Dochód, z którego opłacono koszty sądowe, nie może zostać uznany za wydatkowany na cele ochrony zdrowia. Tym samym dochód ten nie jest zwolniony od podatku. Wydatki te mogą jednak zostać zaliczone przez szpital do kosztów podatkowych. Istnieje tu jednak ryzyko sporu z organami podatkowymi. Szczegóły - w uzasadnieniu.

Od podatku zwolnione są dochody podatników, których celem statutowym jest m.in. ochrona zdrowia (art. 17 ust. 1 pkt 4 updop). Zwolnienie to nie obejmuje jednak wszystkich dochodów podatnika, lecz tylko przeznaczone na wymienione w tym przepisie cele.

W przedstawionej sytuacji dochody, z których są finansowane koszty sądowe ponoszone przez szpital, nie mogą zostać uznane za dochody, które wydatkowano na cel statutowy objęty zwolnieniem podatkowym (tu: ochrona zdrowia). A tylko poniesienie dochodów na ten cel jest w przypadku Czytelnika zwolnione od podatku na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 updop. Należy się zgodzić z Dyrektorem Izby Skarbowej w Katowicach, który w interpretacji indywidualnej z 23 sierpnia 2013 r. (sygn. IBPBI/2/423-623/13/JD) stwierdził, że:

(...) dochód Szpitala uprzednio przeznaczony na cele statutowe preferowane zwolnieniem podatkowym (ochrona zdrowia), a następnie wydatkowany na uiszczenie kosztów sądowych i kosztów zastępstwa procesowego nie może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania. Dokonując interpretacji przepisów prawa podatkowego wprowadzających zwolnienie z opodatkowania, należy przede wszystkim bazować na ich literalnym brzmieniu. Zwolnienia podatkowe są bowiem odstępstwem od konstytucyjnej zasady powszechności opodatkowania i z tego powodu przepisy, które je wprowadzają, muszą być interpretowane ściśle z brzmieniem nadanym im przez ustawodawcę. Jeżeli zatem podstawą zwolnienia dochodu z opodatkowania jest ochrona zdrowia, to dochód przeznaczony na ten cel musi być rzeczywiście na ten cel wydatkowany (tożsamość celu). Poniesienie przez Wnioskodawcę kosztów sądowych i kosztów zastępstwa procesowego nie może być uznane za ich poniesienie na ochronę zdrowia. Jak wskazano bowiem we wniosku, pomiędzy tymi kosztami a celem preferowanym przez ustawodawcę zwolnieniem podatkowym nie istnieje bezpośredni związek, a tylko taki dopuszcza możliwość zwolnienia z opodatkowania.

Nie oznacza to jednak, że szpital nie może poniesionych kosztów sądowych rozliczyć podatkowo. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega bowiem dochód, tj. nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania (art. 7 ust. 2 updop). Do kosztów podatkowych można zaliczać wydatki mające na celu ochronę interesów prawnych podatników, w tym ponoszone przez nich koszty sądowe. Dotyczy to również kosztów sądowych przegranych spraw sądowych. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 10 października 2008 r. (sygn. IBPB3/423-605/08/MO):

(...) Spółka poniosła koszty postępowania sądowego, aby zapobiec wydatkom z tytułu odszkodowania. W związku z powyższym należy uznać, iż koszty postępowania sądowego poniesione przez Spółkę pozostawały w związku z uzyskiwanymi przychodami i miały na celu zachowanie źródła przychodów, a więc można zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodu.

Na zaliczanie do kosztów podatkowych opłat sądowych przez pozwanego podatnika zgodził się również, przykładowo, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 23 marca 2012 r. (sygn. ILPB3/423-609/11-4/JG), stwierdzając, że:

(...) wydatki związane z prowadzonym przeciwko Spółce postępowaniem sądowym, poniesione przez powoda (poszkodowanego, który wniósł pozew przeciwko Spółce), mogą stanowić koszty uzyskania przychodów. Zgodnie bowiem z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W przedstawionej sytuacji koszty sądowe szpital może zaliczać do kosztów uzyskania przychodów (niezależnie od tego, jak sprawa się zakończy). Do kosztów podatkowych szpital nie będzie mógł natomiast zaliczyć ewentualnego odszkodowania zasądzonego przez sąd. W tym zakresie znajdzie zastosowanie art. 16 ust. 1 pkt 22 updop. Przepis ten wyłącza możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odszkodowań oraz kar umownych, między innymi, z tytułu wad wykonanych usług. Zapłaty takiego odszkodowania szpital nie będzie mógł również uznać za wydatkowanie na cel uprawniający do zwolnienia, określonego w art. 17 ust. 1 pkt 4 updop. Wypłacenie odszkodowania pacjentowi nie jest bowiem wydatkowaniem dochodu na cel statutowy szpitala (ochrona zdrowia).

Część organów podatkowych odmawia podatnikom możliwości zaliczania do kosztów podatkowych wydatków na koszty sądowe, w których podatnicy ci występują jako pozwani (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 26 lutego 2010 r., sygn. IPPB3/423-882/09-4/GJ, czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 12 kwietnia 2012 r., sygn. IBPBI/2/423-44/12/SD). Przyjęcie takiego stanowiska (według redakcji nieprawidłowego) oznaczałoby, że w przedstawionej sytuacji szpital nie może kosztów sądowych uznać ani za koszty podatkowe, ani za dochód przeznaczony na zwolnione od podatku cele ochrony zdrowia. W przypadku uznania wydatków na postępowania sądowe istnieje zatem ryzyko sporu z organami podatkowymi. W związku z tym ryzykiem szpital może rozważyć wystąpienie o wydanie interpretacji podatkowej w tej sprawie.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 22 i art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1387

Tomasz Krywan

prawnik, doradca podatkowy, właściciel kancelarii doradztwa podatkowego, autor licznych publikacji

"Niewypłacalny przedsiębiorca może się ubiegać o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu upadłościowym" - Mk nr 8/2013.