Zarówno w przypadku podróży służbowych na terenie kraju, jak i podróży zagranicznych pracodawca może, na wniosek pracownika, zezwolić mu na przejazd pojazdami niebędącymi własnością zatrudniającego, tj. samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem. Zgoda udzielona pracownikowi na odbycie podróży służbowej pojazdem będącym jego własnością może być też warunkowa.

PRZYKŁAD

Pracodawca zdecydował, że wyrazi zgodę na przejazd w delegacji samochodem pracownika i rozliczenie tego przejazdu w formie kilometrówki, ale pod warunkiem, że pracownik ten zgodzi się zabrać drugiego pracownika, który razem z nim pojedzie w delegację. Pracodawca nie może narzucić pracownikowi obowiązku przewożenia prywatnym samochodem innych osób. Jeżeli jednak takie rozwiązanie zostanie z nim uzgodnione, to rozliczenie kosztów przejazdu zostanie dokonane we wspomnianej wyżej formie, tj. kilometrówki. Pracownik, który pojedzie w delegację jako pasażer, nie otrzyma zwrotu kosztów podróży, gdyż nie będzie ich ponosił.

W przypadku korzystania z samochodu pracownika w podróży służbowej z reguły chodzi o zgodę na konkretny wyjazd. Można jednak dopuścić zawarcie umowy zobowiązującej pracownika do korzystania przy przejazdach służbowych z będącego jego własnością samochodu. Taka umowa może być pomocna zwłaszcza wtedy, gdy pracownik stosunkowo często odbywa podróże służbowe, w których przejazd środkami komunikacji publicznej byłby nieracjonalny czasowo lub finansowo. W takiej sytuacji pracownik nie wyraża każdorazowo zgody na przejazd w delegacji własnym samochodem, gdyż jego zobowiązanie wynika z zawartej umowy.

Rozliczenie kosztów przejazdu prywatnym pojazdem

Wysokość stawki za 1 kilometr przebiegu pojazdu prywatnego do celów służbowych jest uzależniona od rodzaju środka transportu, jaki pracownik będzie wykorzystywał w podróży. Bez znaczenia pozostaje, czy podróż będzie odbywana na terenie kraju, czy poza jego granicami.

Stawki za 1 km przebiegu pojazdu obowiązujące od 14 listopada 2007 r.

Kwoty wskazane w tabeli są stawkami maksymalnymi. Ich przekroczenie przy rozliczaniu kosztów przejazdu spowoduje, że nie będzie możliwości zaliczenia nadwyżki do kosztów uzyskania przychodów pracodawcy (art. 16 ust. 1 pkt 30 ustawy o pdop i art. 23 ust. 1 pkt 36 ustawy o pdof). Ponadto od różnicy między kwotą faktycznie wypłaconą a kwotą wynikającą z pomnożenia stawki wynikającej z rozporządzenia w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (dalej rozporządzenie w sprawie zwrotu kosztów używania pojazdów) przez liczbę przejechanych kilometrów należy odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy i opłacić składki na ubezpieczenia społeczne (art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o pdof).

Pracodawca może też dokonywać zwrotu kosztów kilometrówki na podstawie niższej stawki za 1 kilometr niż przewidziana w rozporządzeniu w sprawie zwrotu kosztów używania pojazdów. Pracownik wnioskujący o zgodę na zwrot kosztów użytkowania prywatnego pojazdu musi znać te kwoty przed uzgodnieniem z pracodawcą wyjazdu swoim środkiem transportu.

Przykładowy zapis regulaminu podróży służbowych dotyczący zwrotu kosztów na podstawie tzw. kilometrówki

Przy rozliczaniu delegacji odbytej środkiem transportu nienależącym do pracodawcy należy brać pod uwagę wyłącznie faktyczną liczbę przejechanych kilometrów w celu wykonania zadania służbowego.

