Pracownikiem mobilnym jest osoba, której charakter pracy opiera się na konieczności stałego przemieszczania się (np. serwisant, przedstawiciel handlowy, kierowca). Podróż nie stanowi w przypadku takiego pracownika zdarzenia wyjątkowego, lecz często jest normalnym wykonywaniem obowiązków służbowych. Pokonując znaczne odległości, pracownik mobilny, zaopatrzony m.in. w takie urządzenia jak telefon, laptop, zazwyczaj kontaktuje się z pracodawcą zdalnie.

Miejsce pracy pracownika mobilnego

Zatrudniając pracownika mobilnego, pracodawca powinien poprawnie określić jego miejsce pracy. Jako miejsce pracy powinien być wskazany konkretny punkt, obszar, terytorium, strefa, w obrębie których pracownik wykonuje przypisane mu obowiązki służbowe. Prawidłowo ustalone miejsce świadczenia pracy powinno uwzględniać jej charakter i być zgodne ze stanem faktycznym. Nie może być ono sztucznie rozszerzane ani zawężane.

Co do zasady miejsce pracy może być określone na 3 sposoby:

● jako dany punkt geograficzny lub konkretny adres - stosowane najczęściej w odniesieniu do pracowników, którzy wykonują pracę ze swej natury związaną ze stałym miejscem pracy (np. pracownicy biurowi lub magazynierzy),

● jako pewien obszar geograficzny (np. granice terytorialne miejscowości, powiatu, województwa, a nawet całego kraju) - obszar musi odzwierciedlać rzeczywisty stan rzeczy, tj. pozostawać w bezpośrednim związku z zakresem terytorialnym zwykłej, codziennej pracy pracownika,

● jako zmienne (ruchome) - poprzez wskazanie, że miejscem pracy są np. miejscowości realizowanych przez pracodawcę przedsięwzięć gospodarczych na wskazanym terenie (zakres możliwych zmian w tym względzie - w uzgodnionych granicach - musi być determinowany rodzajem pracy świadczonej przez pracownika oraz naturą działalności prowadzonej przez pracodawcę i związaną z nią rzeczywistą potrzebą gospodarczą).

Konstrukcja obszarowego i ruchomego miejsca pracy jest zastrzeżona wyłącznie do pracowników mobilnych, w odniesieniu do których określenie jednego, stałego miejsca pracy, ze względu na jej rodzaj i specyfikę, jest niemożliwe. Porozumienie się co do zmiennego miejsca wykonywania pracy jest dopuszczalne i skuteczne tylko wtedy, gdy wynika z natury zobowiązania pracowniczego, w ramach którego pracodawca może wymagać od pracownika wykonywania pracy w różnych miejscowościach.

Sąd Najwyższy w uchwale z 9 grudnia 2011 r. (sygn. akt II PZP 3/11, OSNP 2012/15-16/186) wyraził pogląd, zgodnie z którym ustalenie ruchomego (zmiennego) miejsca pracy jest uzasadnione szczególnie u pracodawców prowadzących budowy lub podobnego rodzaju działalność. Zdaniem SN praca robotników budowlanych ma nietypowy charakter z tego względu, że choć nie polega na stałym przemieszczaniu się (jak ma to miejsce w przypadku kierowców czy przedstawicieli handlowych), to jednak rodzaj prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej w dużej mierze determinuje konieczność wykonywania przez nich pracy w różnych miejscach, czyli tam, gdzie aktualnie prowadzona jest budowa. Przy czym nie odbywa się to sporadycznie (okazjonalnie), ale stale i przez dłuższy czas.

Pełną treść wyroku znajdziesz na www.inforfk.pl w zakładce Orzecznictwo

UWAGA!

Obszarowe i ruchome miejsce pracy pracowników mobilnych musi odpowiadać specyfice wykonywanej przez nich pracy i być zgodne z rzeczywistym terenem aktywności zawodowej zatrudnionych.

PRZYKŁAD

Miejsce pracy może zostać określone w umowie o pracę w następujący sposób:

1. "Miejscem pracy jest województwo mazowieckie";

2. "Miejscem pracy pracownika jest rejon A, zgodnie z mapą regionu, będącą integralną częścią umowy o pracę i stanowiącą do niej załącznik nr 1".

Sytuacje, kiedy miejscem pracy może być bardzo rozległy obszar (np. teren całego kraju), dopuszcza Główny Inspektorat Pracy (pismo z 13 lipca 2010 r., nr GPP-364-4560-51-1/10/PE/RP). Musi to być jednak uzasadnione charakterem wykonywanych przez pracownika obowiązków.

Wymienienie pewnego obszaru geograficznego jako miejsca pracy bywa bardzo przydatne dla firmy, gdyż niekiedy zwalnia z obowiązku ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z delegacjami. Przy czym, jak podkreślił w przywołanym wyżej piśmie GIP, miejsce wykonywania pracy powinno zostać ustanowione tak, aby nie wykluczało z góry możliwości korzystania przez pracownika z uprawnień i świadczeń gwarantowanych przez przepisy Kodeksu pracy. W przeciwnym razie postanowienie dotyczące miejsca pracy może zostać uznane za nieważne (art. 58 § 3 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy).

To, w jaki sposób w umowie o pracę zostanie zatrudnionej osobie wyznaczone miejsce wykonywania obowiązków pracowniczych, ma decydujący wpływ na obliczanie należności przysługujących jej z racji odbywanych wyjazdów służbowych. Ma to również wpływ na rozliczanie czasu pracy mobilnych pracowników.

UWAGA!

Postanowienia dotyczące szerokiego określenia miejsca pracy są nieważne, jeśli nie wynikają z natury pracy świadczonej przez pracownika, lecz mają na celu jedynie zamiar obejścia przepisów przez pracodawcę.

Czas pracy pracownika mobilnego

Czas pracy to czas, w którym zatrudniony pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie lub w innym miejscu wyznaczonym do realizowania zadań służbowych (art. 128 § 1 k.p.). Jego rozliczenie nie stanowi problemu w przypadku pracowników pracujących stacjonarnie, w jednym miejscu i w stałych godzinach. W takiej sytuacji cały okres pracy od jej rozpoczęcia do zakończenia jest czasem pracy, a pracodawca ma możliwość sprawowania bieżącej kontroli nad jego wykorzystaniem przez zatrudnionych.

Zobacz e-poradnik "Czas pracy w 2013 r." dostępny w Bibliotece na www.inforfk.pl

Zdecydowanie trudniej ustalać wymiar przepracowanego czasu pracowników mobilnych, którzy przemieszczają się po ustalonym obszarze, wykonując zadania zlecone przez pracodawcę, często z dala od jego siedziby i poza jego kontrolą.

Pracownik mobilny rozpoczyna pracę w miejscu uzgodnionym z pracodawcą, w którym wykazuje gotowość do świadczenia pracy i podejmuje się pierwszych wyznaczonych mu zadań. W zależności od okoliczności liczenie godzin pracy zasadniczo powinno rozpoczynać się od momentu:

● pojawienia się pracownika w zakładzie pracy, w przypadku gdy ma on obowiązek stawienia się w zakładzie przed przystąpieniem do wykonywania przypisanych obowiązków, lub

● dotarcia w danym dniu do wyznaczonego przez pracodawcę miejsca (np. gdy podwładny ma stawiać się bezpośrednio na terenie budowy, na której obecnie pracuje), albo

● wyjścia z domu, gdy pracodawca nie zorganizował dla pracownika mobilnego żadnego miejsca, które mogłoby być traktowane jako zamiejscowa siedziba zakładu, a praca polegała w całości na wykonywaniu zadań w terenie.

Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2008 r. (sygn. akt I PK 107/08, OSNP 2010/11-12/133) uznał, że:

(...) czas pracy w rozumieniu art. 128 Kodeksu pracy rozpoczyna się od wyjazdu z mieszkania pracownika handlowego, w sytuacji gdy pracodawca nie zorganizował dla niego żadnego miejsca, które mogłoby być traktowane jako zamiejscowa siedziba pracodawcy, a praca polegała w całości na wykonywaniu zadań w placówkach handlowych, do których pracownik dojeżdżał samochodem z zajmowanego przez siebie mieszkania; czas ten obejmuje również powrót do mieszkania po wykonaniu zasadniczego zadania pracowniczego.

Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 27 stycznia 2009 r. (sygn. akt II PK 140/08), w którym stwierdził, że "czas pracy pracownika mobilnego może być liczony od chwili wyjścia z domu do chwili powrotu do domu, wliczając w to czas przejazdu samochodem służbowym do siedziby kontrahenta, a także czas przerwy w podróży spożytkowany np. na posiłek czy odpoczynek w trasie".

Odpowiednie zastosowanie przedstawionej wykładni powinno się znaleźć także w odniesieniu do pracownika świadczącego pracę w terenie, który wykonując zadania w ramach obszarowo określonego miejsca pracy, musi skorzystać z noclegu, by od rana kontynuować pracę. W takim przypadku do czasu pracy nie powinien być zaliczony okres od zameldowania się w hotelu po pracy do momentu wyjazdu z hotelu rano w celu podjęcia się kolejnego zadania służbowego. Gdyby jednak podczas pobytu w hotelu pracownik przykładowo umawiał kolejne spotkania biznesowe czy przygotowywał sprawozdania z osiągniętych wyników sprzedażowych, okres przeznaczony na wykonanie tych czynności powinien być zaliczony do czasu pracy.

Innego podejścia do omawianej kwestii wymaga sytuacja pracowników mobilnych, których rodzaj pracy polega na realizowaniu zadań w terenie i konieczności częstego przemieszczania się. W ich przypadku do czasu pracy trzeba wliczać również okres podróżowania pomiędzy poszczególnymi miejscami wykonywania czynności pracowniczych.

UWAGA!

Praca pracownika wykonującego wszystkie obowiązki w terenie, który nie ma obowiązku stawiania się w zakładzie (zakładach) pracodawcy, rozpoczyna się od wyjazdu z mieszkania, a kończy się w chwili powrotu do mieszkania po wykonaniu zadań służbowych.

PRZYKŁAD

Wielobranżowe przedsiębiorstwo z Krakowa zatrudnia m.in. serwisantów i przedstawicieli handlowych. Serwisanci muszą w dni robocze zgłaszać się rano do siedziby firmy, gdzie otrzymują polecenia wyjazdów autami służbowymi do konkretnych klientów. W tej sytuacji ich czas pracy powinien być liczony od chwili stawienia się w biurze i powinno wliczać się do niego czas podróżowania. Przedstawiciele handlowi z kolei nie mają obowiązku stawiania się rano w zakładzie pracy. Pracownicy ci bezpośrednio z domu udają się w podróż do obecnych i potencjalnych kooperantów, nierzadko nocując po skończonym dniu pracy w hotelach opłacanych przez pracodawcę. Ustalając ich czas pracy, należy za rozpoczęcie dniówki uznawać moment wyjazdu z domu, a za zakończenie - moment zameldowania się w hotelu.

Doba pracownicza i ruchomy czas pracy

Jeszcze do niedawna pracodawcy, rozliczając czas pracy osób działających stale w terenie i należne im z tego tytułu wynagrodzenie, musieli zwracać dużą uwagę na tzw. dobę pracowniczą, przez którą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go harmonogramem (art. 128 § 3 k.p.). Tzw. łamanie doby, a więc rozpoczynanie pracy w tej samej dobie pracowniczej, skutkowało wystąpieniem nadgodzin i koniecznością prawidłowego ich opłacenia.

Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi do Kodeksu pracy (obowiązującymi od sierpnia 2013 r.) dopuszczalne jest stosowanie rozkładów czasu pracy, które mogą:

● przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z rozkładem są dla pracowników dniami pracy, oraz

● wskazywać przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który jest dla niego dniem pracującym.

W myśl nowych regulacji ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie we wspomnianych rozkładach nie będzie stanowiło pracy w godzinach nadliczbowych. Taka organizacja pracy nie będzie mogła jednakże prowadzić do naruszenia prawa pracownika do odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Stosowanie rozkładów czasu pracy naruszających dobę pracowniczą może nastąpić:

● w drodze zmiany układu zbiorowego pracy, bądź

● w wyniku zawarcia odpowiedniego porozumienia z przedstawicielstwem pracowników albo zakładowymi organizacjami związkowymi, lub

● na pisemny wniosek pracownika.

UWAGA!

Praca podwładnego może być tak zaplanowana, by rozpoczynał on realizowanie zadań służbowych dwukrotnie w tej samej dobie pracowniczej.

Nowe rozwiązania z pewnością są korzystne dla firm dających zatrudnienie mobilnym pracownikom. Dzięki nim podwładni mają o wiele dalej posuniętą swobodę w decydowaniu o godzinach rozpoczynania i kończenia pracy, co wiąże się ze zwiększoną elastycznością i lepszym dopasowaniem do potrzeb i preferencji czasowych klientów.

PRZYKŁAD

Tomasz G. pracuje jako akwizytor od poniedziałku do piątku. Na jego prośbę pracodawca w jego rozkładzie czasu pracy przewidział, że może on rozpoczynać pracę między godziną 8.00 a 10.00 rano. W czwartek 1 sierpnia br. Tomasz G. przystąpił do pracy o godz. 9.00, zaś w dniu następnym realizację obowiązków służbowych rozpoczął już o 8.00. Mimo że w tym przypadku praca od godz. 8.00 do 9.00 przypada na czwartkową dobę pracowniczą, to w nowym stanie prawnym nie doszło do pracy ponadnormatywnej z tego tytułu.

System czasu pracy dla pracowników mobilnych

Dla pracowników wykonujących pracę w terenie optymalnym systemem czasu pracy jest system zadaniowy, w którym to pracownik decyduje, kiedy i jak długo w danym dniu/tygodniu wykonuje zadania wyznaczone przez pracodawcę.

Wprowadzenie tego systemu musi być uwarunkowane rodzajem pracy, jej organizacją lub miejscem świadczenia pracy. Przesłanki te z reguły zostają spełnione łącznie w przypadku pracowników mobilnych, gdyż:

● rodzaj pracy i jej charakterystyka przemawiają za pozostawieniem im większej swobody w organizowaniu czasu pracy,

● wypełnianie obowiązków poza siedzibą firmy utrudnia lub niekiedy nawet uniemożliwia kontrolę realnych godzin ich pracy w poszczególnych dobach.

Pracodawca w porozumieniu z pracownikiem ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar i normy czasu pracy. Norma dobowa pracownika w systemie zadaniowym to wciąż 8 godzin, a tygodniowa to przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy i na taką liczbę godzin powinny być przewidywane dla niego zadania.

Polecamy publikację dotyczącą obowiązujących od sierpnia 2013 r. zmian w czasie pracy "Nowe zasady rozliczania czasu pracy"

Informacje i zamówienia: bok@infor.pl, tel. 22 761 30 30, 0-801 626 666

Podróż służbowa pracownika mobilnego

Za podróż służbową (delegację) co do zasady należy uznać każdy wyjazd pracownika na polecenie pracodawcy poza wyznaczone miejsce pracy (punkt, miejscowość lub obszar geograficzny wskazany w umowie o pracę). Przyjmuje się jednak, że delegacja powinna być zdarzeniem sporadycznym i ograniczonym w czasie. Jest to szczególnie ważne zastrzeżenie w przypadku pracowników, którym przemieszczanie się i przebywanie poza siedzibą pracodawcy zdarza się praktycznie każdego dnia i jest niezbędne do właściwego realizowania zadań pracowniczych.

Zobacz e-poradnik "Podróże służbowe od 1 marca 2013 r." dostępny na www.inforfk.pl

Obecnie w orzecznictwie sądowym dominuje pogląd, że przemieszczanie się pracowników mobilnych przy wykonywaniu obowiązków zawodowych co do zasady nie stanowi dla nich podróży służbowych, a zatem nie przysługują im z tego tytułu należności delegacyjne. Dopiero wyjazd z inicjatywy podmiotu zatrudniającego poza terytorium wskazane w umowie o pracę jako miejsce pracy powinno zostać zakwalifikowane jako delegacja, z racji której pracownik jest uprawniony do określonych świadczeń (np. do diet i zwrotów kosztów noclegów).

Stanowisko takie zajął również Główny Inspektor Pracy w piśmie z 2 lutego 2009 r. (sygn. GPP-417-4560-10/09/PE/RP):

Zgodnie z art. 77⁵ § 1 Kodeksu pracy podróżą służbową jest wykonywanie na polecenie pracodawcy zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy. W praktyce oznacza to, że pracownik, który w zawartej z pracodawcą umowie o pracę jako miejsce pracy wpisany ma obszar np. województwa mazowieckiego, w podróży służbowej znajduje się dopiero po przekroczeniu granicy tego województwa.

