Czas pracy kierowców po zmianach przepisów

W 2022 r. wprowadzono zmiany w zakresie czasu pracy kierowców, które wchodzą w życie w kilku etapach. Od 2 lutego 2022 r. kierowcy wykonujący przewozy międzynarodowe nie są w podróży służbowej, lecz zostali objęci specjalnymi regulacjami podatkowo-składkowymi. Natomiast od 1 marca 2022 r. dla kierowców w przewozach regularnych zmieniły się zasady korzystania z przerw na odpoczynek. Z kolei od 29 maja 2022 r. zostaną doprecyzowane przepisy dotyczące ewidencji czasu pracy kierowców.

Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (dalej: ustawa o czasie pracy kierowców) reguluje: organizację czasu pracy kierowców, obowiązki pracodawców w zakresie wykonywania przewozów drogowych oraz zasady stosowania norm dotyczących okresów prowadzenia pojazdów, obowiązkowych przerw w prowadzeniu i gwarantowanych okresów odpoczynku. W każdym z tych obszarów w 2022 r. dokonano zmian. Są one wprowadzane etapami przez ustawę z 26 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca). Jej rozwiązania będą obowiązywały w następujących terminach:

• 2 lutego 2022 r.,
• 1 marca 2022 r.,
• 29 maja 2022 r.

W tym opracowaniu zostały omówione wszystkie nowości wprowadzane ustawą zmieniającą.

Zmiany w ustawie o czasie pracy kierowców są przede wszystkim skutkiem wdrażania do polskiego porządku prawnego unijnego pakietu mobilności, na który składają się:

• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1054 z 15 lipca 2020 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 w odniesieniu do minimalnych wymogów dotyczących maksymalnego dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu, minimalnych przerw oraz dziennego i tygodniowego czasu odpoczynku oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 165/2014 w odniesieniu do określania położenia za pomocą tachografów (Dz.U. L 249 z 31.7.2020, str. 1),
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1055 z 15 lipca 2020 r. zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, (WE) nr 1072/2009 i (UE) nr 1024/2012 w celu dostosowania ich do zmian w transporcie drogowym (Dz.U. L 249 z 31.7.2020, str. 17),
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1056 z 15 lipca 2020 r. w sprawie elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego (Dz.Urz. UE L nr 249, str. 33),
• dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z 15 lipca 2020 r. ustanawiająca przepisy szczegółowe w odniesieniu do dyrektywy 96/71/WE i dyrektywy 2014/67/UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniająca dyrektywę 2006/22/WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania prawa oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 (Dz.U. L 249 z 31.7.2020, str. 49).

Polski ustawodawca zdecydował, aby jednocześnie rozstrzygnąć wątpliwości powstające na tle niektórych przepisów ustawy o czasie pracy kierowców. Stąd ich nowelizacja.

 

1. Zakres podmiotowy ustawy

 

1.1. Grupy kierowców

Ustawa o czasie pracy kierowców odnosi się do trzech grup kierowców:

• zatrudnionych na podstawie stosunku pracy (na tej grupie skupia się to opracowanie),
• samozatrudnionych, czyli przedsiębiorcach osobiście realizujących przewozy (pkt 11 opracowania),
• niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście dokonujących przewozów na jego rzecz (pkt 11 opracowania).

Kierujący pojazdem i należący do każdej z tych kategorii podlega ustawie o czasie pracy kierowców, jeżeli wykonuje:

• przewozy drogowe, do których ma zastosowanie rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (dalej: rozporządzenie (WE) nr 561/2006), albo umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzona w Genewie 1 lipca 1970 r. (dalej: umowa AETR); zgodnie z art. 4 lit. a rozporządzenia (WE) nr 516/2006 i art. 1 lit. g umowy AETR przez przewozy drogowe rozumie się podróże odbywane po drogach publicznych przez pojazd z ładunkiem lub bez, używany do przewozu osób lub rzeczy,

albo

• przewozy regularne (publiczne przewozy osób, w tym w ramach transportu zbiorowego, i ich bagażu w określonych odstępach czasu i określonymi trasami, na zasadach określonych w prawie przewozowym), których trasa nie przekracza 50 km, czyli przewozy komunikacji miejskiej, podmiejskiej i lokalnej (art. 2 pkt 3 ustawy o czasie pracy kierowców w zw. z art. 4 pkt 7 ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym oraz art. 4 ust. 1 pkt 14 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie drogowym).

