Zmiany wprowadzone w przepisach ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa mają w założeniu ustawodawcy realizować dwa cele: chronić prawa podatników oraz zwiększyć skuteczność i efektywność wymiaru i poboru podatków. Dlatego mają charakter nie tylko proceduralny, lecz także wprowadzają kilka zupełnie nowych rozwiązań.

Brak obowiązku uzasadniania korygowanych deklaracji

Do końca 2015 r. korygowanie deklaracji wymagało, co do zasady, dołączania do deklaracji korygujących pisemnego uzasadnienia przyczyny korekty. Określający ten obowiązek art. 81 § 2 Ordynacji podatkowej otrzymał 1 stycznia 2016 r. nowe brzmienie, z którego obowiązek taki już nie wynika. Obecnie zatem korygowanie deklaracji podatkowych nie wymaga dołączania do nich pisemnych uzasadnień.

Zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika

Dodany został art. 2a Ordynacji podatkowej stanowiący, że niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika. Wprowadzenie tej zasady nie jest całkowitą nowością, ponieważ dotychczas podobna reguła wynikała z orzecznictwa sądów administracyjnych oraz Trybunału Konstytucyjnego.

Zmiany w zasadach wydawania interpretacji

Wiele zmian wprowadzono w przepisach o wydawaniu interpretacji indywidualnych. Do najważniejszych z nich należą:

1) powołanie dyrektora Biura Krajowej Informacji Podatkowej jako organu właściwego w sprawach dotyczących wydawania interpretacji indywidualnych (art. 13 § 2a Ordynacji podatkowej); w konsekwencji obecnie interpretacje indywidualne są wydawane - w imieniu Ministra Finansów - nie przez wyznaczonych do tego dyrektorów izb skarbowych, lecz właśnie przez dyrektora Biura Krajowej Informacji Podatkowej,

2) umożliwienie składania grupowych wniosków o wydanie interpretacji indywidualnej (art. 14r Ordynacji podatkowej),

3) umożliwienie występowania o wydanie interpretacji indywidualnej przez zamawiających (art. 14s Ordynacji podatkowej).

Szczegółowo o nowych zasadach wydawania oraz ubiegania się o indywidualne interpretacje prawa podatkowego piszemy w bieżącym numerze "Rachunkowości Budżetowej" w artykule: Zasady wydawania interpretacji indywidualnych po nowelizacji Ordynacji podatkowej

Nowe przepisy o pełnomocnictwach

Z początkiem 2016 r. uchylone zostały dotychczas obowiązujące przepisy o pełnomocnikach stron (tj. art. 136 i 137 Ordynacji podatkowej). W zamian do działu IV Ordynacji podatkowej dodany został rozdział 3a zatytułowany "Pełnomocnictwo". Przepisy te przewidują istnienie trzech kategorii pełnomocników, tj. pełnomocnika ogólnego (w tym zakresie przepisy wejdą w życie 1 lipca 2016 r.), pełnomocnika szczególnego oraz pełnomocnika do doręczeń (w tym zakresie przepisy obowiązują od 1 stycznia 2016 r.).

Opłacanie podatków kartą płatniczą

Do końca 2015 r. możliwość opłacania podatków kartą płatniczą była ograniczona. Możliwość taka wchodziła w grę tylko na podstawie uchwały rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa (art. 61a Ordynacji podatkowej). Od 1 stycznia 2016 r. opłacanie podatków kartą płatniczą stało się powszechnie dostępne (art. 60 § 1 pkt 1 oraz art. 60 § 2a-2c Ordynacji podatkowej). Warunkiem jest jednak posiadanie przez organ podatkowy odpowiedniego urządzenia do autoryzacji transakcji płatniczych (art. 60 § 2c Ordynacji podatkowej). Koszty opłat i prowizji związanych z zapłatą podatków kartą ponosi podatnik (art. 60 § 2a Ordynacji podatkowej).

Zapłata podatku przez inne osoby niż podatnik

Zobowiązania podatkowe wygasają najczęściej wskutek zapłaty (art. 59 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Wątpliwości dotychczas budziło to, czy i w jakim zakresie do wygaśnięcia zobowiązania dochodzi wskutek dokonania zapłaty przez osobę trzecią dla podatnika (przyjmowano najczęściej, że w takich przypadkach do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego nie dochodzi - zob. np. wyrok WSA w Warszawie z 27 czerwca 2008 r., sygn. I SA/Rz 605/07).

