1. Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych

Istotą zmian w tym zakresie jest całkowita likwidacja procesu wydawania certyfikatu księgowego przez Ministra Finansów. W związku z tym wprowadzono zmiany, które powodują, że czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych może wykonywać każda osoba, która spełni wymogi dotyczące posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych i niekaralności (za ściśle określony katalog przestępstw) oraz wykupi ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

SŁOWNICZEK

Deregulacja - redukcja ograniczeń stawianych przez prawodawcę przed osobami chcącymi wykonywać dany zawód, przy zgodzie co do pozostawienia go w katalogu zawodów regulowanych. Deregulacja (a więc redukcja kosztów w rozumieniu ekonomicznym wejścia do zawodu) może obejmować różne obszary ograniczeń, np.: zmniejszenie kosztów (finansowych) nabycia uprawnień do wykonywania danego zawodu, skrócenie ścieżki uzyskiwania uprawnień do wykonywania zawodu, czy też zwiększenie prawdopodobieństwa uzyskania uprawnień do wykonywania danego zawodu, np. poprzez ujednolicenie stosownych egzaminów.

Dereglamentacja - wyłączenie danego zawodu z katalogu zawodów regulowanych. Całkowita rezygnacja ustawodawcy z regulacji danego rynku jest efektywna w sytuacji, gdy brak jest przesłanek do dalszej interwencji państwa w danym segmencie rynku pracy. Zastosowanie tej strategii jest szczególnie zasadne w sytuacji, gdy przepisy regulujące dostęp do danego zawodu są wynikiem przeszłej sytuacji na danym rynku (nastąpiły zmiany na rynku, za którymi nie nadąża prawodawca) lub też powstały pod naciskiem grup zawodowych zainteresowanych uzyskiwaniem korzyści z ograniczenia konkurencji na rynku.

Tabela. Zmiany wymogów w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych

Od 10 sierpnia 2014 r. (tj. po wejściu w życie ustawy deregulacyjnej) działalność usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać przedsiębiorcy, pod warunkiem że czynności z tego zakresu będą wykonywane przez osoby, które:

1) mają pełną zdolność do czynności prawnych,

2) nie były skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za przestępstwa określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości.

Spełnienie tych warunków oraz zawarcie umowy ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (zgodnie z art. 76h ust. 1 uor) uprawnia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Konsekwencją "zdereglamentowania" usług prowadzenia ksiąg rachunkowych jest także:

● doprecyzowanie przepisów o odpowiedzialności kierownika jednostki (art. 4 ust. 5 uor)

Według nowego brzmienia art. 4 ust. 5 uor obowiązki w zakresie rachunkowości (z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji) mogą zostać powierzone przedsiębiorcy usługowo prowadzącemu księgi rachunkowe. Przedsiębiorca ten będzie odpowiedzialny za szkody powstałe w wyniku wykonywania obowiązków w zakresie rachunkowości. Warunkiem powstania u przedsiębiorcy tej odpowiedzialności jest przyjęcie jej w formie pisemnej. Nadal kierownik jednostki ponosi pełną odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości.

SŁOWNICZEK

Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych (art. 76a w powiązaniu z art. 4 ust. 3 pkt 2-6 uor) jest działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, polegającą na świadczeniu usług w zakresie:

● prowadzenia na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

● okresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,

● wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, sporządzania sprawozdań finansowych,

● gromadzenia i przechowywania dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą o rachunkowości.

● dostosowanie przepisów ustawy o rachunkowości (art. 79 pkt 6 i 7 uor) w zakresie odpowiedzialności karnej za prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz odpowiedzialności za prowadzenie takiej działalności bez zawartej umowy ubezpieczenia OC

Ponieważ zniesiono wymóg posiadania certyfikatu księgowego, odpowiedzialność karna za prowadzenie działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych została ograniczona. Po nowelizacji odpowiedzialność karną poniesie osoba, która prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia:

a) warunków wskazanych w art. 76a ust. 3 uor (tj. bez posiadania pełni zdolności do czynności prawnych lub mimo skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, przestępstwo skarbowe lub przestępstwa określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości),

b) obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem tej działalności.

