Umowa zlecenia stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz zdrowotnego. Osoba wykonująca zlecenie podlega zgłoszeniu w ZUS przez płatnika-zleceniodawcę do ubezpieczeń:

● emerytalnego,

● rentowych,

● wypadkowego,

● zdrowotnego.

Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i zleceniobiorca przystępuje do niego na swój wniosek. Taki schemat obowiązuje, jeśli umowa cywilna jest jedynym tytułem do ubezpieczeń. Jeśli jednak oprócz umowy zlecenia osoba posiada inne źródła przychodów ze stosunków prawnych, bądź innych form aktywności, które powodują obowiązek ubezpieczeniowy, wówczas należy ustalić, jaki charakter (obowiązkowy czy dobrowolny) mają ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy zlecenia. Jeśli dobrowolny, a zleceniobiorca nie wyraził woli przystąpienia do nich, zgłoszenie do ZUS obejmuje tylko obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku bowiem, gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego (jednym z nich jest umowa zlecenia), składka na to ubezpieczenie opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych rozwiązuje problem tzw. zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Rozstrzyga, które tytuły podlegają obowiązkowi ubezpieczeń, a które i przy spełnieniu jakich warunków mogą być zgłoszone do ubezpieczeń dobrowolnych.

Generalna zasada ustanowiona w art. 9 ust. 2 ustawy systemowej stanowi, że osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, takich jak:

● praca nakładcza,

● umowa zlecenia, umowa agencyjna bądź inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

● pozarolnicza działalność i współpraca przy niej,

● wykonywanie mandatu posła i senatora pobierającego uposażenie oraz posła do Parlamentu Europejskiego,

● bycie duchownym

- jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Osoba ta może jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Wyjątek dotyczy duchownych, którzy spełniają warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Podlegają oni ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

Od 1 stycznia 2016 r. wskazany przepis należy stosować z uwzględnieniem dodanego ust. 2c. Stanowi on, że osoba wykonująca umowę zlecenia, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów - podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Oznacza to, że o obowiązku ubezpieczeń nie będzie już decydowała wyłącznie kolejność powstawania tytułów ubezpieczeniowych lub wysokość miesięcznej podstawy wymiaru składek z jednego określonego tytułu (np. ze zlecenia - w razie wykonywania tej umowy i prowadzenia działalności gospodarczej). Od nowego roku zleceniobiorca, który z umowy zlecenia uzyska w danym miesiącu oskładkowany przychód niższy od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, a posiada jeszcze inne tytuły z wymienionych, np. inną umowę zlecenia czy pracę nakładczą, będzie podlegał ubezpieczeniom nie tylko z tej umowy zlecenia, ale także z pozostałych tytułów. Oskładkowane obowiązkowo będą te wszystkie tytuły, z których łączna miesięczna podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowych przynajmniej zrówna się z progiem minimalnego wynagrodzenia bądź go przekroczy. Innymi słowy, tytułami do ubezpieczeń obowiązkowych będą te, które zapewnią zleceniobiorcy miesięczną podstawę składkową przynajmniej na poziomie kwoty minimum płacowego.

Zmiany w zbiegach tytułów do ubezpieczeń od 1 stycznia 2016 r.

1. Kilka umów zlecenia

W przypadku gdy osoba będzie w miesiącu wykonywała więcej niż jedną umowę zlecenia, o obowiązku ubezpieczeń społecznych w tym miesiącu zdecyduje wysokość podstawy wymiaru tych składek ze wszystkich umów, chyba że jedna umowa (pierwsza) dała w miesiącu przychód co najmniej równy stawce płacy minimalnej (w 2016 r. 1850 zł). Wtedy tylko ta umowa będzie podlegać obowiązkowi ubezpieczeń, a pozostałe będą dobrowolnie objęte tym ubezpieczeniem.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zlecenia, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie:

● kwotowo,

● w kwotowej stawce godzinowej, lub

● akordowej, albo

● prowizyjnie.

Wyjątkiem są zasiłki z ubezpieczenia społecznego oraz niektóre przychody zwolnione ze składek na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek. Zatem suma przychodów stanowiących podstawy wymiaru składek społecznych, osiągniętych w danym miesiącu, wpłynie na to, czy oskładkowane będą wszystkie umowy, jedna czy wybrane.

