Z odwrotnym obciążeniem mamy do czynienia w przypadku nabycia towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT. Podatnikami w przypadku nabycia tych towarów są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

● dokonującym ich dostawy jest podatnik prowadzący działalność gospodarczą, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT, tj. wartość sprzedaży opodatkowanej przekroczyła 150 000 zł i podatnik nie rozpoczyna prowadzenia działalności gospodarczej;

● nabywcą jest podatnik, tj. osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą;

● dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, tj. dostawa nie dotyczy towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W przypadku spełnienia wszystkich wymienionych warunków faktura wystawiona przez sprzedawcę (czynnego podatnika VAT) nie zawiera stawki ani kwoty VAT; sprzedawca wykazuje na fakturze wartość transakcji netto. Ponadto zgodnie z regulacjami art. 106e ust. 1 pkt 18 w przypadku dostawy towarów lub wykonania usługi, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi, faktura powinna zawierać wyrazy "odwrotne obciążenie".

Obowiązek rozliczenia VAT należnego z tytułu zakupu objętego załącznikiem nr 11 spoczywa na nabywcy. Jeżeli nabywca jest czynnym podatnikiem VAT, przysługuje mu również prawo do rozliczenia podatku naliczonego w kwocie VAT należnego. Odliczenia tego można dokonać w rozliczeniu za okres, w którym powstał u nabywcy obowiązek podatkowy od transakcji wykazanej na dokumencie sprzedaży. Podstawą opodatkowania jest kwota należna sprzedawcy (wartość zobowiązania).

Ustawodawca nie określił sposobu udokumentowania rozrachunków VAT dotyczącego "odwrotnego obciążenia VAT", pozostawiając tę kwestię w gestii podatnika. A zatem podatnik może wystawić fakturę wewnętrzną, polecenie księgowania lub dokonać stosownych zapisów na otrzymanej fakturze zakupu.

Podatnicy nabywający towary, od których muszą rozliczyć VAT, nieskładający deklaracji VAT-7, VAT-7K, VAT-7D, VAT-8, składają deklarację VAT-9M, w której wykazują wyłącznie kwotę podatku należnego. Termin złożenia deklaracji to 25 dzień miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczy.

UWAGA!

W przypadku obrotu towarami objętymi mechanizmem odwrotnego obciążenia VAT status nabywcy decyduje o tym, kto rozlicza podatek od transakcji. A zatem sprzedaż np. wyrobów stalowych dokonywana na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej nie daje możliwości zastosowania odwrotnego obciążenia i wówczas to sprzedawca rozlicza VAT.

PRZYKŁAD

Podatnik sprzedaje odpady szklane.

Wartość sprzedaży netto: 3000 zł.

Koszt własny: 2000 zł.

I. Ujęcie faktury "odwrotne obciążenie" w ewidencji księgowej sprzedawcy

1. Faktura sprzedaży odpadów szklanych:

Wn "Rozrachunki z odbiorcami" 3 000 zł

Ma "Przychody ze sprzedaży" 3 000 zł

2. Wydanie sprzedanych zapasów:

Wn "Koszt własny sprzedanych towarów" 2 000 zł

II. Ujęcie faktury "odwrotne obciążenie" w ewidencji księgowej nabywcy

1. Faktura zakupu odpadów szklanych:

Wn "Rozliczenie zakupu" 3 000 zł

Ma "Rozrachunki z dostawcami" 3 000 zł

2. Faktura wewnętrzna, PK lub inny dokument stosowany w przedsiębiorstwie - rozliczenie podatku od towarów i usług (stawka VAT 23%):

Wn "Rozrachunki z tytułu VAT - VAT naliczony" 690 zł

Ma "Rozrachunki z tytułu VAT - VAT należny" 690 zł

1. Ujęcie transakcji w deklaracji VAT u sprzedawcy

1.1. Ujęcie transakcji w deklaracji VAT - sprzedawca VAT czynny

Podatnik VAT czynny ujmuje sprzedaż w deklaracji VAT-7 lub VAT-7K.

2. Ujęcie transakcji w deklaracji VAT u nabywcy

2.1. Sprzedawca i nabywca są czynnymi podatnikami VAT

Nabywca dokonuje zakupu od czynnego podatnika VAT, a nabyte materiały będą wykorzystane na potrzeby sprzedaży opodatkowanej. Ujmuje on tę transakcję w deklaracji VAT-7 (rozliczenia VAT miesięczne) lub VAT-7K (rozliczenia VAT kwartalne) w pozycjach dotyczących VAT należnego oraz VAT naliczonego. W tym przypadku transakcja ta jest neutralna z punktu widzenia VAT.

2.2. Nabywca korzysta ze zwolnienia z VAT, sprzedawca jest czynnym podatnikiem VAT

Nabywca, podatnik, u którego sprzedaż jest zwolniona z VAT na mocy art. 113 ustawy o VAT, dokonując zakupu od czynnego podatnika VAT, jest zobowiązany do naliczenia i odprowadzenia na rachunek urzędu skarbowego VAT należnego od tej transakcji. Składa on deklarację VAT-9M.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 113 ust. 1, 9 art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054; ost.zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 1171

Elżbieta M. Kowalska

nauczyciel akademicki, trener