PROBLEM

RADA

Jeżeli przez cały omawiany okres prowadzenia działalności miał Pan prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z działalności na preferencyjnych warunkach, to przy przedstawionym zbiegu działalności gospodarczej z umową zlecenia do końca 2015 r. z tytułu działalności obowiązkowa była tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Od 1 stycznia 2016 r. działalność gospodarcza stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego. Jeśli natomiast miał Pan obowiązek oskładkowania działalności na zasadach ogólnych, to w przedstawionej sytuacji działalność gospodarcza przez cały okres, od 2014 r., była tytułem do pełnego oskładkowania - czyli zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne. Szczegóły w uzasadnieniu.

UZASADNIENIE

W stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2015 r. osoba, która jednocześnie wykonywała umowę zlecenia i prowadziła działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, zasadniczo podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu, który powstał wcześniej, natomiast z drugiego - ubezpieczenia były dobrowolne (art. 9 ust. 2 ustawy systemowej). Jednak w sytuacji gdy z umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe była niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, to ubezpieczenia społeczne były obowiązkowe z tytułu działalności gospodarczej. Wówczas z umowy zlecenia osoba, na swój wniosek, mogła być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi dobrowolnie (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej przed nowelizacją).

Warto w tym miejscu przypomnieć, że w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy przysługuje - pod pozostałymi ustawowymi warunkami - prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia (art. 18a i art. 20 ust. 1 ustawy systemowej). W 2014 r. była to kwota 504 zł (1680 zł x 30%), natomiast w 2015 r. - 525 zł (1750 zł x 30%).

PRZYKŁAD

W okresie od 1 stycznia 2014 r. osoba wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia, w której odpłatność określono w wysokości 1700 zł miesięcznie. Osoba ta w okresie wykonywania zlecenia rozpoczęła działalność gospodarczą i była uprawniona do rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach. Ponieważ umowa zlecenia była pierwszym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstawa wymiaru składek ze zlecenia wyniosła co najmniej tyle, ile minimalna podstawa z działalności gospodarczej (tj. w 2014 r. - 504 zł, w 2015 r. - 525 zł), więc do końca 2015 r. z prowadzonej działalności gospodarczej obowiązkowa była tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Osoba ta mogła zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podlegać im z działalności. Wtedy składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalna i rentowa) z umowy zlecenia byłyby dobrowolne.

Przepisy w omówionym zakresie uległy zmianie od 1 stycznia 2016 r. W przypadku zbiegu umowy zlecenia i działalności gospodarczej z prawem do oskładkowania na zasadach preferencyjnych tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych będzie ten tytuł, który powstał wcześniej - pod warunkiem że z tego tytułu podstawa wymiaru składek wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Jeśli ubezpieczony nie uzyskuje z pierwszego tytułu co najmniej minimalnego wynagrodzenia, wówczas również druga działalność zarobkowa musi zostać oskładkowana w pełnym zakresie (art. 9 ust. 2 i ust. 2c ustawy systemowej).

PRZYKŁAD

Załóżmy, że osoba przedstawiona w poprzednim przykładzie zachowała prawo do preferencyjnych zasad oskładkowania działalności do 31 lipca 2016 r. i opłacała składki z tego tytułu od minimalnej podstawy (555 zł w 2016 r.). W tej sytuacji od 1 stycznia 2016 r. zarówno z tytułu umowy zlecenia, jak i z tytułu własnej działalności obowiązkowe były składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ żaden tytuł nie zapewniał ubezpieczonemu podstawy w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę (1850 zł w 2016 r.). Gdyby jednak osoba ta w okresie od 1 stycznia do 31 lipca 2016 r. opłacała składki z działalności od kwoty 1850 zł, wówczas z tytułu umowy zlecenia mogłaby podlegać tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Przedsiębiorca miał do tego prawo, ponieważ przepisy określają jego minimalną podstawę wymiaru składek, zatem ubezpieczony może to minimum podwyższyć.

Jeżeli był Pan zobowiązany opłacać składki z działalności na ogólnych zasadach, tj. od minimalnej podstawy w wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (w 2014 r. - 2247,60 zł, w 2015 r. - 2375,40 zł, w 2016 r. - 2433 zł), to składki na ubezpieczenia społeczne w całym okresie prowadzenia działalności były obowiązkowe z działalności gospodarczej. Z zawartej umowy zlecenia obowiązkowa była tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że osoba z przykładu powyżej w okresie wykonywania zlecenia rozpoczęła działalność gospodarczą, z której składki na ubezpieczenia społeczne od początku była zobowiązana rozliczać na zasadach ogólnych, tj. od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Ponieważ wynagrodzenie z umowy zlecenia było w całym okresie niższe od minimalnej podstawy z działalności gospodarczej (1700 zł < 2247,60 zł, 2375,40 zł, 2433 zł), składki na ubezpieczenia społeczne powinny być opłacane obowiązkowo z prowadzonej działalności. Z obu tytułów obowiązkowa była składka na ubezpieczenie zdrowotne.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 9 ust. 2-2a, ust. 2c, art. 18a, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2016 r., poz. 963

● art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 581; ost.zm. Dz.U. z 2016 r., poz. 960

Przemysław Jeżek

trener z zakresu prawa pracy i rozliczania wynagrodzeń, doradca współpracujący z firmami szkoleniowymi, zdobywca tytułu "Kadrowy roku"