PRZYKŁAD

W grudniu 2015 r. osoba wykonywała dwie umowy zlecenia - pierwszą na kwotę 200 zł, a drugą na 2000 zł. Do końca 2015 r. osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym tylko z pierwszej, niżej płatnej umowy, choć może też zmienić obowiązkowy tytuł i wskazać do oskładkowania drugą umowę. Z pierwszej umowy ubezpieczenia byłyby wówczas dobrowolne. Od 1 stycznia 2016 r. - gdyby te umowy były wykonywane - obowiązkiem ubezpieczeń będzie objęta umowa o wartości 200 zł ze względu na to, że była pierwsza i dała przychód niższy niż minimalna płaca, oraz druga umowa z kwotą 2000 zł. Może być również tak, że tylko umowa na 2000 zł będzie podlegała ubezpieczeniom, ale zleceniobiorca musiałby udowodnić pierwszemu płatnikowi, że uzyskał w miesiącu z drugiej umowy przychód w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia, i wskazać tę drugą umowę jako obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń.

PRZYKŁAD

W styczniu 2016 r. osoba wykonywała pracę na podstawie dwóch umów zlecenia. Z jednej podstawa wymiaru składek w styczniu wyniosła 1600 zł, a z drugiej 500 zł. Obie umowy (w całości) podlegają zgłoszeniu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Żadna bowiem nie dorównała kwocie 1850 zł.

PRZYKŁAD

W styczniu 2016 r. osoba wykonywała pracę na podstawie trzech umów zlecenia. Z jednej umowy wynagrodzenie wyniosło 1000 zł, z kolejnej 950 zł, a z następnej 2100 zł. Schemat ubezpieczeń społecznych w styczniu wygląda tak:

- dwie pierwsze umowy podlegają obowiązkowemu oskładkowaniu, tj. na 1000 zł i 950 zł (suma pozwoliła uzyskać co najmniej minimum płacowe), albo

- jedna umowa podlega obowiązkowemu oskładkowaniu, tj. na 2100 zł - jeśli ubezpieczony ją wskaże jako obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń.

PRZYKŁAD

W styczniu 2016 r. osoba wykonywała dwie umowy zlecenia. Jedna, zawarta na 3 miesiące, opiewa na kwotę 3000 zł, przy czym płatność nastąpi dopiero 31 marca, czyli po zakończeniu umowy. Z drugiej wynagrodzenie w styczniu wyniosło 1500 zł. Osoba ta w styczniu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z obu umów, gdyż łączna podstawa wymiaru nie osiągnęła 1850 zł (przychód w styczniu z umowy 3-miesięcznej wyniósł 0 zł). Jeśli zleceniobiorca w marcu 2016 r. otrzyma zapłatę za 3-miesięczną umowę, to również będzie ona oskładkowana jako jedyny jego przychód.

2. Umowa zlecenia i praca nakładcza

Na podobnej zasadzie jak kilka zleceń będzie rozstrzygany obowiązek ubezpieczeń w razie wykonywania w miesiącu umowy zlecenia i pracy nakładczej.

PRZYKŁAD

W styczniu 2016 r. osoba jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, z której wynagrodzenie wynosi 1200 zł. Oprócz umowy zlecenia wykonuje również pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, z której wynagrodzenie jest zmienne. W styczniu 2016 r. osoba uzyskała umówiony przychód stanowiący podstawę wymiaru składek z umowy zlecenia, tj. 1200 zł, a z umowy nakładczej 1180 zł. W tym miesiącu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zarówno jako zleceniobiorca, jak i "chałupnik". Składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu wykonywania umowy zlecenia powinny być naliczone od kwoty 1200 zł, a z tytułu pracy nakładczej od kwoty 1180 zł, czyli od faktycznego zarobku.

3. Umowa zlecenia i prawo do emerytury/renty

Zleceniobiorcy, którzy mają ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy (art. 9 ust. 4a ustawy systemowej). Taka jest ogólna zasada dotycząca sytuacji, gdy emeryt/rencista wykonuje jedną umowę zlecenia. Jednak kiedy umów tych będzie więcej, zastosowanie ma znowu art. 9 ust. 2c ustawy systemowej, co oznacza, że oskładkowane obowiązkowo będą również inne umowy, póki zleceniobiorca łącznie w danym miesiącu nie osiągnie z nich przynajmniej kwoty minimalnej płacy. Jeżeli emeryt wykonujący zlecenie jednocześnie pracuje na podstawie stosunku pracy i jego wynagrodzenie jest niższe niż kwota minimalnej płacy, wówczas składki należy opłacić z obydwu tytułów.

