Ustawą z 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja Ordynacji podatkowej) nałożono na podatników prowadzących księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych obowiązek przekazywania organom podatkowym ksiąg oraz dowodów księgowych w ujednoliconej postaci elektronicznej, zwanej jednolitym plikiem kontrolnym (JPK). Obowiązek taki powstawać będzie na żądanie organu podatkowego, z wyjątkiem ewidencji sprzedaży i zakupów VAT, w odniesieniu do których obowiązek dostarczania danych w formacie JPK powstaje bez wezwania organu podatkowego.

Dane dotyczące ewidencji VAT należy dostarczać w okresach miesięcznych, w terminie do 25. dnia kolejnego miesiąca. Obowiązek przesyłania rejestrów VAT w formacie JPK wszedł w życie 1 lipca 2016 r., jednak nie wszyscy podatnicy są nim objęci od tej daty. Nowelizacja Ordynacji podatkowej zawiera bowiem przepisy przejściowe, zgodnie z którymi obowiązek ten nie dotyczy:

● w okresie do 31 grudnia 2016 r. - małych i średnich przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: u.s.d.g.),

● w okresie do 31 grudnia 2017 r. - mikroprzedsiębiorców w rozumieniu u.s.d.g.

Terminy dla samorządów

Odniesienie się przez ustawodawcę do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i wprowadzenie okresów przejściowych jedynie dla podmiotów spełniających kryteria mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców w rozumieniu tej ustawy wywołało wątpliwości co do terminu stosowania JPK przez podatników, takich jak samorządy, fundacje czy stowarzyszenia, które w ogóle nie posiadają statusu przedsiębiorcy. Literalne brzmienie nowych regulacji wskazywało bowiem, że tego rodzaju podmioty zobowiązane są generować rejestry VAT w formacie JPK już od 1 lipca 2016 r.

Wątpliwości te rozwiewa interpretacja ogólna Ministra Finansów z 20 czerwca 2016 r. (zn. PK4.8012.55.2016.), zgodnie z którą podmioty niemające statusu przedsiębiorcy mogą stosować odpowiednio okresy przejściowe przewidziane dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców. Zgodnie z treścią tej interpretacji, celem przepisów przejściowych jest stopniowe wprowadzanie obowiązku przesyłania rejestrów VAT w formacie JPK, bazując na kryteriach wielkości danego podmiotu i rozmiaru jego działalności. Kryterium to zostało określone przez powiązanie ze średniorocznym zatrudnieniem oraz rocznym obrotem netto, o których mowa w art. 104-106 u.s.d.g.

Obowiązek przesyłania JPK dotyczy także jednostek samorządu terytorialnego.

W zakresie wprowadzania omawianego obowiązku istotny jest nie formalny status przedsiębiorcy, ale wielkość i rozmiar działalności podatnika VAT. Ponieważ przedmiotowy obowiązek nie ogranicza się tylko do podmiotów mających status przedsiębiorcy, to przepis przejściowy wdrażający ten obowiązek także nie powinien być odnoszony tylko do podmiotów mających status przedsiębiorcy. Nawiązanie w treści nowelizacji Ordynacji podatkowej do definicji mikro-, małego i średniego przedsiębiorcy ma tu jedynie pomocnicze znaczenie. Wykładnia celowościowa i systemowa nakazuje bowiem odpowiednio stosować te same kryteria wdrożenia obowiązku także do tych podatników VAT obowiązanych do prowadzenia ewidencji, którzy nie mają statusu przedsiębiorcy. Brak statusu przedsiębiorcy nie czyni niemożliwym lub bezprzedmiotowym ustalenia u podatnika VAT obowiązanego do prowadzenia ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT), wielkości średniorocznego zatrudnienia oraz jego rocznego obrotu netto.

Zasada proporcjonalności

W ocenie Ministra Finansów, przy dokonywaniu wykładni nowelizacji Ordynacji podatkowej konieczne jest uwzględnienie zasady proporcjonalności określonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Istotą zasady proporcjonalności jest zestawienie celu regulacji z jej treścią, a więc ze środkami, przy użyciu których cel regulacji ma być osiągnięty. Proporcjonalność wymaga, aby podejmowane działania nadawały się do osiągnięcia zakładanego celu. Z tego powodu zasada proporcjonalności zakłada porównanie celu przepisu ze środkami, za pomocą których cel ten ma być osiągnięty, oraz uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy środki przewidziane dla osiągnięcia danego celu odpowiadają jego doniosłości oraz czy są one konieczne dla jego osiągnięcia. Jeśli istnieje wybór pomiędzy środkami, które nadają się do osiągnięcia danego celu, należy wybierać środki najmniej restrykcyjne, niedogodności natomiast wynikające z ich zastosowania powinny pozostawać w odpowiedniej relacji do urzeczywistnianego celu.

Przyjęcie wykładni art. 6 ust. 2 nowelizacji Ordynacji podatkowej dopuszczającej stosowanie kryteriów zatrudnienia średniorocznego oraz rocznego obrotu netto, o których mowa w art. 104-106 u.s.d.g., także do tych podatników VAT, obowiązanych do prowadzenia ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy o VAT, którzy nie mają statusu przedsiębiorcy, uwzględnia zasadę proporcjonalności. Taka wykładnia pozwala na zrealizowanie celu zakładanego przy wprowadzaniu art. 6 ust. 2 ustawy nowelizującej Ordynację podatkową. Sprowadza się do stopniowego wdrażania obowiązku, o którym mowa w nowym art. 82 § lb ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, czyli przekazywania JPK. Oznacza to, że do podatników VAT obowiązanych do prowadzenia ewidencji, o której mowa w art. 109 ust. 3 ustawy o VAT, niemających statusu przedsiębiorcy w rozumieniu u.s.d.g., a więc m.in. jednostki samorządu terytorialnego, należy odpowiednio zastosować okresy przejściowe, jakie zostały przewidziane dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców.

Terminy wprowadzenia JPK

Obowiązek wprowadzenia JPK w zakresie ewidencji VAT

wchodzi w życie:

● 1 lipca 2016 r. - dla dużych przedsiębiorstw,

● 1 stycznia 2017 r. - dla małych i średnich przedsiębiorstw,

● 1 stycznia 2018 r. - dla mikroprzedsiębiorców.

AGNIESZKA BIEŃKOWSKA

doradca podatkowy, partner w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy

PODSTAWY PRAWNE

● art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483; ost. zm. Dz.U. z 2009 r. nr 114, poz. 946)

● art. 4, art. 6 ust. 2 ustawy z 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 846)

● art. 104, art. 105, art. 106 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 584; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 960)

● art. 109 ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 710; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 960)

● art. 82 § lb ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 613; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 846)

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy spółka doradztwa podatkowego Sp. z o.o. ani INFOR PL nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w komunikacie bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii doradców prawnych lub podatkowych.