Osoby znajdujące się w trakcie procedury egzaminacyjnej o wydanie certyfikatu księgowego - przepisy przejściowe

Przepisy przejściowe ustawy deregulacyjnej (art. 23) uwzględniają sytuację osób, które znajdują się w trakcie procedury egzaminacyjnej o wydanie certyfikatu księgowego przed wejściem w życie ustawy deregulacyjnej (tj. przed 10 sierpnia 2014 r.). Jest to uzasadnione tym, że procedura przystąpienia do egzaminu, ogłoszenia wyników, wydania zaświadczeń oraz odwołań jest dużo dłuższa niż 60-dniowe vacatio legis ustawy. I tak:

● Do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego wszczętych przed 10 sierpnia 2014 r. stosuje się przepisy dotychczasowe.

● Osoby, które przed 10 sierpnia 2014 r. złożyły wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu, przystępują do tego egzaminu na zasadach dotychczasowych. W przypadku zdania egzaminu z wynikiem pozytywnym osoby te mogą wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu księgowego, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zaświadczenia potwierdzającego zdanie egzaminu z wynikiem pozytywnym (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości). Należy jednak zwrócić uwagę, że "nowe" przepisy nie przewidują możliwości przystąpienia do egzaminu w terminie późniejszym niż wyznaczony (nawet jeżeli nastąpiło to z ważnych, udokumentowanych przyczyn losowych).

● Opłaty egzaminacyjne od osób, które przed 10 sierpnia 2014 r. złożyły wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu, które na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany podlegałyby zaliczeniu na poczet egzaminu przeprowadzonego w terminie późniejszym, podlegają zwrotowi przez organizatora egzaminu.

● Osoby, które przed 10 sierpnia 2014 r. zdały egzamin, mogą wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu księgowego na podstawie art. 76b ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości).

● Osoby, które przed 10 sierpnia 2014 r. przystąpiły do egzaminu, mogą odwołać się od wyniku egzaminu na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 76i ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany ustawy o rachunkowości. W przypadku gdy w wyniku odwołania komisja egzaminacyjna rozstrzygnie, że odwołujący się złożył egzamin z wynikiem pozytywnym, może on wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu księgowego na podstawie art. 76b ustawy o rachunkowości, w brzmieniu sprzed zmiany ustawy o rachunkowości, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania rozstrzygnięcia komisji (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości).

Osoby, które posiadają certyfikat księgowy lub świadectwo kwalifikacyjne

Ustawa deregulacyjna respektuje (art. 23 ust. 6-9) także sytuację osób, które posiadają certyfikat księgowy lub świadectwo kwalifikacyjne. Osoby te mogą się nimi posługiwać w celu poświadczenia swoich kwalifikacji zawodowych. Wykaz osób, które uzyskały certyfikat księgowego, będzie nadal dostępny na stronie internetowej Ministra Finansów, co umożliwi weryfikację okazywanych certyfikatów księgowych. Ponadto Minister Finansów na wniosek osoby, która uzyskała certyfikat księgowy (lub świadectwo kwalifikacyjne) uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, ma obowiązek wydania duplikatu w przypadku utraty oryginału tego certyfikatu.

Skutki likwidacji procesu wydawania certyfikatu księgowego przez Ministra Finansów

Należy sądzić, że uwolnienie dostępu do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych spowoduje, że:

● wzrośnie znaczenie osób posiadających "zdereglamentowany" certyfikat księgowego,

● funkcję obecnego certyfikatu księgowego przejmą poświadczenia wydawane przez organizacje branżowe funkcjonujące na rynku (np. przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, które wprowadziło system certyfikowania zawodu, nadając stopnie księgowego, specjalisty ds. rachunkowości, głównego księgowego i dyplomowanego księgowego) oraz firmy szkoleniowe (np. dyplom ukończenia kursu/szkolenia na usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych),

● większą rolę na rynku świadczonych usług w tym zakresie będą odgrywać osoby posiadające uprawnienia biegłego rewidenta lub doradcy podatkowego,

● firmy ubezpieczeniowe zajmujące się ubezpieczaniem OC za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych podniosą stosowane ceny polis OC.