PRZYKŁAD

Elżbieta Sz. pobiera emeryturę. Załóżmy, że od 1 stycznia 2016 r. podejmie pracę na podstawie dwóch umów zlecenia. Z tytułu pierwszej umowy wynagrodzenie miesięczne wyniesie 1900 zł, a z drugiej 1000 zł. W związku z tym, że w 2016 r. kwota minimalnego wynagrodzenia będzie wynosić 1850 zł, Elżbieta Sz. musi być zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z pierwszej umowy zlecenia, natomiast od drugiej umowy ma obowiązek opłacić składkę zdrowotną. Do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych z drugiej umowy może zgłosić się dobrowolnie.

PRZYKŁAD

Ryszard U. jest uprawniony do emerytury i jednocześnie pracuje na 1/2 etatu. Z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 1500 zł. Ryszard U. podpisał także umowę zlecenia na okres 3 miesięcy w innej spółce. Z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 300 zł. Do końca 2015 r. z tytułu umowy zlecenia spółka ma obowiązek odprowadzić tylko składkę zdrowotną. Od 1 stycznia 2016 r. pracujący emeryt podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych także z zawartej umowy zlecenia, gdyż z etatu otrzymuje wynagrodzenie niższe niż płaca minimalna (w 2016 r. 1850 zł).

4. Umowa zlecenia i działalność gospodarcza

Zbieg umowy zlecenia z pozarolniczą działalnością jest uregulowany odrębnie. Do końca 2015 r. jest tak, że zleceniobiorca prowadzący jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (nie dotyczy osób prowadzących pozarolniczą działalność inną niż działalność gospodarcza, np. twórców, artystów) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z wykonywanej umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność (tabela poniżej). Osoba ta może dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również ze zlecenia (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej).

Tabela. Najniższa podstawa wymiaru składek z tytułu powadzonej działalności

Jeżeli przychód ze zlecenia jest równy lub wyższy niż najniższa podstawa wymiaru składek z działalności, to tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń jest ten, który powstał najwcześniej. Osoba prowadząca działalność może na swój wniosek zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń lub może być objęta ubezpieczeniami dobrowolnymi także z drugiego tytułu.

Od 1 stycznia 2016 r. zleceniobiorca prowadzący jednocześnie pozarolniczą działalność (w tym także inną niż działalność gospodarcza) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania:

● umowy zlecenia,

● umowy agencyjnej lub

● innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia

- podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, tj. 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek (art. 19 ust. 10 ustawy systemowej). Natomiast z tytułu umowy zlecenia taka osoba może być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi dobrowolnie (na swój wniosek).

Kto jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność

Inaczej rozliczać się będą początkujący przedsiębiorcy, opłacający tzw. mały ZUS (tj. od podstawy wymiaru składek wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia). Takie osoby, będące jednocześnie zleceniobiorcami, będą podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obydwu tytułów, z tym zastrzeżeniem, że jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania umowy zlecenia osiągnie lub przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, to tylko ta umowa będzie obowiązkowo oskładkowana (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej).

PRZYKŁAD

Osoba prowadzi własną działalność gospodarczą z podstawą wymiaru składek wynoszącą od 1 stycznia 2016 r. - 555 zł (30% wynagrodzenia minimalnego). W styczniu wykonywała też umowę zlecenia niepokrywającą się przedmiotowo z działalnością. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za styczeń 2016 r. z umowy wyniosła 1200 zł. W styczniu 2016 r. osoba podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zarówno z tytułu prowadzenia działalności, jak i wykonywania umowy zlecenia.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że osoba z poprzedniego przykładu w styczniu zamiast jednej umowy zlecenia na 1200 zł, miała dwie takie umowy: jedną na 1900 zł, a drugą na 500 zł. Osoba ta podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z umowy zlecenia na wyższą kwotę, tj. 1900 zł. Z tytułu działalności gospodarczej oraz z kolejnej umowy osoba ta opłaca obowiązkowo tylko składkę zdrowotną.

