Czy pozbawienie pracowników samochodów służbowych wymaga wręczenia wypowiedzenia zmieniającego

PROBLEM

RADA

UZASADNIENIE

Samochód służbowy co do zasady powinien być wykorzystywany przez pracownika w celach związanych z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Pracodawca może jednak zgodzić się na używanie firmowego samochodu również w celach prywatnych. Możliwość korzystania z samochodu służbowego w celach prywatnych niewątpliwie jest dla pracownika istotnym benefitem związanym z zatrudnieniem. Przepisy podatkowe uznają udostępnienie samochodów służbowych do celów prywatnych bez obciążania pracownika dodatkowymi opłatami z tego tytułu za dodatkowy przychód pracownika.

Utrata prawa do samochodu służbowego. Pozbawienie pracownika możliwości korzystania z samochodu służbowego w celach prywatnych bez wątpienia będzie odbierane przez pracownika jako pogorszenie warunków zatrudnienia. Jednak o tym, czy zmiana ta będzie mogła zostać wprowadzona jednostronną decyzją pracodawcy niewymagającą akceptacji pracownika (porozumienia zmieniającego) czy w drodze wypowiedzenia warunków pracy lub płacy, przesądza sposób, w jaki pracodawca przyznał pracownikowi to prawo.

WAŻNE

Forma rezygnacji przez pracodawcę z przydzielania pracownikowi samochodu służbowego zależy od tego, na jakiej podstawie samochód został mu przyznany.

Wypowiedzenie zmieniające lub porozumienie stron. Przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy (art. 42 § 1 Kodeksu pracy). Zachowania trybu wypowiedzenia zmieniającego, ewentualnie zgody pracownika (zawarcia porozumienia zmieniającego), wymaga każda zmiana w zakresie istotnych elementów umowy o pracę. Do istotnych elementów umowy o pracę należą rodzaj umówionej pracy, miejsce jej wykonywania, wysokość wynagrodzenia za pracę czy wymiar czasu pracy (art. 29 § 1 Kodeksu pracy). Strony stosunku pracy mogą uznać za istotne jeszcze inne warunki łączącej je umowy o pracę, co powinno wynikać z treści jej postanowień. Przykładowo ustalanie rozkładu czasu pracy co do zasady stanowi przedmiot regulaminu pracy oraz mieści się w kompetencjach kierowniczych pracodawcy. Jeżeli jednak strony uzgodnią tę kwestię w umowie o pracę, wówczas ich modyfikacja będzie wymagała wypowiedzenia zmieniającego. Takim istotnym elementem umowy o pracę może też stać się prawo pracownika do samochodu służbowego, jeżeli strony stosunku pracy zdecydują o uregulowaniu tego prawa w treści zawieranej umowy o pracę. Potwierdza to także orzecznictwo sądowe.

SR

Wypowiedzenia wymagają te warunki pracy, które wynikają z treści umowy o pracę (wyrok Sądu Rejonowego w Gdańsku z 17 grudnia 2019 r., VI P 397/18).

Wypowiedzenie zmieniające może objąć zarówno warunki pracy i płacy, jak i jeden z tych elementów. Zmiana musi być jednak istotna, ponieważ wszelkie inne modyfikacje warunków zatrudnienia mieszczą się w kręgu uprawnień kierowniczych pracodawcy. Poza tym powinna być ona niekorzystna dla pracownika, gdyż poprawa warunków pracy i płacy nie wymaga zastosowania trybu wypowiedzenia (wyrok SN z 30 września 2011 r., III PK 14/11, OSNP 2012/21-22/256). Oceny wpływu takiej modyfikacji na położenie pracownika trzeba dokonać, kierując się obiektywnymi kryteriami. Należy jednak wskazać na stanowisko SN, zgodnie z którym ustalenie, czy zmiana warunków pracy dokonana jednostronnie przez pracodawcę była niekorzystna dla pracownika, wymaga uwzględnienia również tego, jak ją odczuwał pracownik (wyrok SN z 21 maja 1999 r., I PKN 88/99, OSNP 2000/15/586).

Modyfikacja warunków zatrudnienia określonych w regulaminie. Jeżeli więc w treści umów o pracę nie zostały określone kwestie związane z prawem pracowników do samochodów służbowych, to modyfikacje w tym zakresie - jakkolwiek w istotny sposób faktycznie zmieniające sytuację pracowników - nie wymagają zawierania z pracownikami porozumień w tym zakresie czy dokonywania wypowiedzenia warunków pracy.

PRZYKŁAD

Pracodawca zatrudnił pracownika na stanowisku kierownika działu. W umowie o pracę wskazał, że pracownikowi przysługuje samochód służbowy na zasadach określonych w regulaminie floty z 1 kwietnia 2020 r. Regulamin ten przewidywał, że samochody służbowe mogą być nieodpłatnie używane przez pracowników w celach prywatnych. Od 1 stycznia 2022 r. pracodawca postanowił zmienić obowiązujący w firmie regulamin floty. Zmiany będą polegały na pozbawieniu części pracowników prawa do samochodu służbowego oraz wprowadzeniu zakazu wykorzystywania samochodów służbowych do celów prywatnych. W związku z tym, że umowa o pracę przyznawała pracownikowi prawo do samochodu, odsyłając do określonych w regulaminie floty zasad jego użytkowania, pozbawienie tego pracownika prawa do samochodu służbowego albo objęcie go zakazem wykorzystywania samochodu do celów prywatnych będzie wymagało nie tylko zmiany regulaminu floty. Potrzebne będzie także zawarcie porozumienia zmieniającego albo dokonanie przez pracodawcę wypowiedzenia zmieniającego.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 29 § 1, art. 42 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

wyrok Sądu Rejonowego w Gdańsku z 17 grudnia 2019 r. (VI P 397/18)

wyrok SN z 30 września 2011 r. (III PK 14/11, OSNP 2012/21-22/256)

wyrok SN z 21 maja 1999 r. (I PKN 88/99, OSNP 2000/15/586)

Ewa Łukasik

ekspert z zakresu prawa pracy i bhp, autorka wielu publikacji z tej tematyki