartość sprzedaży, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczyła 150 000 zł i nie przekroczyła 200 000 zł.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe

Do ustawy o VAT dodane zostały art. 112b i 112c. Przepisy te umożliwiają nakładanie na podatników naruszających przepisy o VAT sankcji w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe jest ustalane przez organy podatkowe w pięciu wskazanych w ustawie przypadkach. Nie ustala się go jednak, gdy wystąpi okoliczność wyłączająca stosowanie tej instytucji. Okoliczności takie zostały określone w art. 112b ust. 3 ustawy o VAT. Jest to np. dokonanie - przed dniem wszczęcia kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego - odpowiedniej zmiany deklaracji podatkowej oraz wpłacenie do urzędu skarbowego kwoty wynikającej ze zmiany deklaracji (wraz z odsetkami za zwłokę).

Przypadki, w których ustalane jest dodatkowe zobowiązanie podatkowe:

1) podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej,

2) podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej,

3) podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy wyższą od kwoty należnej,

4) podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, zamiast wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego,

5) podatnik nie złożył deklaracji podatkowej oraz nie wpłacił kwoty zobowiązania podatkowego.

Co do zasady, wysokość dodatkowego zobowiązania wynosi 30% kwoty stwierdzonej nieprawidłowości. W niektórych przypadkach dodatkowe zobowiązanie podatkowe jest jednak ustalane w wysokości 20%.

Jest tak np., jeżeli po zakończeniu kontroli podatkowej podatnik:

● złożył korektę deklaracji uwzględniającą wszystkie stwierdzone nieprawidłowości i wpłacił kwotę zobowiązania podatkowego (lub zwrócił nienależną kwotę zwrotu), albo

● złożył deklarację podatkową i wpłacił kwotę zobowiązania podatkowego.

Inne ważne zmiany w ustawie o VAT

Z dniem 1 stycznia 2017 r. dokonanych zostało jeszcze wiele innych zmian. Najważniejsze z nich polegają na:

1) zmianie sposobu odliczania - jako podatku naliczonego - kwot podatku należnego, które wykazywane są w deklaracjach VAT z opóźnieniem,

2) zmianach w przepisach o zwrocie bezpośrednim, a w szczególności na określeniu nowych warunków możliwości wnioskowania o skrócenie terminu zwrotu do 25 dni (zamiast standardowych 60 dni),

3) wprowadzeniu możliwości odmowy rejestracji podmiotu jako podatnika VAT,

4) wprowadzeniu solidarnej odpowiedzialności pełnomocnika, który składa zgłoszenie rejestracyjne w imieniu podatnika,

5) rozszerzeniu katalogu przesłanek wykreślania podatników z rejestru podatników VAT,

6) umożliwieniu przerejestrowywania (z rejestru podatników VAT czynnych do rejestru podatników VAT zwolnionych) podatników, którzy w składanych deklaracjach VAT wykazują jedynie sprzedaż zwolnioną z VAT,

7) rozszerzeniu katalogu przypadków, w których podatnicy są wykreślani z rejestru podatników VAT UE,

8) zmianach w katalogu towarów wrażliwych (usuniętych zostało z niego sześć grup towarów, które zostały objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia, natomiast dodane zostały: olej z rzepaku, folia typu stretch, dyski twarde HDD oraz dyski SSD),

9) określeniu dodatkowych warunków wyłączenia odpowiedzialności solidarnej nabywców towarów wrażliwych oraz nowych warunków możliwości złożenia kaucji gwarancyjnej przez ich dostawców,

10) rozszerzeniu zakresu stosowania stawki 0% do czynności dotyczących jednostek pływających,

11) wprowadzeniu wymogu wskazywania w ewidencji VAT innych danych służących identyfikacji poszczególnych transakcji - w tym numeru VAT kontrahenta,

12) wyłączeniu obowiązku uzyskiwania potwierdzeń otrzymania faktur korygujących w przypadku usług dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz usług dystrybucji gazu.

Zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania na kasie fiskalnej

Od 1 stycznia 2017 r. obowiązuje też nowe rozporządzenie w sprawie zwolnień z obowiązku ewidencjonowania. Nowe rozporządzenie powtarza w większości przepisy analogicznego rozporządzenia obowiązującego do końca 2016 r. Istnieje jednak kilka różnic. Najważniejszą jest dodanie zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania będącego kontynuacją zwolnienia, o którym mowa w art. 8 ust. 2 tzw. ustawy o centralizacji rozliczeń VAT. Chodzi o zwolnienie obejmujące do końca 2016 r. jednostki samorządu terytorialnego w zakresie czynności wykonywanych przez ich jednostki organizacyjne, jeżeli te jednostki organizacyjne w dniu poprzedzającym dzień podjęcia wspólnego rozliczania korzystały ze zwolnienia z takiego obowiązku.

Zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania, określone w § 3 ust. 1 pkt 5 nowego rozporządzenia, obejmuje do końca 2017 r. jednostki samorządu terytorialnego w zakresie czynności wykonywanych przez ich jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o centralizacji rozliczeń VAT:

● które na dzień 31 grudnia 2016 r. korzystały ze zwolnienia, o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy o centralizacji, albo

● jeżeli te jednostki organizacyjne na dzień 31 grudnia 2016 r. korzystały ze zwolnienia z takiego obowiązku.

Pozostałe zmiany wynikające z przepisów nowego rozporządzenia w sprawie kas rejestrujących to:

● dodanie zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania obejmującego usługi wykonywane osobiście przez osoby niewidome,

● likwidacja dwumiesięcznego zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania dotyczącego podatników, którzy rozpoczynają świadczenie niektórych usług podlegających bezwzględnemu obowiązkowi ewidencjonowania,

● wyłączenie bezwzględnego obowiązku ewidencjonowania niektórych usług świadczonych na odległość.

TOMASZ KRYWAN

prawnik, doradca podatkowy, właściciel kancelarii doradztwa podatkowego, autor wielu publikacji z zakresu podatków

PODSTAWY PRAWNE

● art. 17 ust. 1 i 2a, art. 99 ust. 11b, art. 100, art. 101, art. 101a, art. 112b, art. 112c, art. 113 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 710; ost.zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2024)

● art. 5, art. 8, art. 11, art. 16, art. 18 ustawy z 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 2024),

● § 3 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. z 2016 r. poz. 2177)