problem

rada

Organy podatkowe twierdzą, że nie można zaliczyć do kosztów podatkowych wydatków związanych z zawarciem ugody w sytuacji, w której spółka nie była zobowiązana do zapłaty odszkodowania. Przyjęcie przez spółkę stanowiska przeciwnego naraża ją więc na ryzyko sporu z organami podatkowymi.

Istnieją jednak przypadki, w których ugoda może zostać uznana za koszt przedsiębiorcy. Szczegóły - w uzasadnieniu.

uzasadnienie

W przedstawionym stanie faktycznym spółka poniosła wydatki związane z zawarciem ugody z kontrahentem. Wydatki tego rodzaju nie zostały przez ustawodawcę wymienione w katalogu wydatków wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów zawartym w art. 16 ust. 1 updop. O możliwości zaliczenia ww. wydatków do kosztów uzyskania przychodów decyduje zatem związek poniesionego wydatku z funkcjonowaniem spółki oraz możliwość przyczynienia się danego wydatku do osiągnięcia przychodu, względnie zabezpieczenia bądź zachowania źródła przychodów.

Przy dokonywaniu oceny zasadności poniesionego wydatku powinni Państwo zwrócić uwagę na kilka okoliczności. Po pierwsze, w opisanej sytuacji sąd uznał, że na podstawie przedmiotowej umowy najmu spółka nie była zobowiązana do zapłaty odszkodowania z tytułu wcześniejszego zakończenia umowy. Przychody podatnika nie były zatem narażone na zmniejszenie, bowiem nie było ryzyka orzeczenia kary umownej lub odszkodowania.

Celem ugody zawartej z kontrahentem nie była więc chęć uniknięcia groźby zapłaty odszkodowania lub kary umownej. Jest to argument przemawiający przeciwko zaliczeniu wydatków poniesionych na zawarcie ugody do kosztów podatkowych. Skoro bowiem zawarcie ugody z kontrahentem nie chroni spółki przed ryzykiem zapłaty odszkodowania lub kary umownej na podstawie omawianej umowy, to taki wydatek nie jest wydatkiem poniesionym w celu zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów.

Z drugiej strony należy zauważyć, że przedłużający się spór mógłby mieć wpływ na reputację spółki oraz dalsze stosunki handlowe z kontrahentem, a w konsekwencji na obroty spółki. Co więcej, przedłużający się spór generowałby dalsze koszty związane z obroną stanowiska spółki. Są to argumenty przemawiające za zaliczeniem do kosztów podatkowych wydatków poniesionych w związku z zawarciem ugody. W tym kontekście wydatki poniesione w związku z zawarciem ugody z kontrahentem mają istotny wpływ na zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów w przyszłości. W konsekwencji można argumentować, że mogą być one zaliczone do kosztów uzyskania przychodów spółki.

Przedstawiona kwalifikacja wydatków do kosztów uzyskania przychodów naraża jednak spółkę na ryzyko sporu z organami podatkowymi. Jak stwierdził w analogicznej sprawie Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 29 lipca 2009 r., nr IBPBI/2/423-594/09/AM:

(...) fundamentalne znaczenie dla dokonania właściwej oceny stanowiska ma stwierdzenie, czy Wnioskodawca byłby w ogóle zobowiązany do zapłaty jakiejś formy odszkodowania, gdyby ugody nie zawarł. W przedstawionym stanie faktycznym i stanowisku Wnioskodawca wielokrotnie stwierdza, że nie został uznany przez sądy za dłużnika Spółki E, a rozwiązanie samej umowy było zgodne z prawem.

Zapłata kwoty wynikającej z zawartej ugody nie służy, wbrew twierdzeniom Wnioskodawcy, zabezpieczeniu czy zachowaniu źródła przychodów, albowiem Wnioskodawca nie musiał się czuć w żadnej mierze zagrożony możliwością utraty środków pieniężnych, gdyż żaden akt do ich wypłaty Wnioskodawcy nie obligował, ani nie przesądzał o jakiejkolwiek winie Wnioskodawcy.

Jeżeli zatem roszczenia Spółki E były bezpodstawne, co potwierdzały kolejne wyroki uprawnionych sądów, to nie było powodu zawierania ugody, a jeżeli takową zawarto, to brak jest racjonalnych powodów, dla których wydatek ten miałby stanowić koszty uzyskania przychodów.