Przy określeniu miejsca pracy jako obszaru danego województwa nie ma przesłanek, aby przyjmować, że pracownik wyjeżdżający w podróż służbową do miejscowości położonej w obrębie innego województwa pozostaje w podróży służbowej już od momentu wyjazdu z siedziby pracodawcy. Dla takiego pracownika podróż służbowa rozpoczyna się bowiem dopiero w momencie przekroczenia granicy województwa określonego jako jego stałe miejsce pracy. (...)

Podróż służbowa związana jest z incydentalnym, krótkotrwałym, wykonywanym co pewien czas sprawowaniem funkcji poza firmą (rodzaj pracy nie może polegać na odbywaniu stałych podróży), a pracownik wykonujący uzgodnioną między stronami pracę, która polega na stałym przemieszczaniu się na określonym obszarze (np. kierowcy lub przedstawiciele handlowi), nie jest w podróży służbowej.

UWAGA!

Przemieszczanie się pracownika mobilnego w obrębie ustalonego miejsca pracy (obejmującego nawet rozległy teren) nie jest podróżą służbową, lecz wykonywaniem obowiązków wliczanym w całości do czasu pracy.

Natomiast w wyroku z 11 kwietnia 2001 r. (sygn. akt I PKN 350/00, OSNP 2003/2/36) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że:

Podróż służbowa jest swoistą konstrukcją prawa pracy. Nie każde wykonywanie zadania poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy pracownika, jest podróżą służbową. Podstawę formalną podróży służbowej stanowi polecenie wyjazdu. Polecenie takie powinno określać zadanie oraz termin i miejsce jego wykonywania. Musi być skonkretyzowane. Nie może mieć charakteru generalnego. Nie jest zatem podróżą służbową wykonywanie pracy (zadań) w różnych miejscowościach, gdy przedmiotem zobowiązania pracownika jest stałe wykonywanie pracy (zadań) w tych miejscowościach, a ich wyboru i terminu pobytu dokonuje każdorazowo sam pracownik.

PRZYKŁAD

Magda P. jest przedstawicielem handlowym odpowiedzialnym za kontakty z klientami z terenu całego województwa mazowieckiego, które jest jej miejscem pracy wskazanym w umowie o pracę. Jej podróże do partnerów biznesowych na obszarze wspomnianego województwa nie stanowią delegacji służbowych, a ich czas powinien być wliczany do czasu pracy.

Podróż służbowa kierowców

Specyficzną grupą zawodową w kontekście delegacji są kierowcy. Od 3 kwietnia 2010 r. odnosi się do nich nowa definicja podróży służbowej.

SŁOWNICZEK

Podróżą służbową kierowcy jest każdy wyjazd służbowy kierowcy na polecenie pracodawcy wykonywany poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub inne miejsce prowadzenia działalności, np. filia, przedstawicielstwo itd.

Kierowca rozpoczyna podróż służbową już w momencie opuszczenia granic administracyjnych miejscowości, w której zlokalizowano siedzibę lub oddział firmy. Jego delegacja trwa więc nieprzerwanie do momentu powrotu do miejscowości, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub jego filia. Zatem niezależnie od tego, jakie miejsce pracy widnieje w umowie kierowcy, za podróż służbową należy uznawać każdy wyjazd kierowcy poza miejscowość, w której znajduje się siedziba lub oddział pracodawcy.

Kierowcom należą się zatem diety na takich samych zasadach jak innym osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy i wykonującym podróże służbowe.

Warto wspomnieć, że kierowca wykonujący przewozy drogowe na terenie miejscowości, w której znajduje się siedziba pracodawcy, nie jest w podróży służbowej, natomiast kierowca realizujący takie przewozy poza granice miejscowości, w której znajduje się siedziba podmiotu go zatrudniającego, jest w podróży służbowej, przy czym każdy taki przewóz lub wyjazd w celu wykonania przewozu drogowego jest odrębną podróżą służbową (stanowisko Ministerstwa Infrastruktury z 2 sierpnia 2010 r., sygn. MR-1-jd/1042202/2010).

PRZYKŁAD

Firma posiadająca siedzibę w Łodzi zatrudnia na podstawie umów o pracę kierowców realizujących kursy autobusowe oraz okazjonalne przewozy, wiążące się z wyjazdami poza miejscowość, w której znajduje się siedziba zakładu. Jeden z kierowców 27 czerwca br. o godz. 7.30 rozpoczął pracę w Łodzi, a więc w miejscowości, w której usytuowana jest siedziba pracodawcy. Od godz. 7.45 do godz. 12.45 w związku z odbywanym kursem przebywał poza Łodzią, później na chwilę wrócił do firmy, a następnie zabrał pasażerów i wyruszył w kolejną trasę, w czasie której przebywał poza Łodzią od godz. 13.15 do 16.15. Pracę zakończył w Łodzi o godz. 16.30. Zgodnie z przytoczonym stanowiskiem Ministerstwa Infrastruktury kierowca w opisanej sytuacji odbył dwie podróże służbowe, przerwane powrotem do Łodzi. Każda z nich trwała krócej niż 8 godzin, dlatego kierowca nie nabył prawa do diet.

Łączone stanowiska

Zdarza się, że pracownik jest zatrudniony na łączonym stanowisku pracy. Oznacza to, że rodzaj wykonywanej pracy jest określony w umowie o pracę przez wskazanie dwóch stanowisk pracy, np. kierowca-mechanik. W takiej sytuacji pracodawca musi wskazać, który rodzaj pracy ma w danym przypadku charakter przeważający. Przyjęte w tym zakresie ustalenia przesądzają o tym, które przepisy będą regulować konkretny stosunek pracy, a w konsekwencji - decydować o kwestiach związanych z podróżami służbowymi pracownika. Główny Inspektorat Pracy w stanowisku z 17 grudnia 2010 r. w sprawie odbywania podróży służbowych przez pracowników zatrudnionych na łączonych stanowiskach (sygn. GPP-364-4560-96-1/10/PE/RP) wyraził opinię, że jeśli w zatrudnieniu osoby piastującej stanowisko kierowcy-mechanika przeważają obowiązki kierowcy, kwestie dotyczące jego czasu pracy i podróży służbowych należy rozstrzygać na podstawie regulacji ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców. Natomiast gdy w ramach świadczonej pracy dominują czynności związane z wykonywaniem zadań mechanika, o tym, kiedy mamy do czynienia z delegacją, decydują przepisy Kodeksu pracy.

Posłuchaj audycji RADIA INFOR PL o podróżach służbowych dostępnej w Bibiotece na www.inforfk.pl

W razie konfliktu między pracodawcą a pracownikiem co do stosowania właściwych przepisów odnoszących się do reguł odbywania podróży służbowych, do rozstrzygnięcia sporu kompetentny jest sąd pracy, do którego wystąpić może zarówno pracodawca, jak i pracownik.

Należności delegacyjne

Jeżeli pracownik przebywa w delegacji, a więc pracuje poza wyznaczonym w umowie o pracę obszarem, to powinien otrzymać określone, dodatkowe świadczenia, które mają rekompensować wydatki i trudy związane z pracą w terenie.

Pracodawcy prywatni mają możliwość samodzielnego ustalenia zasad organizowania i rozliczania delegacji zatrudnionych pracowników. Powinni oni wówczas uregulować warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub w umowie o pracę, gdy wspomniane akty normatywne nie funkcjonują w zakładzie. Firmy mogą ustalać zasady rozliczania delegacji w sposób dowolny, z jednym ograniczeniem - dieta nie może zostać ustalona na niższym poziomie niż dieta z tytułu delegacji na obszarze kraju określona dla pracownika sfery budżetowej.

Pracodawcy prywatni mogą również przyjąć zasady ustalania należności z tytułu delegacji obowiązujące w sferze budżetowej.

Diety i inne należności delegacyjne pracownika są zwolnione z podatku i składek ZUS, ale tylko do wysokości określonej w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a) updof oraz § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego).

Aby jednak wspomniane zwolnienie mogło być zastosowane, pracownik musi przebywać w podróży służbowej. W przeciwnym razie należności delegacyjne nie przysługują, a jeśli mimo to byłyby wypłacone, podlegałyby opodatkowaniu i oskładkowaniu.