2. Biegły rewident

W przypadku zawodu biegłego rewidenta zmiany mają charakter zmian systemowych całego procesu postępowania kwalifikacyjnego oraz doskonalenia zawodowego. Ze względu na potrzebę wprowadzenia przepisów systemowych (aktów wykonawczych, przejściowych, uchwał Krajowej Rady Biegłych Rewidentów; dalej: KRBR), które dostosują system prawa w tym zakresie do wymagań zmienionej ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, deregulacja tego zawodu wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2015 r. Ustawodawca przewidział ponadto, że uchwały KRBR w brzmieniu dotychczasowym (m.in. dotyczące przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego) zachowają swoją moc do dnia wejścia w życie nowych uchwał, nie dłużej jednak niż do 31 marca 2015 r.

Najważniejsze zmiany ustawy deregulacyjnej w zakresie zawodu biegłego rewidenta to:

● wprowadzenie równego dostępu do wykonywania zawodu

Ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (dalej: ustawa o biegłych rewidentach), w brzmieniu przed zmianą, różnicuje dostęp do wykonywania zawodu przez biegłego rewidenta w zależności od wyboru formy prawnej jego wykonywania. Na przykład biegły rewident, który wykonuje zawód jako osoba fizyczna prowadząca działalność we własnym imieniu i na własny rachunek (art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy o biegłych rewidentach) albo zatrudniona na podstawie umowy o pracę, nie może dodatkowo wykonywać zawodu w innej formie prawnej, jaką jest umowa zlecenia. Natomiast wykonując ten zawód jako wspólnik spółki osobowej, ma możliwość dodatkowego wykonywania zawodu na podstawie umowy zlecenia.

W związku z tym uporządkowano katalog form wykonywania zawodu, w sposób który umożliwi biegłemu rewidentowi wybór dowolnej formy wykonywania zawodu, niezależnie od tego, w jakiej formie już wykonuje zawód. Biegły rewident może więc wykonywać zawód jako:

a) osoba fizyczna prowadząca działalność we własnym imieniu i na własny rachunek,

b) wspólnik podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych,

c) osoba pozostająca w stosunku pracy z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych,

d) osoba, która zawarła umowę cywilnoprawną z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych.

Uchylono także przepis art. 3 ust. 6 ustawy o biegłych rewidentach, który stanowił, że biegli rewidenci zatrudnieni w samorządzie biegłych rewidentów i pracujący w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego lub naukowego mogą wykonywać zawód wyłącznie na podstawie umowy cywilnoprawnej z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych. Zmiana obowiązująca od 1 stycznia 2015 r. znosi zatem ograniczenia ustawowe, wprowadzając jednolity, równy dostęp do wykonywania zawodu dla wszystkich biegłych rewidentów.

● wprowadzenie zmian w zakresie obligatoryjnego doskonalenia zawodowego w każdym roku kalendarzowym

Najważniejszą zmianą w tym zakresie jest to, że biegły rewident będzie mógł odbyć część obligatoryjnego doskonalenia zawodowego w ramach samokształcenia zawodowego. Odbycie samokształcenia zawodowego biegły rewident będzie potwierdzał złożonym przez siebie oświadczeniem (art. 4 ust. 2b ustawy o biegłych). Warunkiem jest, by zakres takiego szkolenia wiązał się z wykonywaniem zawodu, a uzyskana wiedza była przydatna w praktyce. Dopuszczalną (maksymalną) liczbę godzin przypadającą na samokształcenie zawodowe określi Krajowa Rada Biegłych Rewidentów. Zakres oświadczenia o odbyciu samokształcenia zawodowego zostanie określony przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia (w terminie późniejszym uwzględniającym całość systemu obligatoryjnego doskonalenia zawodowego).

