Obecne przepisy sprzyjają powstawaniu nadużyć zwłaszcza wśród przedsiębiorców, którzy po bardzo krótkim okresie ubezpieczenia z zadeklarowaną maksymalną podstawą składek na ubezpieczenie chorobowe (w 2015 r. jest to kwota 9897,50 zł) występują z wnioskiem o wypłatę świadczeń chorobowych, które są liczone właśnie od kwoty zadeklarowanej. Osoby prowadzące działalność często przerywają okres dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, aby podstawa wymiaru zasiłku nie była liczona z 12 miesięcy. Następnie ponownie przystępują do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i opłacają przez jeden lub dwa miesiące składki ZUS od maksymalnej podstawy wymiaru ustalonej dla dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Ta sytuacja powoduje, że zasiłek obliczany jest tylko z ostatniego okresu ubezpieczenia.

Najczęściej z tego mechanizmu korzystają przedsiębiorcze przyszłe matki, które po opłaceniu zaledwie jednej składki mają prawo do wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez okres 52 tygodni (ciąża pojedyncza) lub nawet 71 tygodni (w przypadku ciąży mnogiej). Proponowana w ustawie zmiana sposobu obliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla osób niebędących pracownikami ma spowodować ograniczenie wysokich wypłat świadczeń chorobowych. Planowane wejście w życie tej zmiany ma nastąpić pierwszego dnia czwartego miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia.

Ponadto projekt ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (nad którym obecnie trwają prace w Senacie) wprowadza korzystne zmiany w zakresie:

● sposobu wystawiania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy,

● uprawnień do zasiłku macierzyńskiego dla ojca dziecka, oraz

● uprawnień do zasiłku opiekuńczego.

Zwolnienia lekarskie w formie elektronicznej

Z przygotowanej nowelizacji wynika, że od 1 stycznia 2016 r. dowodami uprawniającymi do świadczeń chorobowych będą zarówno zaświadczenia lekarskie w formie elektronicznej, jak i wydrukowane z systemu teleinformatycznego. W okresie przejściowym (który ma trwać do końca 2017 r.) dokumentowanie uprawnień do świadczeń chorobowych będzie możliwe także w dotychczasowej formie, czyli na druku zwolnienia lekarskiego ZUS ZLA. Docelowo jednak zwolnienia lekarskie mają być wystawiane tylko w formie dokumentu elektronicznego. Wprowadzone zmiany mają na celu m.in.:

● poprawienie prawidłowości wystawianych zaświadczeń,

● zniesienie obowiązku dostarczania płatnikowi zwolnienia lekarskiego w ciągu 7 dni przez ubezpieczonego,

● wprowadzenie automatycznej informacji dla płatnika o zaświadczeniu wystawionym dla ubezpieczonego, a także

● ograniczenie możliwości popełniania nadużyć i fałszowania zwolnień lekarskich, oraz

● efektywniejszą kontrolę prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz kontrolę prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy przez ZUS.

Zmiany w ustalaniu uprawnień do zasiłku opiekuńczego

Przygotowywana ustawa ma też od 1 stycznia 2016 r. rozszerzyć definicję członków rodziny. Będą nimi także ojczym i macocha oraz rodzic dziecka. Dzięki proponowanej zmianie definicji rodzice dziecka pozostający w nieformalnym związku będą mieli prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem lub jeżeli jeden z rodziców nie będzie mógł sprawować tej opieki z powodu porodu, choroby lub pobytu w szpitalu (lub innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego).

Rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego

Ostatnią przygotowaną przez ustawodawcę zmianą jest rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego. Obecnie w przypadku śmierci nieubezpieczonej matki dziecka, porzucenia przez nią dziecka lub niemożności sprawowania przez nią opieki z powodu niezdolności do samodzielnej egzystencji, ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny nie przysługuje zasiłek macierzyński. Dlatego konieczna jest w tym przypadku zmiana przepisów, aby w szczególnych przypadkach ojciec dziecka lub członek rodziny mógł z tego zasiłku skorzystać. Przygotowane zmiany mają wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia nowelizacji w Dzienniku Ustaw.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 1-2 ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw - w dniu oddania bieżącego numeru Mk do druku ustawa przekazana do Senatu

● art. 6, 32-32a, 48-60, 62 i 69 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 159

Agata Pinzuł

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych, redaktor "MONITORA księgowego"