5. Umowa o pracę i kilka umów zlecenia

Osoba, zatrudniona na podstawie umowy o pracę i jednocześnie wykonująca umowę zlecenia zawartą z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonywaną na jego rzecz, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy. Natomiast z tytułu wykonywania umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają dla niej charakter dobrowolny, jeżeli podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę. Tym samym, jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z tytułu umowy zlecenia.

Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, skoro ma zagwarantowane wynagrodzenie na poziomie minimalnego, zawsze z dodatkowego zlecenia podlega ubezpieczeniom dobrowolnie. Podobnie jest z pracownikiem niepełnoetatowym, który w umowie o pracę ma określone wynagrodzenie przynajmniej minimalne. Dla niego ubezpieczenia społeczne z dodatkowych tytułów też są dobrowolne. Od 1 stycznia 2016 r. ta zasada się nie zmieni. Inaczej będzie jednak, w sytuacji gdy pracownik, w przeliczeniu na okres miesiąca, nie osiąga minimalnego wynagrodzenia i dodatkowo wykonuje pracę (na rzecz innego podmiotu niż pracodawca) na podstawie kilku umów zlecenia. Wówczas obowiązkowe będą nadal stosunek pracy, a także umowy zlecenia, jeżeli suma podstaw wymiaru składek z tytułu tych umów będzie wynosiła mniej niż kwota minimalnego wynagrodzenia (art. 9 ust. 1a i 1b w zw. z art. 9 ust. 2c ustawy systemowej).

PRZYKŁAD

Osoba jest zatrudniona na umowę o pracę na 1/2 etatu, z wynagrodzeniem 1000 zł. W styczniu 2016 r. poza pracą na etacie dorabiała jeszcze na podstawie dwóch umów zlecenia. Z jednej umowy uzyskała 500 zł, a z drugiej 400 zł. Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom ze stosunku pracy oraz z obu umów zlecenia, gdyż dopiero zsumowana podstawa pozwala osiągnąć próg minimalnego wynagrodzenia. Załóżmy, że wspomniana osoba z drugiej umowy uzyskała 1000 zł, wówczas oskładkowane będą przychód z etatu oraz druga umowa, pod warunkiem że zleceniobiorca wskaże do ubezpieczeń społecznych tę umowę. Natomiast pierwsza umowa będzie oskładkowana wyłącznie składką zdrowotną. Jeśli zleceniobiorca nie wskaże umowy do oskładkowania, to obie umowy będą podlegać ubezpieczeniom, gdyż dopiero zsumowany przychód z drugiej umowy przekroczy wysokość minimalnego wynagrodzenia.

Ważna informacja od ubezpieczonego

Z art. 34 ust. 6 ustawy systemowej wynika, że jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, składka jest opłacana przez każdego płatnika, chyba że ubezpieczony przedłoży płatnikowi dokumenty, z których wynika brak konieczności opłacania składek. Ustawodawca z góry więc założył, że wszyscy płatnicy będą obowiązani zgłosić pracobiorcę do ubezpieczeń przymusowych, a do ewentualnych dobrowolnych i/lub obowiązkowego zdrowotnego tylko wtedy, gdy sam ubezpieczony udowodni brak obowiązku opłacania składek emerytalnej i rentowych. Przepis ten nie określa jednak, jakie to miałyby być dokumenty potwierdzające nieopłacanie składek.

Pewność daje tylko "Informacja miesięczna dla osoby ubezpieczonej" wystawiona na żądanie ubezpieczonego przez płatników (art. 41 ust. 8b ustawy systemowej). Informację taką wydaje się nie częściej niż raz na miesiąc za miesiąc poprzedni. Tylko taka informacja uwierzytelni wysokość podstawy wymiaru składek w danym miesiącu. Problem w tym, że będzie można ją pozyskać dopiero po zakończeniu miesiąca, kiedy wiadomo, jaki przychód zleceniobiorca faktycznie uzyskał. Komentowany art. 9 ust. 2c ustawy systemowej wyraźnie bowiem wskazuje, że chodzi o podstawę wymiaru "w danym miesiącu", a nie za dany miesiąc. Nie należy się więc sugerować wyłącznie kwotą wynagrodzenia wskazaną w umowie cywilnej. Może się bowiem okazać, że zleceniodawca nie wypłacił umówionego wynagrodzenia w terminie (czyli w danym miesiącu) albo wypłacił je w niższej wysokości (np. ze względu na chorobę zleceniobiorcy). Ponadto, w przypadkach gdy wynagrodzenie jest zmienne, np. zostało określone godzinowo czy prowizyjnie, dopiero w ostatnim dniu miesiąca lub po jego zakończeniu możliwe jest podliczenie i ustalenie wysokości zarobku do oskładkowania.