Dlatego w umowie o pracę pracownika mobilnego tak ważne jest precyzyjne ustalenie miejsca pracy i analizowanie każdego wyjazdu pod kątem tego, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z delegacją, czy nie.

Wysokość diet w podróżach krajowych

(§ 7 ust. 1 rozporządzenia z 29 stycznia 2013 r.).

Zestawienie świadczeń przysługujących pracownikom w związku z podróżami służbowymi publikujemy w comiesięcznym dodatku "WSKAŹNIKI i stawki".

Diety za podróże zagraniczne są przyznawane według stawek określonych w załączniku do ww. rozporządzenia z 29 stycznia 2013 r. Stawki różnią się w zależności od kraju, do którego podróżuje podwładny. Prywatni pracodawcy mogą ustanowić inne stawki, przy czym w żadnym przypadku dieta nie może być niższa niż 30 zł.

Wysokość diet w podróżach zagranicznych

Stawki diet przysługujących w poszczególnych krajach publikujemy w comiesięcznym dodatku "WSKAŹNIKI i stawki".

Oprócz diet pracownikom (w tym pracownikom mobilnym) odbywającym podróż służbową przysługuje zwrot kosztów:

a) przejazdów (w tym przejazdów własnym samochodem osobowym pracownika),

b) dojazdów środkami komunikacji miejscowej,

c) noclegów,

d) innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.

Zwolnienie od podatku diet i innych należności za podróże służbowe pracowników

Jak już wspomniano, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a) updof zwolnione od podatku są diety i inne należności za czas podróży służbowej pracownika. Zwolnienie to jest zwolnieniem limitowanym, tj. przysługuje do wysokości określonej w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Zwolnienie to obejmuje wyłącznie diety i inne należności za czas podróży służbowej pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 77⁵ k.p.). Jeżeli zatem na podstawie przepisów prawa pracy do podróży służbowej nie dochodzi (np. ze względu na fakt, że podróż służbową pracownik mobilny odbywa wewnątrz obszaru określonego w umowie o pracę jako miejsce pracy), zwolnienie nie ma zastosowania (zob. przykładowo dotyczącą kosztów noclegu interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 28 grudnia 2012 r., sygn. ILPB1/415-952/12-2/AP). Zwolnienie nie obejmuje również kwot otrzymywanych przez pracowników mobilnych znajdujących się w podróży służbowej:

1) innych niż wynikające ze wskazanego powyżej rozporządzenia,

2) przekraczających limity określone w tym rozporządzeniu (w takich przypadkach ze zwolnienia nie korzystają nadwyżki ponad te limity).

W przeszłości zwolnienie, o którym mowa, nie obejmowało między innymi diet otrzymywanych przez pracowników-kierowców (było to związane z tym, że ich podróże - w myśl wskazanej uchwały Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08 - nie były uważane za podróże służbowe). Zmieniło się to z dniem 3 kwietnia 2010 r., kiedy to zostały dodane przepisy art. 2 pkt 7 (tj. definicja podróży służbowej) oraz art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców. Przepisy te - w pewnym uproszczeniu - pozwalają na rozliczanie diet u pracowników-kierowców. Również organy podatkowe obecnie powszechnie dopuszczają możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów diet z tytułu podróży służbowych przez przedsiębiorców-kierowców (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 19 kwietnia 2012 r., sygn. ITPB1/415-152/12/AK, czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 16 stycznia 2012 r., sygn. IPTPB1/415-320/11-4/ASZ).

Wyżywienie. Pracodawcy mogą finansować pracownikom, w tym pracownikom mobilnym, wyżywienie w trakcie podróży służbowej. Jeżeli jest to całodzienne wyżywienie, diety pracownikom nie przysługują (w przypadku podróży zagranicznych - diety przysługują tylko w 25%), przy czym wartość wyżywienia - jeśli pracownikowi nie są dodatkowo wypłacane diety na wyżywienie - nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 23 lutego 2010 r., sygn. IPPB1/415-934/09-5/KS). Kwestią sporną jest, czy brak przychodu po stronie pracownika dotyczy również sytuacji, gdy wartość finansowanego mu przez pracodawcę wyżywienia jest wyższa od wysokości diet wynikających z przepisów rozporządzenia w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Przez długi czas organy podatkowe zajmowały korzystne dla podatników stanowisko w tej sprawie (zob. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 8 października 2009 r., sygn. IPPB2/415-454/09-4/AS). Niestety w zeszłym roku Minister Finansów rozpoczął akcję zmieniania tych interpretacji indywidualnych. Jako przykład można wskazać stanowiące zmianę interpretacji indywidualnej pismo Ministra Finansów z 3 grudnia 2012 r., sygn. DD3/033/96/ILG/12/PK-2154, w którym czytamy, że:

(...) nadwyżka kosztów wyżywienia ponad kwotę diety określonej w przepisach rozporządzeń MPiPS w sprawie krajowych/zagranicznych podróży służbowych [obecnie w przepisach rozporządzenia w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej - przyp. aut.] stanowi przychód pracownika ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu, od którego Wnioskodawca, jako płatnik, jest obowiązany pobrać zaliczkę na podatek na zasadach określonych w art. 32 ustawy w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (...).

Koszty noclegu. Jeżeli chodzi o zwrot kosztów noclegu (w hotelu lub innym obiekcie świadczącym usługi hotelarskie) w trakcie podróży służbowej, to przysługuje on w wysokości stwierdzonej rachunkiem lub w formie ryczałtu (jeżeli pracownik nie przedłożył rachunku). W pierwszym przypadku limit zwrotu wynosi dwudziestokrotność diety, czyli 600 zł (w przypadku podróży krajowych) albo wynika z załącznika do rozporządzenia w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (w przypadku podróży zagranicznych). Należy jednak pamiętać, że w uzasadnionych przypadkach pracodawca może wyrazić zgodę na zwrot kosztów za nocleg w hotelu, stwierdzonych rachunkiem, w wyższej wysokości. W takich przypadkach zwrot kosztów noclegu jest zwolniony od podatku w całej wysokości, a więc ponad limit wynikający z ww. rozporządzenia. Z uwagi na tożsamość przepisów regulujących tę kwestię w poprzednio obowiązującym rozporządzeniu w sprawie podróży służbowych oraz w rozporządzeniu obecnie obowiązującym odpowiednie zastosowanie znajduje pismo Ministra Finansów z 3 grudnia 2012 r., sygn. DD3/033/96/ILG/12/PK-215, w którym czytamy, że:

(...) pracodawca, który wyrazi zgodę pracownikowi odbywającemu zagraniczną podróż służbową na zwrot kosztów noclegu, stwierdzonych rachunkiem, w wysokości przekraczającej limit określony w ww. rozporządzeniu i uzna taki przypadek jako uzasadniony, otrzymany zwrot ww. kosztów będzie wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a ustawy (...).

Inne wydatki. Ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a) updof, korzystają również zwroty innych wydatków ponoszonych przez pracowników (w tym pracowników mobilnych) w trakcie podróży służbowej (jako zwroty innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb). Dotyczy to, między innymi, zwracanych pracownikom:

1) opłat za przejazdy autostradami, opłaty za korzystanie z parkingów (co istotne, zwolnienie obejmuje takie zwroty niezależnie od zwolnienia obejmującego zwrot wydatków na przejazdy samochodami - zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 26 kwietnia 2012 r., sygn. ILPB1/415-120/12-5/AP, czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 15 października 2012 r., sygn. ITPB2/415-676/12/IL),

2) kosztów przejazdów taksówkami (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 20 lipca 2011 r., sygn. ITPB2/415-439/11/MM),

3) wydatków na zakup wizy (zob. przykładowo wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 7 grudnia 2011 r., sygn. akt I SA/Gl 901/11).

Pełna treść interpretacji jest dostępna na www.inforfk.pl w zakładce Interpretacje

Zaliczenie do kosztów należności wypłacanych z tytułu podróży służbowej

Pracodawca może zaliczyć do kosztów diety, jak również inne należności wypłacone pracownikom, w tym pracownikom mobilnym, za czas podróży służbowej. Jeżeli zgodnie z przepisami wewnątrzzakładowymi lub umową o pracę pracodawca przyznaje pracownikowi diety za czas podróży służbowych w wysokości wyższej niż limity określone w rozporządzeniu w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, to są one kosztem uzyskania przychodów w pełnej wysokości.