PRZYKŁAD

Piotr W. pojechał swoim samochodem w delegację ze Szczecina do Poznania. Celem wyjazdu było spotkanie z kontrahentem w jego siedzibie. Po spotkaniu pracownik bezpośrednio wracał do Szczecina. Odległość między siedzibą pracodawcy, skąd pracownik wyruszył w podróż, a siedzibą kontrahenta wynosi 255 km.

Rozliczenie wyjazdu nie musi w tym przypadku wynosić dokładnie 510 km (2 x 255 km). Pracownik nie jest bowiem zobowiązany jechać najkrótszą możliwą trasą i pracodawca powinien liczyć się z możliwością objazdu ze względu np. na wypadek czy roboty drogowe. Dłuższy przejazd może być też wynikiem wyboru pracownika, np. odległość jest większa, ale na trasie nie ma utrudnień w ruchu. Różnica powinna być jednak obiektywnie nieznaczna (np. od 10 do 20 km). Przy takim przejeździe trudno byłoby bowiem zaakceptować rozliczenie np. na 600 km.

Wskazana w rozliczeniu wyższa liczba kilometrów byłaby jednak uzasadniona, gdyby podczas wyjazdu do Poznania Piotr W. musiał spotkać się z kilkoma kontrahentami. W tym przypadku, oprócz rozliczenia kosztów przejazdu, pracodawca powinien zażądać od pracownika pisemnego wykazania podanej liczby kilometrów. Pracodawca akceptując takie oświadczenie musi pamiętać, że to on w razie kontroli będzie odpowiadał za nieprawidłowe rozliczenie podatkowo-składkowe w razie zakwestionowania przez organ kontrolny wskazanych przez pracownika i zaakceptowanych przez pracodawcę odległości.

Pracodawca powinien szczegółowo analizować przedstawione przez pracownika informacje wpływające na wysokość zwracanych mu kosztów przejazdu prywatnym pojazdem. Może w tym celu porównywać je z rozliczeniami innych osób odbywających delegacje na tej samej trasie. Zdarzające się w praktyce duże rozbieżności dotyczące liczby przejechanych kilometrów powinny być dostrzeżone przez osobę odpowiedzialną za rozliczenia i to ona powinna zwrócić się do pracowników o stosowne wyjaśnienia.

Jedyny właściwy podział w zakresie ustalania wysokości kilometrówki dotyczy pojemności skokowej silnika. Nie ma zatem znaczenia np. wartość pojazdu udostępnionego przez pracownika czy ceny biletów obowiązujących na danej trasie.

PRZYKŁAD

Tomasz L. otrzymał polecenie wyjazdu w podróż służbową ze wskazaniem środka transportu na PKP TLK II klasy. Po powrocie pracownik złożył oświadczenie, że pojechał swoim samochodem, ponieważ wstrzymano ruch pociągów z powodu awarii trakcji, a zatem nie ma biletów potwierdzających przejazd pociągiem. Jeżeli pracodawca nie wyraził zgody na zmianę środka transportu, należy uznać, że pracownik składając oświadczenie potwierdził, iż nieprawidłowo wykonał polecenie służbowe. Skutkuje to brakiem prawa do zwrotu kosztów przejazdu, ponieważ w rzeczywistości nie poniósł on wydatku na określony w poleceniu służbowym środek transportu, a zatem nie może otrzymać zwrotu poniesionych kosztów na przejazd liniami PKP. W tej sytuacji nie można mówić o zwrocie kosztów biletu, gdyż pracownik nie poniósł takich kosztów. Jeżeli pracodawca zaakceptuje zmianę środka transportu, co może zrobić w szczególności ze względu na obiektywne powody, np. ze względu na awarię trakcji i w konsekwencji wybór samochodu pracownika jako jedyny środek transportu pozwalający na dotarcie na miejsce na czas, to rozliczenie musi wynikać z kilometrówki. Niedopuszczalne byłoby dokonanie rozliczenia na podstawie cen biletów PKP TLK II klasy.