Zleceniodawca może się także oprzeć na oświadczeniu zleceniobiorcy, ale taki dokument jest już obarczony większym ryzykiem.

Przykładowy wzór oświadczenia zleceniobiorcy dla płatnika składek w celu ustalenia obowiązku ubezpieczeń

Zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczeń na podstawie jego oświadczenia (w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania zlecenia) wyprzedza moment ustalenia wysokości podstawy składek w danym miesiącu. Oznacza to, że zleceniodawca jako płatnik, zgłaszając wykonawcę do ubezpieczeń, nie będzie pewny co do ich charakteru.

W przypadku gdy zleceniobiorca nie złoży płatnikowi ani oświadczenia ubezpieczonego, ani informacji miesięcznej, płatnik musi dokonać zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych i naliczyć należne składki. Na pewno w korzystniejszej sytuacji będzie płatnik, który te składki opłacił, nawet gdyby miały okazać się nienależne, niż ten, który zapłacił tylko składkę zdrowotną, a powinien również opłacić składki emerytalno-rentowe. Lepiej mieć w ZUS nadpłatę niż zaległość z tytułu niedopłaconych składek wraz z odsetkami.

PRZYKŁAD

Osoba rozpoczęła wykonywanie rocznej umowy zlecenia w grudniu 2015 r. W umowie zaznaczono, że wynagrodzenie będzie płatne do 5. dnia następnego miesiąca. Wynagrodzenie zostało ustalone w stawce dziennej kwotowej. Zleceniobiorca został w grudniu zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. 5 stycznia 2016 r. zleceniobiorca otrzymał pierwsze wynagrodzenie (za grudzień) w wysokości 1688,90 zł. W styczniu zleceniobiorca wykonał jeszcze drugą umowę zlecenia na kwotę 1900 zł, ze styczniowym terminem wypłaty. Jeśli żadnemu z płatników wykonawca nie złoży w styczniu oświadczenia w sprawie zasad ubezpieczenia, obie umowy będą obowiązkowo oskładkowane. Ubezpieczony może natomiast wybrać do oskładkowania tylko drugą umowę, bo z niej wynagrodzenie jest wyższe niż minimalne. Wówczas pierwszemu zleceniodawcy musi złożyć oświadczenie, że w okresie od 1 do 31 stycznia 2016 r. z umowy z nim zawartej podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Pomoc ZUS w ustaleniu obowiązku ubezpieczeń

Od 1 stycznia 2016 r., w związku z nowymi przepisami, płatnicy zyskają pewne narzędzie, dzięki któremu będą mogli zweryfikować, czy prawidłowo ustalili obowiązek ubezpieczeń i rozliczyli składki za swoich ubezpieczonych. Na podstawie art. 34 ust. 6 ustawy systemowej ZUS, na wniosek płatnika składek, zbada prawidłowość wykazanych przez tego płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, osiągających przychody ze zleceń i innych tytułów. Jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek ZUS stwierdzi błędne wykazanie składek, poinformuje o tym niezwłocznie zarówno płatnika składek, jak i ubezpieczonego za pośrednictwem tego płatnika.

Wynika z tego, że z nowego uprawnienia będzie można skorzystać dopiero po złożeniu kompletu dokumentów za dany miesiąc. ZUS bowiem na ich podstawie sprawdzi, czy składki zostały ustalone prawidłowo. Oceni sytuację ubezpieczeniową wskazanej osoby, biorąc pod uwagę raporty miesięczne złożone za nią przez wszystkich płatników. Wtedy ZUS będzie wiedział, jaka była łączna podstawa składek w danym miesiącu. Jeśli wykryje błędy, wezwie do złożenia korekt nie tylko płatnika, który złożył wniosek, ale także pozostałych płatników, jeżeli jedna korekta pociągnie za sobą konieczność poprawienia dokumentów także przez inne podmioty.

