Nie zawsze pracownicy księgowości mają prawo do nadgodzin. Główny księgowy nie jest objęty przepisami o dobowej normie wypoczynku ani nie musi mieć zachowanej ogólnej tygodniowej normy odpoczynku. Pracodawca zaś w stosunku do wszystkich pracowników księgowości (także szeregowych) może wprowadzić ruchomy czas pracy.

Główny księgowy zalicza się do pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy (art. 128 § 2 pkt 2 k.p.). W stosunku do tej grupy pracowników przepisy o czasie pracy wprowadzają pewne modyfikacje.

Według ogólnej reguły czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 129 § 1 k.p.). Te normy, obowiązujące w podstawowym systemie czasu pracy, dotyczą również głównych księgowych.

W związku z tym:

● główny księgowy - jako członek tzw. kadry kierowniczej - nie jest jednak objęty przepisami o dobowej normie wypoczynku, która wynosi 11 godzin na dobę (art. 132 k.p.),
● jeżeli normy odpoczynku nie zostaną zachowane w danej dobie, muszą być zrównoważone odpowiednią liczbą godzin odpoczynku w całym okresie rozliczeniowym,
● główny księgowy nie musi mieć zachowanej ogólnej tygodniowej normy odpoczynku, która wynosi 35 godzin - u głównego księgowego tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin - nie może być jednak krótszy niż 24 godziny (art. 133 § 2 k.p.).

1. Pozostali pracownicy księgowości

Pozostałych (tzw. szeregowych) pracowników księgowości obowiązuje ogólna reguła, że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 129 § 1 k.p.).

W przypadku tzw. szeregowych pracowników księgowości:

● obowiązują przepisy o dobowej normie wypoczynku, która wynosi 11 godzin na dobę (art. 132 k.p.),
● musi być zachowana ogólna tygodniowa norma odpoczynku, która wynosi 35 godzin (art. 133 § 1 k.p.).

2. Ruchomy czas pracy

Ruchomy czas pracy został uregulowany w art. 140¹ k.p. Ruchomość ta jest m.in. ustanawiana przez pracodawcę - z jego inicjatywy i na jego zasadach (art. 140¹ § 1 k.p.). W przypadku zatem stosowania art. 140¹ § 1 k.p. to pracodawca, wyznaczając pracownikowi rozkład czasu pracy, musi wskazać konkretne godziny rozpoczynania pracy w poszczególnych dniach.

PRZYKŁAD

Pracownik świadczy pracę na rzecz pracodawcy pięć razy w tygodniu, od poniedziałku do piątku. Dotychczas pracownik pracował codziennie w godzinach od 8.00 do 16.00. Po wprowadzeniu ruchomego czasu pracy pracownik w poniedziałek pracuje w godzinach od 10.00 do 18.00, we wtorki i środy w godzinach od 9.00 do 17.00, a w czwartki i piątki w godzinach od 8.00 do 16.00. Różne godziny rozpoczynania pracy zostały ustalone przez pracodawcę i pracownik nie może ich zmieniać.

3. Wprowadzenie ruchomego czasu pracy

Znaczącym ograniczeniem stosowalności ruchomego czasu pracy jest procedura jego wprowadzania. Pracodawca nie może samodzielnie zadecydować o wprowadzeniu tego rozwiązania. W tym celu potrzebna jest zgoda pracowników.

Kodeks pracy przewiduje trzy tryby wprowadzania ruchomego czasu pracy i w każdym z nich muszą partycypować pracownicy:

● w układzie zbiorowym,
● w porozumieniu pracodawcy z zakładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników, gdy u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe (art. 150 § 3 k.p.),
● na pisemny wniosek pracownika (art. 150 § 5 k.p.).

Ruchomy czas pracy może zostać wprowadzony w każdym systemie czasu pracy, ponieważ systemy czasu pracy kumulują się z ruchomym czasem pracy. Ruchomy system czasu pracy może być zastosowany zatem w stosunku do pracowników pracujących w podstawowym systemie czasu pracy.

UWAGA!

U pracodawców, u których nie funkcjonuje żadna organizacja związkowa, pracodawca powinien osiągnąć porozumienie z przedstawicielami pracowników.

4. Doba pracownicza a ruchomy czas pracy

Ruchomy system czasu pracy wyklucza traktowanie pracy wykonywanej przez pracownika ponownie w tej samej dobie pracowniczej jako pracy w godzinach nadliczbowych (art. 140¹ § 4 k.p.). Przez pojęcie "doba pracownicza" - zgodnie z art. 128 § 3 pkt 1 k.p. - należy rozumieć 24 kolejne godziny, rozpoczynając od godziny, w której pracownik rozpoczął pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Termin "doba pracownicza" służy zatem jedynie rozliczaniu czasu pracy pracownika i jest całkowicie niezależny od tradycyjnego pojęcia doby (liczonej od północy do północy dnia następnego). Dzięki ruchomemu czasowi pracy doby pracownicze mogą się na siebie nakładać. Jest to możliwe, gdyż doba liczy się z każdym rozpoczęciem pracy zgodnie z wyborem pracownika lub nakazem pracodawcy w ramach ruchomego czasu pracy. W trakcie rozpoczętej i trwającej doby pracowniczej może rozpocząć się następna doba pracownicza (podczas gdy poza ruchomym czasem pracy jest to zjawisko niedopuszczalne). Jedynym warunkiem jest konieczność dochowania dobowego wymiaru odpoczynku, zatem kolejna doba pracownicza nie może rozpocząć się wcześniej niż po 11 godzinach od zakończenia poprzedniej doby (art. 132 § 1 k.p.).

5. Ruchomy czas pracy a zmiany w regulaminie pracy

Przepisy nie nakładają na pracodawcę, który wprowadza ruchomy czas pracy na podstawie art. 140¹ § 1 Kodeksu pracy i zawiera stosowne porozumienie, obowiązku jednoczesnego wprowadzenia tych zmian w obowiązującym regulaminie pracy. Zważywszy jednak, że regulamin pracy reguluje m.in. systemy i rozkłady czasu pracy (art. 104¹ § 1 pkt 2 k.p.), niewprowadzenie zmian do regulaminu pracy spowoduje nieadekwatność zapisów regulaminu do praktyki przyjętej u pracodawcy. Mając zaś na uwadze, że na pracodawcy ciąży obowiązek zapoznania zatrudnionego pracownika z treścią regulaminu pracy przed rozpoczęciem pracy (art. 104³ § 2 k.p.), rekomenduje się zmianę regulaminu pracy i dostosowanie go do porozumień zawartych z pracownikami.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 104¹ § 1 pkt 2, art. 104³ § 2, art. 128 § 2 pkt 2 i § 3, art. 129 § 1, art. 132, art. 133 § 1, art. 140¹ ustawy z 17 września 2014 r. - Kodeks pracy - Dz.U. z 2014 r. poz. 1502; Dz.U. z 2015 r. poz. 1268

Emilia Bartkowiak

radca prawny