Pozostałe zmiany związane z obligatoryjnym doskonaleniem zawodowym dotyczą w głównej mierze przeniesienia (z niewielkimi zmianami) regulacji z uchwał Krajowej Rady Biegłych Rewidentów do ustawy o biegłych rewidentach. W ustawie o biegłych rewidentach (art. 4) znajdą się zatem od 1 stycznia 2015 r. zapisy wskazujące, że:

● obligatoryjne doskonalenie zawodowe dotyczy każdego roku kalendarzowego (dotychczas nie było takiego sprecyzowania w ustawie, choć uchwała KRBR w tym zakresie przewidywała właśnie okres roku kalendarzowego jako okresu rozliczenia szkoleń),

● obligatoryjne doskonalenie zawodowe polega na odbyciu szkolenia, którego program kształcenia ma na celu podnoszenie wiedzy i umiejętności związanych z wykonywaniem zawodu biegłego rewidenta, a w szczególności z zakresu rachunkowości i rewizji finansowej (dotychczas szkolenia dotyczyły jedynie rachunkowości i rewizji finansowej),

● obowiązek udziału biegłego rewidenta w obligatoryjnym doskonaleniu zawodowym powstaje z pierwszym dniem roku następującego po roku, w którym biegły rewident został wpisany do rejestru (identyczna regulacja obowiązywała na mocy uchwały KRBR),

● biegły rewident przechowuje dokumenty potwierdzające odbycie obligatoryjnego doskonalenia zawodowego przez 6 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym je odbył (do tej pory okres ten wynosił 3 lata),

● biegły rewident na wezwanie Krajowej Rady Biegłych Rewidentów składa dokumenty potwierdzające odbycie obligatoryjnego doskonalenia zawodowego, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania (identyczna regulacja obowiązywała na mocy uchwały KRBR),

● Krajowa Rada Biegłych Rewidentów, na udokumentowany wniosek biegłego rewidenta, może w uzasadnionych przypadkach wyrazić zgodę na odbycie obligatoryjnego doskonalenia zawodowego w terminie późniejszym, nie dłuższym jednak niż dwa lata od upływu wymaganego terminu (do tej pory KRBR mogła zwolnić - w przypadkach losowych - z odbycia obligatoryjnego doskonalenia zawodowego w danym roku kalendarzowym).

● zaliczenie poszczególnych egzaminów z przedmiotów objętych postępowaniem kwalifikacyjnym

W miejsce dotychczasowej możliwości zwolnienia kandydata na biegłego rewidenta z wybranych egzaminów (z przedmiotów objętych postępowaniem kwalifikacyjnym, jeżeli w tym zakresie zdał egzaminy uniwersyteckie lub równorzędne) wprowadzono obowiązek ich zaliczania, jeżeli kandydat złoży taki wniosek (art. 9 ust. 5 ustawy o biegłych rewidentach). Istotne jest także, że komisja egzaminacyjna będzie miała obowiązek zaliczenia kandydatowi egzaminów, które zdał w ramach postępowania kwalifikacyjnego prowadzonego przez organ uprawniony do nadawania uprawnień biegłego rewidenta w innym państwie Unii Europejskiej (co jest zgodne z dyrektywą 2006/43/WE).

Komisja egzaminacyjna:

● zaliczy kandydatowi na biegłego rewidenta, na jego wniosek, wszystkie egzaminy z wiedzy teoretycznej, jeżeli ukończył on studia wyższe w Rzeczypospolitej Polskiej lub zagraniczne studia wyższe uznawane w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne, na kierunku, co do którego komisja stwierdziła, że zakresem kształcenia obejmuje on wiedzę teoretyczną w zakresie egzaminów z wiedzy teoretycznej,

● zaliczy kandydatowi na biegłego rewidenta, na jego wniosek, poszczególne egzaminy z wiedzy teoretycznej, jeżeli zdał on egzaminy w ramach postępowania kwalifikacyjnego prowadzonego przez organ uprawniony do nadawania uprawnień biegłego rewidenta w innym państwie Unii Europejskiej, co do których stwierdzi, że zakresem kształcenia obejmują wiedzę teoretyczną w zakresie egzaminów z wiedzy teoretycznej.

Warunkiem zaliczenia egzaminów z wiedzy teoretycznej jest jednak to, by były one przeprowadzone w formie pisemnej, a od dnia ukończenia studiów wyższych, zakończenia postępowania kwalifikacyjnego albo zdania egzaminów w ramach postępowania kwalifikacyjnego nie upłynęły więcej niż 3 lata.

Ustawa wprowadziła także możliwość zaliczenia na wniosek kandydata egzaminu z prawa podatkowego, jeżeli posiada on uprawnienia inspektora kontroli skarbowej lub tytuł doradcy podatkowego.