Ewidencja przebiegu pojazdu

Użytkowanie do celów służbowych pojazdu niebędącego własnością pracodawcy powoduje konieczność prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu. Powinna ona zawierać co najmniej następujące dane:

● nazwisko, imię i adres zamieszkania osoby używającej pojazdu,

● numer rejestracyjny pojazdu i pojemność silnika,

● kolejny numer wpisu,

● datę i cel wyjazdu,

● opis trasy (skąd - dokąd),

● liczbę faktycznie przejechanych kilometrów,

● stawkę za 1 km przebiegu,

● kwotę wynikającą z przemnożenia liczby faktycznie przejechanych kilometrów i stawki za 1 km przebiegu,

● podpis podatnika (pracodawcy) i jego dane.

Wzór ewidencji przebiegu pojazdu jest dostępny na www.inforfk.pl w zakładce Formularze.

Z definicji podróży służbowej wynika jej incydentalny charakter i taki wyjazd stanowi odstępstwo od wykonywania czynności w stałym miejscu pracy. Znacząco odróżnia to przejazd w delegacji samochodem prywatnym od regularnego wykorzystywania samochodu do celów służbowych w jazdach lokalnych. Należy przyjąć, że do celów rozliczeniowych wystarczające jest prowadzenie ewidencji przebiegu obejmującej dany wyjazd. Ewidencja nie musi być odrębnym dokumentem od rozliczenia podróży służbowej, jeżeli rozliczenie to zawiera dane wymagane w ewidencji. Podobne stanowisko zajął m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 5 maja 2010 r. (IBPBII/1/415-248/10/MK).

Odpowiedzi na pytania Czytelników

Zawarliśmy z pracownikiem umowę dotyczącą użytkowania w celach służbowych do jazd lokalnych jego prywatnego samochodu. Czy możemy nakazać mu wyjazd w delegację tym samochodem?

Podpisanie tego rodzaju umowy nie powoduje, że można uznać, iż pracownik wyraża zgodę na przejazdy w podróżach służbowych swoim samochodem.

Umowa dotycząca korzystania z samochodu prywatnego do celów służbowych, zawarta na podstawie rozporządzenia w sprawie zwrotu kosztów używania pojazdów albo zawierająca wyraźne odniesienia do tego rozporządzenia, dotyczy tylko użytkowania pojazdu w zwykłej, codziennej pracy pracownika w obrębie jego miejsca pracy. Powołane rozporządzenie nie ma zastosowania w przypadku zwrotu kosztów użytkowania pojazdów do celów służbowych poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy pracownika. Nie obejmuje ono zatem rozliczeń związanych z odbywaniem podróży służbowych. Pojęcie "jazdy lokalne" powinno być odnoszone do użytkowania pojazdu nie tylko na terenie miasta, w którym pracownik jest zatrudniony, ale też do wyjazdów odbywających się na terenie stanowiącym miejsce pracy pracownika. Tylko takie rozumienie pojęcia "jazdy lokalne" jest możliwe do przyjęcia na podstawie przepisów o użytkowaniu pojazdów niebędących własnością pracodawcy do jazd lokalnych oraz przepisów o podróżach służbowych. Takie stanowisko zajął również WSA w Opolu w wyroku z 25 września 2009 r. (I SA/Op 264/09).

PODSTAWA PRAWNA:

● § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej - Dz.U. z 2013 r., poz. 167

● § 1-2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy - Dz.U. Nr 27, poz. 271; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 61, poz. 308

● art. 34a ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym - j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1414; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 915

● art. 16 ust. 1 pkt 30 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 851

● art. 21 ust. 1 pkt 16, art. 23 ust. 1 pkt 36, ust. 5, ust. 7 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 361; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 915

Marek Rotkiewicz

ekspert z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, prawa cywilnego i prawa Unii Europejskiej, autor ponad 1500 publikacji, szkoleniowiec, prowadzi działalność doradczą