Ze stanowiskiem organu podatkowego zgodził się WSA w Gliwicach w wyroku z 24 lutego 2010 r., sygn. akt I SA/Gl 929/09.

Ugody sądowe będące wynikiem bezprawnego działania przedsiębiorcy

Ugoda sądowa może chronić przedsiębiorcę przed zapłatą wyższego odszkodowania. Koszty takiej ugody mogą być uznane za koszty podatkowe przedsiębiorcy, jednak z wyjątkiem przypadku, gdy ugoda jest wynikiem bezprawnego działania przedsiębiorcy. Tak może być m.in. w przypadku, w którym celem zapłaty kwoty wynikającej z ugody jest zwolnienie spółki z konieczności zapłaty odszkodowania za działanie niezgodne z prawem. Organy podatkowe argumentują, że takie odszkodowanie stanowi swoistą dolegliwość (sankcję) za niezgodne z prawem działanie przedsiębiorcy. Dlatego ugody takie nie stanowią kosztów uzyskania przychodu. Takie stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 24 lutego 2011 r., nr IBPBI2/423-1693/10/CzP.

WAŻNE!

Zapłata kwot ustalonych w ugodzie będącej rezultatem bezprawnego działania spółki nie stanowi w opinii organów podatkowych kosztu podatkowego.

Kiedy ugody mogą być kosztem

Organy podatkowe indywidualnie podchodzą do tego, jakie ugody mogą stanowić koszty podatkowe. Każde takie zdarzenie należy rozpatrywać i oceniać indywidualnie. Korzystną dla podatników interpretację w sprawie zaliczania kosztów ugód do kosztów podatkowych wydał m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach (interpretacja z 13 sierpnia 2010 r., nr IBPBI/2/423-638/10/PC). Wynika z nich, że dla organów podatkowych podstawą oceny zasadności zaliczenia kwoty ustalonej w wyniku ugody jest cel tej ugody i okoliczności jej towarzyszące, a nie sam fakt zawarcia ugody między stronami, wysokość odszkodowania czy kary umownej. Korzystne dla podatników stanowisko zajął także Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 26 stycznia 2010 r., nr ILPB3/423-992/09- -5/JG. W obu tych interpretacjach przesłanką dla uznania wydatków związanych z ugodą sądową za koszt był fakt, że bez zawarcia ugody nie doszłoby do osiągnięcia przychodu z przyszłej transakcji.

Przykłady, w których zezwolono na uznanie ugody za koszt, można znaleźć także w orzecznictwie. Przykładowo - w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 3 lipca 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 511/08, stwierdzono, że:

(...) koszty zapłacone przez stronę skarżącą (m.in. odszkodowanie) w wyniku zawartej ugody sądowej mogą być znacznie mniejsze niż te, które mogłyby być zasądzone, gdyby sprawa zakończyła się wyrokiem. (...) Tym samym z racjonalnego punktu widzenia oraz literalnej wykładni art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. wydatki związane z zawartą w trakcie procesu sądowego ugodą są ponoszone w celu zabezpieczenia bądź zachowania źródła przychodów.

Wyrok ten dotyczył odszkodowań z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości gruntowej stanowiącej własność osób trzecich. Sąd zwrócił uwagę, że szybkie ugodowe uregulowanie stosunków prawnych z właścicielami gruntów, aby prowadzić działalność gospodarczą, było wskazane.

Podsumowując, aby zaliczyć wydatki związane z ugodą do kosztów podatkowych, przedsiębiorca powinien być w stanie wykazać np., że:

● ugoda uchroniła go przed stratą (służyła zatem zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodu),

● zawarcie ugody pozwoliło na osiągnięcie przychodu (np. gdyby ugoda nie została zawarta, transakcja sprzedaży nie doszłaby do skutku),

● ugoda nie wynikała z bezprawnych działań przedsiębiorcy,

● ugoda była wynikiem zajścia okoliczności niezależnych od niego.

w art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 106, poz. 622

Andrzej Hajto

konsultant podatkowy

Sławomir Biliński

konsultant podatkowy