Kierowcy pozostający w stosunku pracy są objęci ustawą o czasie pracy kierowców bez względu na to, jaki typ samochodu prowadzą, chociaż nie wszystkich dotyczy całość regulacji. To skutek odwołania się w art. 2 pkt 2 tego aktu prawnego, który definiuje "przewóz drogowy", do rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Pogląd ten potwierdził Główny Inspektorat Pracy (pismo GIP z 16 października 2007 r., GNP-302-4560-464/07/PE). Do tych kierowców stosuje się także rozporządzenie (WE) nr 561/2006, jeżeli wykonują przewozy drogowe wymienione w jego art. 2 ust. 1, czyli przewozy:

• rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tony lub
• rzeczy w międzynarodowym transporcie drogowym lub kabotażowym, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 2,5 tony (ten rodzaj przewozów od 1 lipca 2026 r.),
• osób pojazdami skonstruowanymi albo trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

W dalszej części opracowania pojazdy spełniające te warunki będą określane mianem "pojazdów dużych", a im nieodpowiadające - "pojazdów małych".

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 16 października 2007 r. (GNP-302-4560-464/07/PE)

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców ustawa określa m.in. czas pracy kierowców wykonujących przewóz drogowy, zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Jednocześnie art. 2 pkt 2 ustawy wskazuje, że definicja legalna przewozu drogowego stosowana na użytek ustawy znajduje się w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady. Zgodnie ze znajdującym się tam art. 4 lit. a przewóz drogowy oznacza każdą podróż odbywaną w całości lub w części po drogach publicznych przez pojazd, z ładunkiem lub bez, używany do przewozu osób lub rzeczy. Przepisy ustawy o czasie pracy kierowców znajdą zatem zastosowanie do wszystkich kierowców zatrudnionych w formule stosunku pracy odbywających taką podróż. Nie znajdą do nich zastosowania przewidziane w rozporządzaniu wyłączenia przedmiotowe, dotyczące m.in. przewozu drogowego rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą jest mniejsza niż 3,5 tony czy przewozu osób pojazdami skonstruowanymi lub trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą. Takich wyłączeń ustawa o czasie pracy kierowców nie przewiduje.

 

1.2. Definicja kierowcy

Ustawa o czasie pracy kierowców nie definiuje pojęcia "kierowca", lecz można użyć definicji kierowcy z innych aktów prawnych. Według art. 2 pkt 21 ustawy - Prawo o ruchu drogowym, pojęcie to oznacza osobę uprawnioną do kierowania pojazdem silnikowym lub motorowerem. Natomiast zgodnie z art. 4 lit. c rozporządzenia (WE) nr 561/2006 kierowcą jest osoba, która prowadzi pojazd nawet przez krótki okres lub która jest przewożona w pojeździe w celu podjęcia w ramach swoich obowiązków jego prowadzenia w razie potrzeby (podobnie art. 1 lit. j umowy AETR). Na ich gruncie nie ma więc znaczenia nazwa stanowiska zapisana w umowie o pracę, jeśli kierowca jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy. Odmiennego zdania jest jednak inspekcja pracy (pismo z 11 sierpnia 2008 r., GPP-302-4560-609/08/PE), która uważa, że kierowcą jest wyłącznie pracownik zatrudniony na stanowisku kierowcy.

 

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 11 sierpnia 2008 r. (GPP-302-4560-609/08/PE)

(…) zgodnie z art. 29 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy umowa o pracę określa w szczególności rodzaj wykonywanej pracy. Inspektor pracy dokonujący czynności nadzorczo-kontrolnych w zakresie przepisów o czasie pracy weryfikuje zgodność organizacji czasu pracy ze szczególnymi rozwiązaniami z ustawy o czasie pracy kierowców tylko wtedy, jeżeli strony stosunku pracy wspólnie uzgodniły taki właśnie charakter zatrudnienia. Inspektor pracy nie ma przy tym uprawnień do wyręczania stron stosunku pracy w tym zakresie. Jeżeli zatem strony stosunku pracy ustalą, że pracownik będzie wykonywał pracę w charakterze magazyniera, w rzeczywistości jednak - w ocenie pracownika - charakter jego zatrudnienia bardziej mu przypomina kierowcę, ewentualne roszczenia pracownika mogą być dochodzone wyłącznie przed sądem pracy np. w drodze powództwa o ustalenie charakteru zatrudnienia. (…).