● uproszczenie regulacji w zakresie odbywania praktyki i aplikacji

Według "starych" regulacji kandydat na biegłego rewidenta ma obowiązek odbycia rocznej praktyki w zakresie rachunkowości i co najmniej dwuletniej aplikacji pod kierunkiem biegłego rewidenta. Według "nowych" przepisów osoba ubiegająca się o wpis musi odbyć:

● roczną praktykę w zakresie rachunkowości w państwie Unii Europejskiej oraz co najmniej dwuletnią aplikację w podmiocie uprawnionym do badania sprawozdań finansowych zarejestrowanym w państwie UE pod kierunkiem biegłego rewidenta lub pod kierunkiem biegłego rewidenta zarejestrowanego w państwie UE albo

● trzyletnią aplikację w podmiocie uprawnionym do badania sprawozdań finansowych zarejestrowanym w państwie Unii Europejskiej pod kierunkiem biegłego rewidenta lub pod kierunkiem biegłego rewidenta zarejestrowanego w państwie UE.

● zaliczenie praktyki i/lub aplikacji przez kandydatów posiadających duże doświadczenie

Do rejestru biegłych rewidentów według nowych regulacji będzie mogła zostać wpisana osoba, która posiada piętnastoletnie doświadczenie zawodowe w zakresie rachunkowości, prawa i finansów, a która jednocześnie spełni inne warunki (tj. oprócz praktyki) wskazane w art. 5 ust. 2 pkt 1-4 i 6-8 ustawy o biegłych (a więc m.in. zda egzaminy pisemne i ustny dyplomowy). Innymi słowy, osoby takie nie muszą odbywać rocznej praktyki i dwuletniej aplikacji (albo trzyletniej aplikacji).

Komisja egzaminacyjna zaliczy również praktykę kandydatowi (na jego wniosek), jeśli:

1) był zatrudniony w podmiocie uprawnionym do badania sprawozdań finansowych lub pozostawał w stosunku pracy na samodzielnym stanowisku w komórkach finansowo-księgowych co najmniej przez 3 lata, lub

2) posiada uprawnienia inspektora kontroli skarbowej, lub

3) posiada certyfikat księgowy uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych albo świadectwo kwalifikacyjne uprawniające do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, wydane przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

3. Doradca podatkowy

Najważniejsze zmiany wprowadzone ustawą deregulacyjną dla kandydatów na doradców podatkowych i dla osób wykonujących ten zawód to:

● ewidencje podatkowe może poprowadzić każdy

Od 10 sierpnia 2014 r. prowadzenie ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz sporządzanie zeznań i deklaracji nie wymaga posiadania uprawnień doradcy podatkowego. Jest to realizacja celu ustawy deregulacyjnej, jakim było umożliwienie zawodowego wykonywania większości czynności doradztwa podatkowego podmiotom innym niż doradcy podatkowi, radcy prawni, adwokaci, biegli rewidenci i podmioty uprawnione do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Tak jak dotychczas, zastrzeżone dla doradców, radców i adwokatów jest reprezentowanie podatników przed urzędami i sądami administracyjnymi. Sposób regulowania wykonywania czynności doradztwa podatkowego przed deregulacją i po deregulacji przedstawiamy w tabeli.

Tabela. Uprawnienia doradcy podatkowego przed deregulacją i po deregulacji

Konsekwencją zmian ma być zwiększenie dostępności usług doradztwa podatkowego i obniżenie ich cen. Istnieje jednak ryzyko, że spadek cen wpłynie na obniżenie jakości świadczonych usług. Jednak większa konkurencja może sprawić, że konieczne będzie utrzymanie tej jakości, pomimo spadku wynagrodzeń. W tej sytuacji doradcy podatkowi muszą zadbać o sposób prezentowania swoich usług ewentualnym klientom. Należy podkreślać swoje doświadczenie i rzetelność. Sam fakt posiadania uprawnień doradcy podatkowego może bowiem nie wystarczyć do utrzymania się na otwartym rynku.