Również w sytuacji gdy pracodawca nie wypłaca pracownikom diet, natomiast zapewnia im całodzienne bezpłatne wyżywienie, to wydatek poniesiony na ten cel będzie dla niego kosztem. Takie prawo przysługuje mu również w sytuacji, gdy wartość dokonanego na rzecz pracownika zwrotu za wyżywienie przekroczy kwotę przysługującej mu - na podstawie rozporządzenia w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej - diety. Stanowisko to potwierdzają organy podatkowe. W interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 29 marca 2012, sygn. IBPBI/2/423-1532/11/SD, czytamy, że:

W sytuacji gdy Spółka nie będzie wypłacać pracownikom diet, zapewnienie pracownikowi całodziennego bezpłatnego wyżywienia będzie obowiązkiem Spółki. Przepisy kodeksu pracy ani ww. rozporządzeń nie określają limitu wydatków ponoszonych przez pracodawcę na zapewnienie pracownikowi całodziennego bezpłatnego wyżywienia. W konsekwencji kosztem uzyskania przychodów dla Spółki będzie pełna kwota zwrotu (także w części przekraczającej kwotę diety).

Wynagradzanie pracowników mobilnych

Do pracowników mobilnych pracodawcy często stosują systemy wynagradzania, w których poziom płacy jest silnie skorelowany z wydajnością i efektywnością. Pozwala to motywować pracowników do wytężonej pracy, budując w nich przekonanie, że im większa aktywność i zaangażowanie, tym wyższe wynagrodzenie.

W firmach zatrudniających osoby pracujące w terenie jednym z bardziej popularnych systemów wynagradzania jest system prowizyjny (preferowany głównie w handlu i usługach). W systemie tym wynagrodzenie jest uzależnione od wyników pracy i określone zwykle w postaci pewnego procentu od wartości dokonanych przez pracownika transakcji, sprzedanych usług albo obrotu czy zysku wypracowanych przez firmę lub pracownika.

W praktyce firmy często sięgają po mieszane systemy wynagradzania, łączące ze sobą elementy stałej płacy oraz składniki zmienne związane z wydajnością pracownika. Takie połączenie może być korzystne zarówno dla pracodawcy, jak i pracowników, którzy są motywowani do efektywniejszej pracy, mając jednocześnie poczucie stabilności płacowej.

Ryczałt za nadgodziny

Permanentne wypełnianie obowiązków służbowych poza zakładem pracy przez podwładnych bardzo utrudnia pracodawcom ustalanie ewentualnych przekroczeń norm czasu pracy oraz prawidłowe ich rekompensowanie. Z tego powodu przepisy Kodeksu pracy przewidują możliwość ryczałtowego opłacania nadgodzin podwładnych pracujących stale w terenie (art. 151¹ § 4 k.p.).

UWAGA!

Ograniczona kontrola rzeczywistej liczby godzin przepracowanych przez pracowników mobilnych uprawnia pracodawców do zastąpienia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych odpowiednim ryczałtem.

Wysokość ryczałtu powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi czasu pracy świadczonej przez pracownika w godzinach ponadnormatywnych. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 1 grudnia 1998 r. (sygn. akt I PKN 464/98, OSNP 2000/2/50):

(...) jeżeli pracodawca może spełnić świadczenie pieniężne w formie ryczałtu, to ryczałt ten powinien odpowiadać choćby w przybliżeniu świadczeniu, które przysługuje pracownikowi na zasadach ogólnych (...).

Zryczałtowana płaca za nadgodziny nie pozbawia pracownika roszczeń o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, nieobjętych tym ryczałtem (wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 1979 r., sygn. akt I PRN 42/79).

Zasady przyznawania i ustalania ryczałtu za godziny nadliczbowe powinny być zamieszczone w regulaminie wynagradzania lub w układzie zbiorowym pracy. Jeżeli u pracodawcy nie obowiązują wymienione akty normatywne, kwestia ryczałtu powinna zostać uregulowana w umowie o pracę.

Przepisy nie precyzują sposobu kalkulowania należności dotyczącej ryczałtu za nadgodziny. Bezsporne jest, że powinna ona rekompensować pracownikowi zarówno normalne wynagrodzenie, jak i dodatki za godziny nadliczbowe. Do określenia kwoty, jaka z tytułu ryczałtu ma być wypłacana, należy:

1) zastosować regulacje ustanawiające zasady obliczania normalnego wynagrodzenia za pracę ponadnormatywną oraz dodatków,

2) ustalić, za jaką liczbę nadgodzin stosowana będzie opłata ryczałtowa - miesięczny ryczałt nie może przekroczyć 1/12 rocznego limitu godzin nadliczbowych, czyli maksymalnie (zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej zawartym w piśmie sygn. DPR-III-079-612/TW/08) może wynieść:

● 12,5 godziny przy limicie 150 nadgodzin,

● 32 godziny przy limicie nadgodzin zwiększonym do 384 godzin (limit ten dotyczy pracowników, którzy mają prawo do 20 dni urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym),

● 31,33 godziny przy limicie nadgodzin zwiększonym do 376 godzin (limit ten dotyczy pracowników z prawem do 26 dni urlopu).

Za "normalne wynagrodzenie" należy uznać takie wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie, a więc obejmuje ono zarówno wynagrodzenie zasadnicze wynikające ze stawki osobistego zaszeregowania, jak i dodatkowe składniki wynagrodzenia o charakterze stałym (np. dodatek funkcyjny), jeżeli na podstawie obowiązujących w zakładzie pracy przepisów płacowych pracownik ma prawo do takich dodatkowych składników (wyrok Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2011 r., sygn. akt II PK 3/11, OSNP 2012/15-16/191).

Do podstawy wyliczeń dodatku za pracę ponadnormatywną wchodzi natomiast wynagrodzenie pracownika wynikające wyłącznie z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a więc jedynie wynagrodzenie zasadnicze (uchwała Sądu Najwyższego z 3 kwietnia 2007 r., sygn. akt II PZP 4/07, OSNP 2007/21-22/307).

Gdy przy określaniu warunków płacowych nie została wyodrębniona płaca zasadnicza (np. w przypadku zatrudnionego wynagradzanego prowizyjnie), za podstawę wyliczeń omawianego dodatku należy przyjąć 60% wynagrodzenia, obliczanego zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy (art. 151¹ § 3 k.p.).

Pracownikom wynagradzanym według systemu akordowego lub prowizyjnego nie nalicza się normalnego wynagrodzenia za ryczałt rekompensujący pracę ponadnormatywną. Podwładni tacy uzyskują wszakże to wynagrodzenie - stosownie do osiągniętych wyników - razem z płacą za pracę wykonaną w nominalnym czasie wynikającym z obowiązującego ich rozkładu.

PRZYKŁAD

Pracownik, który za uszycie spodni otrzymuje 10 zł brutto, w przypadku nadgodzin otrzyma zapłatę za tyle par spodni, ile w czasie nadgodzin uszył + dodatki za nadgodziny. Pracodawca nie będzie w takiej sytuacji oddzielnie kalkulować normalnego wynagrodzenia za pracę.

Sposób liczenia ryczałtu za nadgodziny

PRZYKŁAD

Marek T. jest przedstawicielem handlowym wynagradzanym prowizyjnie. Pracodawca przyznał mu ryczałt za nadgodziny za 15 godzin. Ryczałt ustalony jest w całości z dodatkiem wynoszącym 50%. Wynagrodzenie Marka T. nie ulega znacznym wahaniom i za okres od kwietnia do czerwca wynosiło:

● 4300 zł za przepracowanie 168 godzin w kwietniu,

● 4150 zł za przepracowanie 160 godzin w maju,

● 4050 zł za przepracowanie 160 godzin w czerwcu.

Aby wyliczyć wartość ryczałtu za lipiec, należy wykonać następujące obliczenia:

● 12 500 zł (suma wynagrodzenia za okres od kwietnia do czerwca) x 60% = 7500 zł,

● 7500 zł : 488 godzin (suma godzin przepracowanych od kwietnia do czerwca) = 15,37 zł,

● 15,37 zł x 50% (dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych) = 7,69 zł,

● 7,69 zł x 15 godzin ryczałtu = 115,35 zł.

Oprócz ryczałtowej zapłaty za nadgodziny Marek T. za lipiec 2013 r. powinien otrzymać wynagrodzenie prowizyjne, które wypracował w ciągu całego miesiąca.