Jak wynika z dodanego od początku 2016 r. art. 62b Ordynacji podatkowej, zapłata podatku może zostać dokonana także przez inne osoby niż podatnik - tj. przez:

1) małżonka podatnika, jego zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę - bez ograniczenia kwotowego,

2) aktualnego właściciela przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego - bez ograniczenia kwotowego, jeżeli podatek zabezpieczony jest hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym,

3) inny podmiot - w przypadku gdy kwota podatku nie przekracza 1000 zł.

Zmiany w wysokości stawki odsetek za zwłokę

Do końca 2015 r. obniżona stawka odsetek za zwłokę wynosiła 75% stawki podstawowej. Stawka ta miała zastosowanie w przypadku złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty i zapłaty w całości (w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty) zaległości podatkowej. Jednocześnie poprzednio obowiązujące przepisy nie przewidywały stosowania tu podwyższonej stawki odsetek za zwłokę.

Z początkiem 2016 r. nastąpiły w tym zakresie zmiany:

1) stawka odsetek za zwłokę została obniżona do 50% stawki podstawowej,

2) obniżona stawka odsetek za zwłokę ma zastosowanie, jeżeli prawnie skuteczna korekta deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty została złożona w terminie 6 miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji,

3) wprowadzona została podwyższona stawka odsetek za zwłokę w wysokości 150% stawki podstawowej; stawka ta ma zastosowanie w przypadku najpoważniejszych błędów w zakresie rozliczania VAT oraz podatku akcyzowego.

Możliwość wyznaczenia "wiodących" organów podatkowych

Do końca 2015 r. nie istniała możliwość wyznaczania jednego "wiodącego" urzędu w sprawach podmiotów objętych właściwością miejscową różnych urzędów. Z początkiem 2016 r. umożliwiono to poprzez dodanie art. 18c Ordynacji podatkowej. Jego przepisy mają zastosowanie, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub konieczność zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Przejmowanie postępowań przez urzędy kontroli skarbowej

Z początkiem 2016 r. dodane zostały przepisy umożliwiające przejęcie postępowania podatkowego prowadzonego przez organ podatkowy pierwszej instancji (najczęściej organem tym jest naczelnik urzędu skarbowego) przez organ kontroli skarbowej. Jest to możliwe, jeżeli informacje otrzymane przez organ podatkowy z banku lub innej instytucji finansowej, o których mowa w art. 182 Ordynacji podatkowej, nie pozwalają na wyjaśnienie istotnych okoliczności faktycznych sprawy (art. 18d § 1 Ordynacji podatkowej). Wprowadzenie takiej możliwości jest związane z tym, że organy kontroli skarbowej mają szerszy dostęp do danych bankowych niż organy podatkowe.

Nowe rodzaje decyzji organów podatkowych

Od 1 stycznia 2016 r. organy podatkowe mają możliwość wydawania czterech nowych rodzajów decyzji określających. Są to decyzje określające:

1) wysokość zobowiązania podatkowego, jeżeli powstałego zobowiązania nie wykazano (art. 21 § 3 Ordynacji podatkowej),

2) wysokość nadwyżki VAT przeniesionej do rozliczenia (art. 21 § 3a Ordynacji podatkowej),

3) wysokość zobowiązania podatkowego wobec innych podmiotów niż podatnicy (art. 21 § 4 Ordynacji podatkowej),

4) wysokość dochodu lub zysku, którego wysokość nie powoduje obowiązku zapłaty podatku (art. 21b Ordynacji podatkowej).

Wygasanie zobowiązań po nabyciu spadku przez Skarb Państwa lub JST

Dotychczas prawomocne nabycie spadku przez Skarb Państwa albo jednostkę samorządu terytorialnego nie skutkowało wygaśnięciem zobowiązania podatkowego. Z początkiem 2016 r. dodany został art. 59 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej. Stanowi on, że zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek prawomocnego nabycia spadku w całości przez Skarb Państwa albo jednostkę samorządu terytorialnego. Podobnie ma się rzecz w przypadku zobowiązań płatników oraz inkasentów (art. 59 § 2 pkt 7 Ordynacji podatkowej).