● doradcy podatkowi mogą być zatrudnieni

Ustawa deregulacyjna dopuszcza możliwość wykonywania zawodu doradcy podatkowego i pozostawania w zatrudnieniu. Przy czym, inaczej niż dotychczas, doradca podatkowy będzie mógł być zatrudniony w podmiotach innych niż podmioty uprawnione do wykonywania doradztwa podatkowego. Pozostając w zatrudnieniu w takim miejscu, doradca podatkowy będzie uprawniony do wykonywania zawodu jedynie na rzecz swego pracodawcy (art. 27 ustawy o doradztwie podatkowym). Nie będzie mógł więc wykonywać doradztwa na rzecz podmiotów zewnętrznych w stosunku do pracodawcy. Doradca podatkowy będzie mógł być zatrudniony w takich miejscach, tylko jeżeli nie będzie powodować to konfliktu interesów.

Ten sposób wykonywania działalności przez doradcę podatkowego najbardziej przypomina sposób, w jaki pracują obecnie niektórzy radcy prawni.

● praktyki uprawniające do wykonywania zawodu doradcy podatkowego można odbyć także za granicą

Przepisy ustawy o doradztwie podatkowym umożliwiają zdobycie uprawnień do wykonywania doradztwa podatkowego obywatelom wszystkich państw. Ustawa deregulacyjna konsekwentnie umożliwia obywatelom innych państw zaliczenie na poczet praktyki zawodowej czynności doradztwa podatkowego wykonywanych w:

● państwach członkowskich UE,

● Konfederacji Szwajcarskiej,

● państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), będących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

● skrócenie okresu praktyki zawodowej i możliwość zwolnienia z części pisemnej egzaminu

Od 10 sierpnia 2014 r. osobom starającym się o licencję doradcy podatkowego zostanie skrócony okres praktyki zawodowej odbytej w Polsce z 2 lat do 6 miesięcy. Praktyka będzie odbywana u doradców podatkowych lub w spółkach doradztwa podatkowego. Dotychczas praktykę można było odbyć także w urzędach i w izbach skarbowych oraz w urzędach kontroli skarbowej. Zmiana jest konsekwencją zmiany celu praktyki. Po nowelizacji celem praktyki jest zapoznanie się z wykonywaniem doradztwa podatkowego. Dotychczas celem praktyk było także zapoznanie się z funkcjonowaniem organów podatkowych.

Kandydaci na doradców podatkowych, którzy przed 10 sierpnia 2014 r. nie rozpoczęli praktyki w organach podatkowych, nie odbędą praktyki w tych organach. Osoby te odbędą praktykę u doradcy podatkowego lub w spółce doradztwa podatkowego w wymiarze 6 miesięcy. Osoby, które przed 10 sierpnia 2014 r. rozpoczęły praktykę u doradcy podatkowego lub w spółce doradztwa podatkowego, odbędą taką praktykę w wymiarze 6 miesięcy. Jeżeli w dniu 10 sierpnia 2014 r. wymiar praktyki przekroczył 6 miesięcy, obowiązek jej kontynuowania ustaje.

Praktyka zawodowa wyznaczona w organach podatkowych przed 10 sierpnia 2014 r. zakończy się w dniu 10 sierpnia 2014 r. Osobom, które odbywały tę praktykę, przysługuje prawo uzyskania zaświadczenia o jej odbyciu oraz złożenia wniosku o wyznaczenie terminu praktyki u doradcy podatkowego lub w spółce doradztwa podatkowego (art. 24 ustawy).

Kolejne ułatwienie ma dotyczyć absolwentów studiów wyższych, których program kształcenia został zrealizowany w ramach umowy zawartej między uczelnią a Komisją Egzaminacyjną do spraw Doradztwa Podatkowego. Tacy absolwenci uzyskają możliwość zwolnienia z części pisemnej egzaminu.

Kandydaci na doradców podatkowych będą mogli częściej przystępować do egzaminów po ich niezdaniu. Zrezygnowano z wymogu, by termin ponownego egzaminu był wyznaczany nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia egzaminu, którego wynik był negatywny.