Pomniejszanie ryczałtu za absencje

Zgodnie ze stanowiskiem Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy z 29 maja 2009 r. (sygn. GPP-110-4560-14/09/PE/RP) ryczałt za nadgodziny powinien być pomniejszany za dni absencji pracownika w pracy (spowodowanej np. chorobą lub urlopem bezpłatnym) według zasad opisanych w tabeli.

Zobacz e-poradnik "Urlopy w różnych systemach czasu pracy" dostępny w Bibliotece na www.inforfk.pl

PRZYKŁAD

Robert S., zatrudniony na stanowisku serwisanta, otrzymuje co miesiąc pensję zasadniczą w wysokości 3000 zł oraz ryczałt za godziny nadliczbowe. Ryczałt ten za pracę wykonaną w czerwcu br. powinien wynieść 401,85 zł. Z powodu 5 dni choroby Robert S. z tytułu ryczałtu powinien otrzymać pomniejszoną kwotę, którą należy obliczyć w następujący sposób:

401,85 zł : 30 = 13,40 zł,

13,40 zł x 5 dni choroby = 67 zł,

401,85 zł - 67 zł = 334,85 zł.

Wyliczanie ekwiwalentu i wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy

Przy obliczaniu ekwiwalentu i wynagrodzenia urlopowego dla pracowników mobilnych należy stosować ogólne zasady stosowane do wszystkich pracowników. Jednak w przypadku pracowników mobilnych pracodawca powinien zwrócić szczególną uwagę przede wszystkim na to, z jakiego okresu należy uwzględniać wynagrodzenie przy ustalaniu podstawy obliczeniowej. W razie znacznych wahań wynagrodzenia średnia urlopowa ze składników zmiennych powinna być bowiem liczona z okresu wydłużonego do 12 miesięcy.

Zatrudnione w terenie osoby często otrzymują zmienne elementy pensji, których wysokość nieraz różni się znacząco w poszczególnych okresach. Z tego względu pracodawcy muszą rozstrzygać, z ilu miesięcy ustalać podstawę zapłaty za urlop wypoczynkowy. Potwierdził to Główny Inspektorat Pracy w stanowisku z 9 sierpnia 2010 r. w sprawie wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy (sygn. GPP-110-4560-50-1/10/PE/RP).

Niestety żaden przepis nie definiuje pojęcia znacznych wahań wysokości wynagrodzenia. W związku z tym kwestia ta powinna zostać uregulowana w przepisach wewnątrzzakładowych, co pozwoli ujednolicić zasady stosowane do wszystkich pracowników i uniknąć ewentualnych sporów.

PRZYKŁAD

Kwestię wahań wysokości wynagrodzenia pracodawca może uregulować, zamieszczając w regulaminie wynagradzania następujący zapis:

"Za znaczne wahania wynagrodzenia w kontekście ustalania podstawy urlopowej uważa się różnice w jego wysokości w poszczególnych miesiącach przekraczające 200%".

Sposób wliczania do podstawy ekwiwalentu i wynagrodzenia za urlop poszczególnych elementów płacy

Podstawą wyliczeń ekwiwalentu i wynagrodzenia urlopowego są składniki wynagrodzenia wypłacone pracownikowi w okresie 3 lub 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do tych świadczeń. Nie ma znaczenia, za jaki okres one przysługiwały.

PRZYKŁAD

Pracodawca wypłaca pracownikom pensje za dany miesiąc 10. dnia następnego miesiąca. Z końcem czerwca br. pracodawca musi wypłacić jednemu z pracowników ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Pracownik otrzymywał zmienne premie regulaminowe. Ustalając ich wysokość, pracodawca powinien uwzględnić wynagrodzenie wypłacone w marcu, kwietniu i maju 2013 r., mimo że były to premie odpowiednio za luty, marzec i kwiecień.

Ustalając podstawę ekwiwalentu i wynagrodzenia urlopowego, pracodawca powinien również pamiętać, że nie wszystkie elementy płacy pracownika powinny być brane pod uwagę. Różnorodność należności wypłacanych w ramach stosunku pracy pracownikom mobilnym bywa dość duża i dlatego niezbędna jest odpowiednia identyfikacja tych świadczeń, które nie wpływają na wysokość ekwiwalentu i wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.

Należy do nich zaliczyć:

● składniki wymienione w katalogu zawartym w § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (np.: jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie, należności przysługujące z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej oraz nagrody z zakładowego funduszu nagród),

● premie uznaniowe nieposiadające charakteru roszczeniowego (wyrok SN z 20 lipca 2000 r., sygn. akt I PKN 17/00, OSNP 2002/3/77),

● wynagrodzenie otrzymywane przez pracownika z innych źródeł niż stosunek pracy (wyrok SN z 4 marca 2008 r., sygn. akt II PK 183/07), np. wynagrodzenie za umowy zlecenia i o dzieło,

● należności wypłacone celem zrekompensowania zatrudnionemu poniesionych przez niego wcześniej wydatków, np.: diety i inne świadczenia przysługujące zatrudnionemu w związku z odbyciem podróży służbowej, ekwiwalenty za pranie i konserwację odzieży roboczej,

● świadczenia pozapłacowe, takie jak np. pakiety medyczne finansowane przez zakład pracy czy bony z ZFŚS.

Większej uwagi w procesie kalkulowania wynagrodzenia urlopowego pracowników mobilnych wymaga również ustalenie właściwej liczby godzin, w czasie których podwładny wykonywał pracę w okresie, z którego została ustalona podstawa obliczeń. Wynika to z tego, że nie jest łatwo kontrolować czas pracy osób pracujących w terenie i pozyskiwać wiedzę o dokładnej liczbie wypracowanych przez nie roboczogodzin.

Przypomnijmy, że przy ustalaniu liczby godzin przepracowanych przez pracownika, istotnych z punktu widzenia obliczeń wynagrodzenia należnego za urlop, uwzględnia się wszystkie przepracowane dniówki, w tym niedziele, święta czy dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

PRZYKŁAD

Piotr B., zatrudniony na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży na pełnym etacie (w podstawowym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku), otrzymuje co miesiąc wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2500 zł brutto oraz prowizję. W związku ze stałym wykonywaniem pracy poza siedzibą pracodawcy od 1 maja 2013 r. przyznano mu pomniejszany za czas nieobecności w pracy ryczałt za nadgodziny. Faktyczny czas pracy Piotra B. za okres od marca do maja br. (obliczony na podstawie przesłanych przez pracownika raportów) wyniósł 516 godzin, za które otrzymał:

● za 03/2013: 2500 zł płacy zasadniczej + 500 zł prowizji + 253 zł wynagrodzenia za nadgodziny,

● za 04/2013: 2500 zł płacy zasadniczej + 400 zł prowizji + 193,20 zł wynagrodzenia za nadgodziny + 600 zł nagrody uznaniowej, uzależnionej wyłącznie od swobodnej decyzji pracodawcy (składnik nieposiadający charakteru roszczeniowego),

● za 05/2013: 2500 zł płacy zasadniczej + 450 zł prowizji + 250 zł ryczałtu za nadgodziny.

W terminie od 10 do 14 czerwca Piotr B. przebywał na urlopie wypoczynkowym, za który przysługuje mu wynagrodzenie wyliczone w następujący sposób:

● stawka za 1 godzinę urlopu ze składników stałych: 2500 zł : 160 godz. nominalnego czasu pracy z czerwca 2013 r. = 15,63 zł,

● stawka za 1 godzinę urlopu ze składników zmiennych: (500 zł + 253 zł + 400 zł + 193,20 zł + 450 zł + 250 zł) : 516 godzin faktycznie przepracowanych w okresie od marca do maja 2013 r. = 3,97 zł,

● wynagrodzenie urlopowe: (15,63 zł + 3,97 zł) x 40 godz. urlopu = 784 zł.

Podstawa świadczeń chorobowych

Podstawę wymiaru zasiłku lub wynagrodzenia chorobowego pracownika mobilnego, podobnie jak innych ubezpieczonych, stanowi co do zasady przeciętna pensja wypłacona:

● za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym wystąpiła niezdolność do pracy, lub

● za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, w przypadku gdy zatrudnienie trwa krócej niż 12 miesięcy.

Zobacz e-poradnik "Obliczanie wysokości świadczeń chorobowych" dostępny na www.inforfk.pl

Chodzi tu o wynagrodzenie wypłacone w czasie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy, pomniejszone o potrącone przez pracodawcę z wynagrodzenia pracownika składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe.

