Jednolity Plik Kontrolny (JPK) został wprowadzony ustawą z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja Ordynacji podatkowej). Włączyła ona do ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa nowy art. 193a. Przewiduje on zmianę w zakresie udostępniania organom podatkowym ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych w jednolitym formacie elektronicznym. Według tego przepisu, od 1 lipca 2016 r. duże firmy mają obowiązek raportowania ksiąg podatkowych i dowodów księgowych w elektronicznym formacie JPK_VAT. Od 2018 roku obowiązek ten dotyczyć ma również średnich i małych przedsiębiorców. JPK ma być składany on-line, za poszczególne okresy w zakresie rozliczeń podatku od towarów i usług (VAT), oraz na każde wezwanie organu podatkowego. W związku z tym, że jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami VAT, to naturalnie kwestią czasu było włączenie ich do grona podmiotów składających rozliczenie w formie JPK.

Zalety JPK

Podstawowym celem JPK jest usunięcie bariery w przekazywaniu danych elektronicznych. Efektem tego będzie skrócenie czasu kontroli, zmniejszenie jej uciążliwości oraz obniżenie kosztów. W wielu przypadkach przekazanie pliku będzie się odbywało wyłącznie w ramach czynności sprawdzających, po których kontrola u podatnika w ogóle nie będzie konieczna. Podatnicy zyskają także nowy mechanizm kontroli wewnętrznej, który pozwoli monitorować pracę służb księgowych. Dodatkowym efektem wprowadzonego rozwiązania może być wykorzystanie struktury zestawienia faktur jako narzędzia w komunikacji między podatnikami. Możliwe stanie się przekazywanie zestawień faktur w formacie XML, których księgowanie będzie mogło być zautomatyzowane.

Korzyścią dla administracji podatkowej będzie natomiast automatyzacja weryfikacji danych podatkowych. Administracja zyska też narzędzie umożliwiające szybkie przeprowadzenie czynności sprawdzających i kontroli. Dostęp do uporządkowanych danych pozwoli na szybkie ustalanie nieprawidłowości oraz przyspieszy potwierdzanie prawidłowości rozliczeń. Szybkie ustalenie nieprawidłowości pozwoli skuteczniej przeciwdziałać takim zjawiskom, jak wyłudzenia VAT czy unikanie opodatkowania.

Ministerstwo Finansów wydało 20 czerwca 2016 r. interpretację ogólną dotycząca stopniowego wprowadzania JPK (zn. PK4.8012.55.2016), w której zaakceptowało możliwość odpowiedniego stosowania czasowych zwolnień z obowiązku stosowania JPK w stosunku do podmiotów niebędących przedsiębiorcami. Interpretacja oznaczała, że obowiązek stosowania JPK objął od 1 lipca 2016 r. "duże" jednostki, w tym podmioty niebędące przedsiębiorcami. Natomiast niebędące przedsiębiorcami jednostki mikro, małe i średnie mają więcej czasu na dostosowanie się do nowych obowiązków - analogicznie do mikro-, małych i średnich przedsiębiorców.

Z powołanej interpretacji ogólnej wynika, że terminy na wprowadzenie JPK mają odpowiednie zastosowanie również do podmiotów niemających statusu przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: u.s.d.g.), a więc również do jednostek samorządu terytorialnego. Przy określaniu wielkości podatnika na potrzeby JPK wskazano w interpretacji na zasadność stosowania kryteriów zatrudnienia średniorocznego oraz rocznego obrotu netto, o których mowa w art. 104-106 u.s.d.g., także do podmiotów, które nie mają statusu przedsiębiorcy. Zgodnie z interpretacją okresy przejściowe przewidziane w:

1) art. 6 ust. 2 ustawy zmieniającej nowelizację Ordynacji podatkowej (czyli ustawy z 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw) dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców, należy odpowiednio zastosować do podatników VAT mających obowiązek prowadzenia ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT), którzy nie mają statusu przedsiębiorcy w rozumieniu u.s.d.g.,

2) art. 29 nowelizacji Ordynacji podatkowej dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców należy odpowiednio zastosować do podmiotów, które nie mają statusu przedsiębiorcy w rozumieniu u.s.d.g.

Dla dużych samorządów oznaczało to, że termin na złożenie pierwszego JPK minął 25 sierpnia 2016 r. Większość jednostek nie była jednak przygotowana do tej operacji. Dlatego Minister Finansów podjął decyzję o przesunięciu tego terminu. Niestety, stało się tak dopiero 24 sierpnia br.

Nowy termin przesłania JPK

Podstawą prawną przedłużenia terminu na przesyłanie JPK przez podmioty niebędące przedsiębiorcami jest rozporządzenie Ministra Finansów z 24 sierpnia 2016 r. w sprawie przedłużenia terminu przekazywania informacji, o której mowa w art. 82 § 1b Ordynacji podatkowej. Przedłużenie do 31 stycznia 2017 r. terminu przekazywania JPK przez podmioty niebędące przedsiębiorcami dotyczy m.in.:

1) organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli państwowej i ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz urzędów obsługujących te organy, w zakresie w jakim są uznani za podatników VAT na podstawie art. 15 ust. 1 i 6 ustawy o VAT),

2) innych niż wymienione w pkt 1 państwowych jednostek budżetowych,

3) jednostek samorządu terytorialnego oraz ich związków,

4) związków metropolitalnych,

5) samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, utworzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego oraz urzędów obsługujących jednostki samorządu terytorialnego działających w formie samorządowej jednostki budżetowej - jeżeli rozliczają się jako podatnicy VAT odrębni od jednostki samorządu terytorialnego.

Do grona tego zaliczono także: agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Narodowy Fundusz Zdrowia, podmioty lecznicze, szkoły i niepubliczne placówki oświatowe, Polską Akademię Nauk i utworzone przez nią jednostki organizacyjne, instytucje badawcze, państwowe i samorządowe instytucje kultury, jednostki publicznej radiofonii i telewizji, parki narodowe, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Narodowy Bank Polski. Przy czym dłuższy termin na złożenie JPK (plik JPK_VAT) przewidziano dla informacji składanej za miesiące, które przypadają od 1 lipca 2016 r. do 31 grudnia 2016 r.

Jak już wspomniano, Ministerstwo Finansów czekało z ogłoszeniem decyzji o przesunięciu terminu na złożenie JPK niemal do ostatniej chwili. W praktyce samorządy miały zbyt mało czasu na dostosowanie swoich systemów księgowych do wymogów stawianych przez JPK, nawet jeżeli bacznie śledziły zamieszanie towarzyszące jego wprowadzaniu. Wiele samorządów dowiedziało się jednak o tym obowiązku dopiero z interpretacji ogólnej Ministra Finansów z 20 czerwca 2016 r. Przesunięcie terminu złożenia pierwszego JPK na 31 stycznia 2017 r. pozwoli przygotować się do tego obowiązku lepiej.

DAMIAN SKOWRON

prawnik, doktorant WPiA UKSW w Warszawie, redaktor portalu www.infor.pl

PODSTAWY PRAWNE

● art. 6 ust. 2 ustawy z 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 846)

● art. 29 ustawy z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1649; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 846)

● art. 104-106 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 584; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579)

● art. 15 ust. 1 i 6, art. 109 ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 710; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579)

● art. 193a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 1579)

● rozporządzenie Ministra Finansów z 24 sierpnia 2016 r. w sprawie przedłużenia terminu przekazywania informacji, o której mowa w art. 82 § 1b Ordynacji podatkowej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1337)