4. Broker i agent ubezpieczeniowy

Ustawa deregulacyjna upraszcza i łagodzi kryteria dostępu do zawodów/działalności brokera i agenta ubezpieczeniowego. Odpowiednie zmiany zostały wprowadzone w ustawie o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Najważniejsze z nich to:

● brak egzaminu zawodowego na brokera

W odniesieniu do brokerów ubezpieczeniowych przewidziano rezygnację z egzaminu w przypadku posiadania pięcioletniego doświadczenia zawodowego w zakresie ubezpieczeń, odpowiedniego do zakresu działalności. Przy czym doświadczenie to musi być z okresu 10 lat poprzedzających złożenie wniosku o zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej. Konieczne jest także posiadanie pozytywnej opinii brokera, pod kierunkiem którego były wykonywane te czynności. Taka zmiana w dostępie do zawodu jest szczególnie korzystna dla praktyków z wieloletnim doświadczeniem w branży ubezpieczeniowej. Po wejściu w życie deregulacji łatwiej im będzie nabyć uprawnienia brokerskie.

Ponadto przewiduje się obowiązkowe zwolnienie z egzaminu na wniosek kandydata, który ukończył studia wyższe uznane przez Komisję Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych za równorzędne (obejmujące zakres tematów egzaminacyjnych dla brokerów). Warunkiem jest, aby egzaminy na studiach były przeprowadzone w formie pisemnej, a od ukończenia studiów nie może upłynąć więcej niż 3 lata.

● kandydaci na brokerów mogą mieć mniej doświadczenia zawodowego

Obecnie brokerem może zostać wyłącznie osoba, która poza zdaniem egzaminu m.in. posiada co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe w zakresie ubezpieczeń zdobyte w okresie 5 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o uzyskanie zezwolenia na wykonywanie działalności brokerskiej. Wymagane jest jedynie dwuletnie doświadczenie zawodowe. Doświadczenie to może być zdobyte w ciągu 8 lat poprzedzających złożenie wniosku.

● brak obligatoryjnego szkolenia agentów ubezpieczeniowych

Ustawa deregulacyjna rezygnuje z konieczności odbycia raz na trzy lata obligatoryjnego szkolenia dla kandydatów na agentów ubezpieczeniowych (uchylony art. 4c ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym). Kandydaci na agentów ubezpieczeniowych będą musieli jedynie zdać sprawdzian wiedzy w formie egzaminu organizowanego przez zakład ubezpieczeń (art. 9 ust. 1 pkt 5 ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym). Prowadzenie przez zakład ubezpieczeń szkoleń wstępnych dla kandydatów na agentów będzie miało charakter dobrowolny.

5. Aktuariusz

Ustawa deregulacyjna wprowadza możliwość uzyskania bez egzaminu tytułu aktuariusza przez osoby, które:

1) ukończyły studia wyższe uznane przez Komisję Egzaminacyjną dla Aktuariuszy za równorzędne (obejmujące zakres egzaminu aktuarialnego). Przy czym te studia wyższe programowo muszą obejmować zakres egzaminu aktuarialnego, a przeprowadzone egzaminy w trakcie ich trwania muszą mieć formę pisemną z zachowaniem zasady anonimowości oceny pracy. Ponadto od ukończenia nauki nie może upłynąć więcej niż 3 lata,

2) posiadają pozytywną opinię aktuariusza, pod którego kierunkiem wykonywały czynności z zakresu matematyki ubezpieczeniowej, finansowej lub statystyki.

Dodatkowo do rejestru aktuariuszy będą mogły być wpisane osoby, które co najmniej przez okres roku wykonywały czynności z zakresu matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki, pod kierunkiem aktuariusza. Jest to korzystna zmiana, dotychczas okres ten wynosił co najmniej dwa lata (art. 161 ustawy o działalności ubezpieczeniowej).

6. Agent celny

Dotychczas kandydaci na agentów celnych mieli obowiązek zdawania egzaminów przed komisją powołaną przez Ministra Finansów. Ustawa deregulacyjna znosi ten obowiązek, wprowadzając w zamian wymóg posiadania kwalifikacji lub doświadczenia w zakresie obsługi celnej podmiotów gospodarczych (znowelizowany art. 80 ustawy - Prawo celne). Wymagania wobec agentów celnych przed deregulacją i po deregulacji przedstawiamy w tabeli.