Do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych nie wlicza się m.in. składników:

● w stosunku do których obowiązujące w firmie przepisy wewnątrzzakładowe zawierają postanowienia o zachowywaniu do nich prawa za okresy niedyspozycji zdrowotnej i które są wypłacane za te okresy,

● na których przyznanie i wypłatę ewentualna absencja nie ma żadnego wpływu (mimo pobierania świadczenia chorobowego pracownik dany składnik wynagrodzenia otrzymuje),

● nieuzależnionych bezpośrednio od indywidualnego wkładu pracy pracownika, ale od wyników grupy pracowników lub całego zakładu pracy, wypłacanych niezależnie od absencji pracownika, jeżeli wypłata dokonywana jest zarówno za okres wykonywania pracy, jak i za okres pobierania świadczeń chorobowych (np. obliczana od obrotu całej firmy prowizja, która wypłacana jest wszystkim w jednakowej wysokości).

Gdy konkretny element płacy przysługuje tylko do określonego terminu, wówczas nie uwzględnia się go przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń chorobowych należnych za okres po tym terminie (art. 41 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - dalej: "ustawa zasiłkowa").

PRZYKŁAD

Radosław W., pracujący w magazynie na stanowisku brygadzisty, do końca czerwca 2013 r. otrzymywał pomniejszany za czas choroby dodatek funkcyjny w kwocie 500 zł brutto. Od lipca dodatek ten został mu odebrany. Chorując na przełomie czerwca i lipca br., powinien otrzymać on świadczenie chorobowe:

● za czas czerwcowej niedyspozycji zdrowotnej wyliczone z uwzględnieniem ww. dodatku,

● za okres choroby lipcowej skalkulowane z pominięciem dodatku.

W kontekście ustalania podstawy świadczeń chorobowych osób wykonujących obowiązki służbowe w terenie szczególnie problematyczne może być rozstrzygnięcie tego, czy i ewentualnie w jaki sposób uwzględniać ryczałt za nadgodziny i prowizje.

Należny, obok wspomnianej podstawy, ryczałt za godziny nadliczbowe wliczany będzie wtedy, gdy nie jest wypłacany za okresy niedyspozycji zdrowotnej. Ryczałt uwzględnia się w podstawie zasiłkowej:

● po uprzednim uzupełnieniu - jeśli jest pomniejszany za czas niezdolności do pracy proporcjonalnie,

● w kwocie faktycznie wypłaconej - gdy za okres absencji chorobowej zmniejszany jest w sposób inny niż proporcjonalny (np. kwotowo lub procentowo).

Podobnie jest z prowizją, która nie jest płacona za czas choroby. W zależności od obowiązujących reguł jej wypłaty przyjmuje się ją do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych:

● w wysokości faktycznie wypłaconej, jeżeli nie da się skalkulować "hipotetycznej" kwoty, jaką pracownik uzyskałby z tytułu prowizji, gdyby w danym miesiącu nie wystąpiła niedyspozycja zdrowotna (np. gdy na poziom prowizji wpływa wyłącznie liczba sprzedanych przez pracownika produktów, a więc jej wysokość jest zależna m.in. od popytu),

● po uzupełnieniu, jeżeli prowizja jest pomniejszana proporcjonalnie (np. poprzez podzielenie kwoty, jaka przysługiwałaby za cały miesiąc, przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca, pomnożenie otrzymanej wartości przez liczbę dni choroby i odjęcie iloczynu od kwoty należnej za pełny miesiąc).

Wymienionego uzupełnienia nie należy dokonywać, gdy pracownik miał pomniejszony dany składnik wynagrodzenia wyłącznie z przyczyn nieusprawiedliwionych.

UWAGA!

Ryczałt za nadgodziny i prowizja powinny powiększać podstawę świadczeń chorobowych, pod warunkiem że nie przysługują za czas absencji spowodowanych chorobą.

W razie braku postanowień w umowie o pracę lub wewnętrznych przepisach płacowych zakładu o zachowywaniu prawa do konkretnego składnika wynagrodzenia za okresy pobierania świadczeń chorobowych uznaje się, że składnik taki wlicza się do podstawy ich wymiaru. Jeśli jednak powstaną wątpliwości, a pracodawca udokumentuje, że wypłaca dany składnik płacowy za czas niedyspozycji zdrowotnej, mimo że nie zawarł tej zasady w żadnym dokumencie, składnika tego nie należy uwzględniać przy wyliczeniach zasiłku lub wynagrodzenia chorobowego.

PRZYKŁAD

Marcin K., zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy (w systemie podstawowym) od 14 stycznia 2013 r. na stanowisku serwisanta, chorował przez 2 dni robocze w lutym 2013 r., a później przez 5 dni w czerwcu 2013 r. Z tego tytułu przysługiwało mu prawo do wynagrodzenia chorobowego. Otrzymuje on stałe miesięczne wynagrodzenie w wysokości 3500 zł i ryczałt za nadgodziny w wysokości 600 zł pomniejszany proporcjonalnie za czas niezdolności do pracy (miesięczna stała płaca i ryczałt po odjęciu składek ZUS wynoszą 3537,89 zł). W lutym poza absencją chorobową miał 3 dni nieobecności nieusprawiedliwionej. W miesiącu tym stała płaca po pomniejszeniu za absencje wyniosła 2741,67 zł brutto, a ryczałt za nadgodziny - 470 zł brutto.

Obliczenie wysokości świadczenia chorobowego należnego Marcinowi K. za czerwiec będzie wyglądało następująco:

Krok 1. Uzupełnienie lutowej podstawy wymiaru wynagrodzenia za chorobę:

(2741,67 zł + 470 zł) - (13,71% x 2741,67 + 470 zł) = 2771,35 zł,

2771,35 zł : 15 dni przepracowane w lutym x 17 dni roboczych do przepracowania w lutym z wyłączeniem dni nieobecności nieusprawiedliwionej = 3140,86 zł.

Krok 2. Ustalamy podstawę wymiaru wynagrodzenia za chorobę:

3140,86 zł + (3537,89 zł × 3 mies.) = 13 754,53 zł.

Krok 3. Ustalamy przeciętne miesięczne wynagrodzenie:

13 754,53 zł : 4 mies. = 3438,63 zł.

Krok 4. Obliczamy wysokość wynagrodzenia za chorobę z czerwca:

3438,63 zł × 80% = 2750,90 zł,

2750,90 zł : 30 = 91,70 zł,

91,70 zł × 5 dni = 458,50 zł.

Dowożenie pracowników mobilnych do pracy - aspekty podatkowe

Zdarza się, że pracodawcy zapewniają pracownikom mobilnym dowóz do pracy. Obowiązek rozpoznania przychodu z tego tytułu po stronie pracowników powstanie wyłącznie w sytuacji, w której możliwe jest ustalenie wysokości tego przychodu. Jak bowiem orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 11 kwietnia 2012 r., sygn. akt II FSK 1730/10:

(...) w przypadku gdy wartości świadczeń pracowniczych nie można przyporządkować do świadczeń uzyskiwanych przez konkretnego pracownika, brak jest podstaw do ustalenia dla niego kwoty przychodu uzyskanego z tytułu finansowania przez pracodawcę kosztów dojazdów do i z pracy. Nie sposób stwierdzić bowiem, czy pracownik w istocie otrzymał określone świadczenie i jaka jest jego wartość. Wobec powyższego, w sytuacji gdy pracodawca ponosi opłaty związane z dowozem pracowników do pracy, z którego pracownicy korzystają nieodpłatnie, to brak jest podstaw do ustalenia przychodu z tego tytułu po stronie pracownika.

Pełną treść wyroku znajdziesz na www.inforfk.pl w zakładce Orzecznictwo

PRZYKŁAD

Firma budowlana wysyła pracowników na budowę oddaloną o 60 kilometrów od swojej siedziby. Miejsce to znajduje się wewnątrz obszaru określonego w umowach o pracę jako miejsce pracy, a w konsekwencji pracownicy pracujący na tej budowie nie znajdują się w podróży służbowej.

W związku z koniecznością dojazdu pracowników na budowę firma zawarła umowę z przewoźnikiem. Umowa ta przewiduje, że za stałym (niezależnym od liczby przewożonych pracowników) wynagrodzeniem firma ta codziennie będzie podstawiała autobus, którym chętni pracownicy mogą bezpłatnie dojechać na budowę oraz wrócić. Liczba pracowników dojeżdżających w ten sposób na budowę każdego dnia jest różna. W tej sytuacji - w świetle wskazanego powyżej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego - u pracowników z tytułu bezpłatnego dowożenia ich do pracy nie powstają przychody ze świadczeń nieodpłatnych.

