Nowelizacja została przeprowadzona ustawą z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Jej celem jest uproszczenie, ujednolicenie i uporządkowanie systemu urlopów związanych z rodzicielstwem i opieką nad dzieckiem. Ułatwi to pracownikom realizację ich praw, a pracodawcom wypełnianie wynikających z tego obowiązków.

Dodatkowy urlop macierzyński włączony do urlopu rodzicielskiego

Nowelizacja włącza obecny dodatkowy urlop macierzyński do urlopu rodzicielskiego. Ustawodawca uznał, że wyodrębnienie dwóch uprawnień o niemal identycznym charakterze niepotrzebnie komplikuje system urlopów. W efekcie od 2 stycznia 2016 r. będą funkcjonować:

● urlop macierzyński w wymiarze uzależnionym od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie (tak jak obecnie, wymiar będzie wynosił od 20 do 37 tygodni),

● urlop rodzicielski, którego maksymalny wymiar został powiększony do 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka lub do 34 tygodni w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie,

● urlop wychowawczy w maksymalnym wymiarze do 36 miesięcy.

Dłuższy termin na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego

W wyniku nowelizacji wydłuży się termin, w którym można wykorzystać urlop rodzicielski. Obecnie z tego urlopu można skorzystać wyłącznie bezpośrednio po dodatkowym urlopie macierzyńskim, w całości albo w częściach następujących bezpośrednio po sobie. Sprawia to, że całość urlopów macierzyńskiego, dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego kumuluje się w pierwszym roku życia dziecka. Od 2 stycznia 2016 r. część urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni będzie można wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Również urlop wychowawczy będzie można wykorzystać do zakończenia roku, w którym dziecko kończy 6 lat. Obecnie urlop ten jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5. roku życia.

PRZYKŁAD

Pracownica urodziła dziecko 2 lutego 2016 r. Jeżeli zdecyduje się wykorzystać urlop wychowawczy z tego tytułu, to może on być udzielony na okres do 31 grudnia 2022 r.

Natomiast urlop ojcowski będzie można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia lub do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka. Obecnie pracownik może wykorzystać ten urlop jedynie w pierwszym roku życia dziecka lub w ciągu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka.

Wymiana uprawnień urlopowych między rodzicami

W aktualnym stanie prawnym tylko rodzice dziecka posiadający status pracowników mogą dzielić się uprawnieniami do dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Obowiązujące przepisy nie przewidują natomiast możliwości dzielenia się uprawnieniami, jeżeli jedno z rodziców ma status pracownika, drugie natomiast jest objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa na innej podstawie niż stosunek pracy (np. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej). Po wejściu w życie nowelizacji ten stan prawny ulegnie zmianie. Od 2 stycznia 2016 r. rodzice, z których jedno jest pracownikiem, a drugie jest ubezpieczone z innego tytułu niż stosunek pracy, będą mogli wymieniać się uprawnieniami urlopowymi.

PRZYKŁAD

Po nowelizacji przepisów od 2 stycznia 2016 r. pracownica po urodzeniu dziecka wykorzystała 14 tygodni urlopu macierzyńskiego i zrezygnowała z dalszego korzystania z tego urlopu. Ojciec dziecka jest objęty ubezpieczeniem z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Zatem po rezygnacji pracownicy z urlopu macierzyńskiego będzie on mógł pobierać zasiłek macierzyński przez 6 tygodni, czyli przez okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego niewykorzystanej przez pracownicę.

Praca podczas urlopu rodzicielskiego

Dodatkowy urlop macierzyński lub urlop rodzicielski można obecnie łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.

Od 2 stycznia 2016 r. w razie łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą nastąpi wydłużenie okresu tego urlopu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy podjętej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu. Maksymalnie wymiar urlopu wyniesie wówczas 64 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka i 68 tygodni w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu.

PRZYKŁAD

Po zmianie przepisów od 2 stycznia 2016 r. pracownica po urodzeniu dziecka i wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego korzysta z urlopu rodzicielskiego w pełnym przysługującym jej wymiarze. Podczas tego urlopu pracuje na 1/4 wymiaru czasu pracy u pracodawcy udzielającego urlopu. Jej urlop rodzicielski wydłuży się o 8 tygodni (32 tygodnie x 1/4 = 8 tygodni) i wyniesie 40 tygodni.

Przepisy przejściowe

Nowelizacja obejmuje nie tylko pracowników, którzy po dniu jej wejścia w życie staną się rodzicami, ale także tych, którzy w tym dniu już korzystają z uprawnień przysługujących rodzicom. Pracownikom korzystającym 2 stycznia 2016 r. z dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwało prawo do tego urlopu na obecnych zasadach. Będą oni jednak mogli skorzystać z urlopu rodzicielskiego w wymiarze odpowiadającym różnicy między nowym wymiarem tego urlopu a wymiarem udzielonego dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Natomiast pracownicy korzystający 2 stycznia 2016 r. z urlopu rodzicielskiego będą mogli łączyć ten urlop z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 1, 28 i 29 ustawy z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2015 r., poz. 1268

● art. 180, 182¹, 182^1a i 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1268

Tomasz Kowalski

prawnik, redaktor "MONITORA księgowego"