Przykładowy wzór wniosku o sprawdzenie przez ZUS prawidłowości rozliczonych składek

Korygowanie dokumentów dla zleceniobiorcy

W razie konieczności złożenia korekt postępowanie płatnika powinno przebiegać następująco:

KROK 1 - wyrejestrowanie zleceniobiorcy z błędnych ubezpieczeń

Należy wyrejestrować zleceniobiorcę na formularzu ZUS ZWUA z dotychczasowych błędnie wskazanych ubezpieczeń z datą, od kiedy powinien podlegać prawidłowym ubezpieczeniom w ZUS z umowy zlecenia.

KROK 2 - zgłoszenie zleceniobiorcy do prawidłowych ubezpieczeń

Należy złożyć za zleceniobiorcę zgłoszenie do prawidłowych ubezpieczeń na formularzu:

● ZUS ZUA, jeśli zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu, lub

● ZUS ZZA, jeżeli zleceniobiorca podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.

KROK 3 - skorygowanie błędnych dokumentów rozliczeniowych

Za zleceniobiorcę należy złożyć w trybie korekty:

● odpowiedni raport miesięczny z prawidłowo ustaloną podstawą wymiaru i kwotami składek:

- ZUS RCA ze składkami społecznymi, gdy wcześniej został złożony raport ZUS RZA z rozliczoną składką zdrowotną, lub

- ZUS RZA ze składką zdrowotną, gdy wcześniej został złożony raport ZUS RCA ze składkami społecznymi, oraz

● deklarację ZUS DRA zawierającą dane dotyczące wszystkich ubezpieczonych, tzn. zarówno tego, za którego został sporządzony imienny raport miesięczny korygujący, jak i tych, których rozliczono prawidłowo w poprzednim zestawie dokumentów; imienny raport korygujący powinien być oznaczony tym samym numerem (w polu 01 "Identyfikator raportu") co deklaracja rozliczeniowa korygująca, która jest załącznikiem do deklaracji ZUS DRA.

PRZYKŁAD

Od 1 lutego 2016 r. Ewelina P. została zgłoszona do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz do ubezpieczenia zdrowotnego przez firmę A. Wiedząc, że zleceniobiorczyni wykonuje jednocześnie drugą umowę zlecenia, firma A wystąpiła do ZUS z wnioskiem o zbadanie prawidłowości wykazanych przez siebie składek w lutym 2016 r., od podstawy wymiaru wynoszącej 1500 zł. Po sprawdzeniu okazało się, że od 1 lutego 2016 r. Ewelina P. została zgłoszona jako zleceniobiorca przez innego płatnika - firmę B, tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Tam składkę rozliczono od kwoty 200 zł. W tym przypadku ZUS wskaże, że firma A prawidłowo rozliczyła składki za luty 2016 r., natomiast firma B powinna zgłosić tę osobę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, gdyż łączna podstawa w lutym nie osiągnęła kwoty 1850 zł, tj. minimalnego wynagrodzenia. ZUS skieruje do firmy B wezwanie, aby złożyła za zleceniobiorczynię:

● wyrejestrowanie z ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA z datą od 1 lutego oraz

● zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA od 1 lutego 2016 r., a także

● raport ZUS RCA w trybie korekty z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 200 zł wraz z deklaracją ZUS DRA za wszystkich ubezpieczonych w lutym 2016 r.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 4 pkt 9, art. 6 ust. 1 pkt 1, 2, 4, 5, 6, 10, art. 8 ust. 6, art. 9, art. 18 ust. 3, art. 34, art. 36 ust. 1-2, ust. 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 121; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1830

● art. 1, 3 i 6 ustawy z 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2014 r., poz. 1831; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1153

● art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e), art. 69, art. 81 ust. 1, art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - j.t. Dz.U. z 2015 r., poz. 581; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1844

● § 1-2 rozporządzenia Rady Ministrów z 11 września 2014 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2015 r. - Dz.U. z 2014 r., poz. 1220

● § 1-2 rozporządzenia Rady Ministrów z 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r. - Dz.U. z 2015 r., poz. 1385

Izabela Nowacka

ekonomistka, od wielu lat zajmuje się tematyką wynagrodzeń i rozliczaniem płac, autorka licznych publikacji z dziedziny prawa pracy i ubezpieczeń społecznych