Tabela. Wymagania wobec agentów celnych

Kwalifikacje. Kwalifikacje do podjęcia zawodu agenta celnego będą miały osoby posiadające:

a) dyplom ukończenia studiów na kierunkach w dziedzinie nauk:

● ekonomicznych,

● prawnych lub

● technicznych,

pod warunkiem że obejmują one wiedzę i umiejętności z zakresu prawa administracyjnego i finansowego, a w szczególności prawa celnego, albo

b) świadectwo ukończenia studiów podyplomowych w zakresie prawa administracyjnego, finansowego, a w szczególności prawa celnego.

Doświadczenie. Możliwość wpisu na listę agentów celnych będą miały także osoby posiadające doświadczenie w sprawach celnych. Wymagane minimalne doświadczenie dla takich osób określono na poziomie 3 lat. Ustawa deregulacyjna umożliwia zaliczenie do stażu zawodowego okresu specjalistycznego kształcenia zawodowego w szkołach policealnych przygotowujących kadry w zawodzie "agent celny" (a więc nadal na poziomie szkolnictwa średniego). Warunkiem jest, aby szkolenie to było ukończone nie wcześniej niż 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę agentów celnych.

Obowiązek zawiadomienia. Ustawa deregulacyjna wprowadza dla agentów celnych obowiązek zawiadomienia organu prowadzącego listę agentów celnych o wszelkich zmianach danych dotyczących posiadania zdolności do czynności prawnych oraz ewentualnego skazania agenta celnego prawomocnym wyrokiem za określone przestępstwa (znowelizowany art. 80 ust. 5 ustawy - Prawo celne).

Przypomnijmy, że wykonywać zawód agenta celnego mogą jedynie osoby, które nie były karane za przestępstwo przeciwko:

● wiarygodności dokumentów,

● mieniu,

● obrotowi gospodarczemu, pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za

● przestępstwo skarbowe.

Skreślenie z listy. Ustawa deregulacyjna ogranicza możliwości skreślenia z listy agentów celnych do przypadków:

● utraty posiadania zdolności do czynności prawnych lub skazania za wymienione przestępstwa,

● śmierci agenta.

Daje to osobie wpisanej na listę agentów celnych praktycznie bezterminową gwarancję zachowania uprawnień do wykonywania tego zawodu.

Ustawa deregulacyjna utrzymała ważność wpisów na liście agentów celnych na dzień wejścia w życie zmian do ustawy (art. 34 ustawy). Osoby będące agentami celnymi w dniu wejścia w życie ustawy (10 sierpnia 2014 r.) zachowają zatem dotychczasowy status zawodowy. Będzie tak, nawet jeśli nowe przepisy przewidują wyższe wymogi co do poziomu wykształcenia agenta.

7. Przyjmujący zakłady wzajemne i prowadzący kolektury gier liczbowych

Ustawa deregulacyjna zwalnia z obowiązku posiadania świadectwa zawodowego przyjmujących zakłady wzajemne i prowadzących kolektury gier liczbowych (nowo dodany art. 24 ust. 2 pkt 5 ustawy o grach hazardowych).

W terminie nie dłuższym niż 4 miesiące od dnia zatrudnienia osób przyjmujących zakłady wzajemne i prowadzących kolektury gier liczbowych powinny one przejść szkolenie. Szkolenie ma obowiązek zapewnić im wykonujący monopol państwa w zakresie gier liczbowych (np. totalizator sportowy) albo urządzający zakłady wzajemne. Zaświadczenie o odbyciu szkolenia należy umieścić w widocznym miejscu, odpowiednio w kolekturze gier liczbowych lub w punkcie przyjmowania zakładów wzajemnych.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 2, 3, 10, 11, 18, 19, 23 i 38 ustawy z 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych - Dz.U., poz. 768

● art. 4, 76a, 76b, 76h ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 330; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 768

● art. 3 i 4 ustawy z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym - Dz.U. z 2009 r. Nr 77, poz. 649; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 768

● art. 2 i 3 ustawy z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym - j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 768

Sławomir Biliński

prawnik, redaktor "MONITORA księgowego", specjalista w dziedzinie podatku dochodowego

Paweł Muż

ekonomista, redaktor "MONITORA księgowego", specjalista w dziedzinie rachunkowości