Wydatki poniesione przez pracodawcę na organizację dla pracowników dowozu do pracy stanowią dla niego koszt uzyskania przychodów. Stanowisko to potwierdził m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 1 lutego 2011, sygn. IPPB3/423-854/10-2/JB, w którym czytamy, że:

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że struktura organizacyjna Spółki składa się z kilku Oddziałów na terenie całego kraju. W celu zapewnienia właściwej obsady, wykwalifikowanej kadry pracowników produkcyjnych, w dwóch Oddziałach Spółka planuje zorganizowanie pracownikom, zamieszkałym w okolicznych miejscowościach, dojazdu do pracy i z powrotem wynajętym autokarem. Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że wydatki związane z utrzymaniem zatrudnienia w Oddziałach Spółki na określonym poziomie służyć będą prawidłowemu funkcjonowaniu firmy, a tym samym osiąganiu przez Spółkę przychodów.

Świadczenie przez pracodawców usług dowozu pracowników do pracy może podlegać opodatkowaniu VAT (według stawki 8%, tj. stawki obowiązującej dla świadczenia usług transportu osób - zob. art. 41 ust. 2 w zw. z poz. 157 załącznika nr 3 w zw. z art. 146a pkt 2 ustawy o VAT). Bezwzględnie dotyczy to odpłatnego świadczenia usług dowozu pracowników do pracy. W przypadku dowozu nieodpłatnego to, czy dochodzi do opodatkowania VAT, zależy od okoliczności danego przypadku. Z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 11 stycznia 2000 r. w sprawie C-285/98 wynika, że bezpłatny dowóz pracowników do pracy nie podlega opodatkowaniu, jeśli charakter prowadzonej przez podatnika działalności lub inne usprawiedliwione trudności wymuszają na nim zapewnienie transportu swoim pracownikom. W innych przypadkach bezpłatny dowóz pracowników do pracy podlega opodatkowaniu VAT jako nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste pracowników.

Przykładem sytuacji, gdy w związku z dowozem pracowników nie dochodzi do opodatkowania VAT, jest dowożenie pracowników budowlanych na odległą budowę. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 8 września 2011 r., sygn. ILPP1/443-858/11-2/KG:

Wnioskodawca świadczy usługi budowlane (...). Kilku pracowników zamieszkuje w niewielkich miejscowościach oddalonych od siedziby o ok. 100 km. W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania firmy i punktualnego rozpoczęcia pracy Spółka zapewnia ww. pracownikom bezpłatny transport (własnym środkiem trwałym) z miejsca zamieszkania na teren aktualnie prowadzonej budowy. Z powyższego wynika, że w analizowanej sprawie charakter prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej, tj. roboty budowlane w terenie, wymusza niejako na pracodawcy zapewnienie pracownikom transportu do miejsca pracy. Istnieją bowiem sytuacje, kiedy usługi transportowe świadczone bezpośrednio przez pracodawcę lub nabyte od podmiotu trzeciego, świadczącego tego rodzaju usługi, są jedyną racjonalną możliwością dowozu pracowników do pracy. Wówczas usługi te służą de facto celom prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej, a osobiste cele i korzyści pracowników mają w takim przypadku znaczenie drugorzędne w stosunku do korzyści pracodawcy (korzyści gospodarczych). Należy zatem uznać, że w sprawie będącej przedmiotem wniosku nieodpłatne świadczenie usług dowozu pracowników wykonywane jest do celów związanych z działalnością gospodarczą Spółki. W konsekwencji hipoteza cyt. wyżej przepisu art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy nie zostanie wypełniona i nieodpłatne świadczenie przez Spółkę usług dowozu pracowników nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Wnioskodawca nie jest zatem zobowiązany do naliczania podatku należnego z tyt. świadczenia ww. usług.

Pełna treść interpretacji jest dostępna na www.inforfk.pl w zakładce Interpretacje

Zwrot kosztów używania samochodu służbowego dla celów służbowych

Pracownikom mobilnym często oddawany jest do dyspozycji samochód służbowy. Jeżeli pracownicy tacy ponoszą koszty używania samochodu służbowego (np. koszty paliwa), a następnie wydatki te są im zwracane przez pracodawcę, to stanowią dla pracodawcy koszt uzyskania przychodu. W związku z tym pojawia się pytanie: czy z tego tytułu u pracowników powstają przychody ze stosunku pracy? Odpowiedź na to pytanie brzmi - nie. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 28 grudnia 2012 r., sygn. ILPB1/415-952/12-2/AP:

(...) w sytuacji gdy pracownicy będą wykorzystywali samochody służbowe (będące własnością Spółki) do wykonywania określonych czynności (zadań służbowych) w imieniu i na rzecz Spółki, i Spółka dokona zwrotu kosztów za paliwo oraz opłat przejazdowych i parkingowych, pracownicy nie uzyskają przychodów z nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu pokrycia ww. kosztów eksploatacyjnych. Zauważyć przy tym należy, że wydatki na paliwo, opłaty przejazdowe i parkingowe nie mają charakteru osobistego. Dotyczą wyłącznie pojazdu firmowego, stanowiącego element wyposażenia stanowiska służbowego. Tym samym po stronie Spółki nie powstanie obowiązek ustalenia przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych z tytułu zwrotu kosztów za paliwo oraz kosztów opłat przejazdowych i parkingowych.

Używanie samochodu służbowego dla celów prywatnych

Jeżeli pracownicy mobilni uprawnieni są do korzystania z samochodu służbowego dla celów prywatnych, powstaje u nich z tego tytułu opodatkowany przychód z nieodpłatnych świadczeń, którego wysokość należy obliczyć według zasad określonych w art. 11 ust. 2a updof (art. 12 ust. 6 updop). Dotyczy to również co do zasady przypadków, gdy samochodem służbowym pracownicy mobilni dojeżdżają z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania pracy. Z jednym, lecz istotnym wyjątkiem - gdy w miejscu zamieszkania pracownika lub w jego pobliżu pracodawca wyznaczył miejsce parkowania samochodu służbowego. W takich przypadkach nie dochodzi do powstawania przychodów z nieodpłatnych świadczeń z tytułu dojazdu samochodem z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania pracy i z powrotem. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 3 stycznia 2013 r., sygn. IPPB2/415-890/12-4/MK:

(...) przejazdy pracowników mobilnych samochodem służbowym na trasie pomiędzy wyznaczonym miejscem zamieszkania lub w jego pobliżu (parkowania) a miejscem wykonywania pracy - o ile nie służą osobistym celom pracowników, lecz wykorzystywane są w ramach realizacji zadań służbowych - nie stanowią nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu przepisu art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a zatem ich wartości nie można uważać za przychód pracowników ze stosunku pracy. Bank nie jest obowiązany do wystąpienia w roli płatnika podatku dochodowego w związku z dojazdami pracowników mobilnych samochodami służbowymi do i z miejsca wykonywania pracy (...).

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 77⁵, 128- 129, 140, 151, 151¹-151² ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 675

● art. 2 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 1155; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 567

● art. 36, 37, 41 i 42 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 747

● art. 11 ust. 2a, art. 12 ust. 3, art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a) oraz art. 21 ust. 1 pkt 19 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 361; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 21

● § 4 ust. 2 pkt 2, § 11-12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - Dz.U. Nr 62, poz. 289; ost.zm. Dz.U. z 2003 r. Nr 230, poz. 2292

● § 6-9 i 14-19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop - Dz.U. Nr 2, poz. 14; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 174, poz. 1353

● § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - Dz.U. Nr 161, poz. 1106; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 127, poz. 860

● art. 8 ust. 2 oraz art. 41 ust. 2 w zw. z poz. 157 załącznika nr 3 w zw. z art. 146a pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 35

Mariusz Pigulski

ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, absolwent Podyplomowego Studium Prawa Pracy na Uniwersytecie Łódzkim, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej

Tomasz Krywan

prawnik, doradca podatkowy, właściciel kancelarii podatkowej, autor licznych publikacji z zakresu prawa podatkowego

"Podróże służbowe krajowe i zagraniczne - zasady rozliczeń obowiązujące od 1 mar-ca 2013 r." - Mk nr 7/2013, dostępny na www.mk.infor.pl