Obowiązek udzielania informacji przez organy administracji

Do końca 2015 r. określony w art. 82 § 3 Ordynacji podatkowej obowiązek udzielania na pisemne żądanie Ministra Finansów informacji obciążał tylko banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz inne instytucje finansowe. Od 1 stycznia 2016 r. określony w tym przepisie obowiązek udzielania informacji obciąża także wszelkie organy administracji publicznej.

Nałożenie na organy administracji nowych obowiązków

Do tej pory nie było ogólnego przepisu nakładającego na polskie organy administracji współdziałania, udzielania informacji oraz pomocy organom podatkowym. Z początkiem 2016 r. sytuacja w tym zakresie uległa zmianie, ponieważ dodano art. 82b Ordynacji podatkowej. Przepis ten nakłada na organy administracji rządowej i samorządowej oraz państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne obowiązek współdziałania, nieodpłatnego udostępniania informacji w sprawach indywidualnych oraz udzielania pomocy organom podatkowym przy wykonywaniu zadań określonych w Ordynacji podatkowej.

Wyłączenia pracowników i organów podatkowych

Przepisami art. 130-132 Ordynacji podatkowej określone zostały wyłączenia pracowników organów podatkowych oraz samych organów podatkowych. W przepisach tych z początkiem 2016 r. dokonanych zostało kilka zmian. Polegają one na:

● dodaniu wyłączenia w sprawach ze względu na powinowactwo drugiego stopnia (art. 130 § 1 pkt 3, art. 131 § 1 pkt 3 oraz art. 132 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej),

● rozszerzeniu zakresu wyłączeń naczelników urzędów skarbowych oraz samorządowych organów podatkowych (art. 131 § 1 pkt 5 oraz art. 132 § 2 pkt 3 Ordynacji podatkowej),

● określeniu wpływu ustania małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli na wyłączenia pracowników organów podatkowych oraz organów podatkowych (art. 132a Ordynacji podatkowej).

Zmiany w przepisach o doręczaniu pism

Z początkiem 2016 r. istotnie znowelizowane zostały przepisy o doręczaniu pism.

Najważniejsze zmiany polegają na:

● umożliwieniu dostarczania pism przez pracowników innych organów podatkowych (art. 144 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej),

● wprowadzeniu zasady, że pełnomocnikom zawodowym oraz organom administracji publicznej pisma doręczane są wyłącznie w formie elektronicznej (art. 144 § 5 Ordynacji podatkowej),

● określeniu zasad doręczania pism wydanych w formie dokumentu elektronicznego (art. 144b Ordynacji podatkowej),

● ustanowieniu zasady, że pisma kierowane do osób fizycznych doręczane są pod adresem miejsca ich zamieszkania albo pod adresem doręczeń w kraju (art. 148 § 1 Ordynacji podatkowej),

● umożliwieniu doręczania pism osobom fizycznym w miejscu prowadzenia działalności przez adresata (art. 148 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej),

● umożliwieniu dostarczania pism na adres skrytki pocztowej (art. 150a Ordynacji podatkowej),

● umożliwieniu dostarczania pism kierowanych do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej prokurentom (art. 151 § 1 Ordynacji podatkowej),

● umożliwieniu dostarczania pism kierowanych do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej zarządcom budynków lub dozorcom, którzy podjęli się oddania pisma adresatowi (art. 151 § 2 Ordynacji podatkowej).

Obowiązek wskazywania identyfikatora podatkowego w podaniach

Do końca 2015 r. identyfikator podatkowy (PESEL lub NIP) nie był obligatoryjnym elementem podania. Zmieniło się to z dniem 1 stycznia 2016 r., kiedy to identyfikator podatkowy (zależnie od przypadku - PESEL lub NIP) stał się obligatoryjnym elementem podania (art. 168 § 2 Ordynacji podatkowej).

TOMASZ KRYWAN

prawnik, doradca podatkowy, właściciel kancelarii doradztwa podatkowego, autor wielu publikacji z zakresu podatków

PODSTAWA PRAWNA

● art. 1 ustawy z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1649)