Przy łączonym stanowisku pracy (np. mechanik-kierowca, magazynier-kierowca, kurier-kierowca) o zastosowaniu ustawy o czasie pracy kierowców decyduje sposób jego opisania w umowie o pracę. Ustawa ta musi być przestrzegana, jeżeli pracodawca nada przeważające cechy zadaniom kierowcy, natomiast nie ma takiego obowiązku, gdy charakter przeważający przypisze innym zadaniom. Taki wniosek płynie z poniżej przedstawionego stanowiska GIP.

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 17 grudnia 2010 r. (GPP-364-4560-96-1/10/PE/RP)

Gdy rodzaj wykonywanej pracy zostanie określony przez wskazanie dwóch stanowisk pracy np. kierowca mechanik, do kompetencji pracodawcy należy określenie, który rodzaj zadań ma charakter przeważający w ramach świadczenia pracy przez danego pracownika. Przyjęte w tym zakresie ustalenia przesądzają o tym, które przepisy prawa pracy regulują prawa i obowiązki pracownika, w tym związane z odbywaniem podróży służbowych. Jeżeli wśród obowiązków kierowcy mechanika przeważają te związane z wykonywaniem pracy kierowcy, przy podróżach służbowych zastosowanie znajdą przepisy o czasie pracy kierowców. Natomiast gdy w ramach świadczonej pracy w zakresie obowiązków pracownika będą dominować czynności związane z wykonywaniem pracy mechanika, w sprawach związanych z odbywaniem podróży służbowych będzie się stosować kodeks pracy. W razie konfliktu między pracodawcą a pracownikiem co do stosowania właściwych przepisów regulujących zasady odbywania podróży służbowych, organem uprawnionym do rozstrzygnięcia sporu w tym zakresie - w oparciu o okoliczności konkretnej sprawy - będzie sąd pracy.

Nie należy natomiast mylić stanowiska pracy kierowcy, o jakim mówi GIP, ze stanowiskiem pracy kierowcy w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy o czasie pracy kierowców. W myśl tego przepisu oznacza ono:

• siedzibę pracodawcy, na rzecz którego kierowca wykonuje swoje obowiązki, oraz inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały,
• pojazd, który kierowca prowadzi,
• każde inne miejsce, w którym kierowca wykonuje czynności związane z wykonywanymi przewozami drogowymi.

Regulacja ta utożsamia stanowisko pracy kierowcy z miejscem pracy, lecz nie w rozumieniu art. 29 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy. Uszczegółowienie w niej zawarte zostało dokonane, aby umożliwić klasyfikację poszczególnych okresów aktywności kierowcy do czasu pracy lub dyżuru (patrz punkt 2.1. opracowania). Do niego odnosi się (choć nie do całości) podróż służbowa (patrz punkt 8 opracowania).

 

2. Definicje dotyczące czasu pracy

2.1. Czas pracy kierowcy

Ustawa zmieniająca nie ingerowała w definicję czasu pracy kierowcy pozostającego w stosunku pracy. Zgodnie z art. 6 ustawy o czasie pracy kierowców, w pojęciu tym mieści się:

1. czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego (punkt 2.2. opracowania),
2. czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu,
3. przerwa w pracy trwająca 15 minut, którą pracodawca musi wprowadzić, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin (tzw. przerwa śniadaniowa).

Poza tym pracodawca nie może zapominać o wliczaniu do czasu pracy okresów nieświadczenia pracy, jeżeli taki obowiązek nakładają przepisy. Dotyczy to m.in. okresowych i psychologicznych badań wykonanych w godzinach pracy (art. 229 § 3 Kodeksu pracy w zw. z art. 39j ust. 2 i art. 39l ust. 3 ustawy o transporcie drogowym), szkoleń bhp (art. 237³ § 3 Kodeksu pracy) czy czasu niezawinionego przez kierowcę przestoju, np. oczekiwanie na naprawę pojazdu (art. 81 § 1 Kodeksu pracy w zw. art. 4 ustawy o czasie pracy kierowców). Natomiast w kwestii badań okresowych i psychologicznych należy zauważyć, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, ich realizacja jest zawieszona. Podstawę stanowi art. 12a ust. 1 pkt 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Mają być przeprowadzone najpóźniej w ciągu 180 dni po odwołaniu danego stanu.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że w okresie pozapandemicznym pracodawca kieruje na badania okresowe i psychologiczne kierowcę, który ma 35 lat, a więc podlega im co 5 lat, zgodnie z art. 39j ust. 4 pkt 1 i art. 39k ust. 3 pkt 1 ustawy o transporcie drogowym. Pracodawca musi tego rodzaju badania wliczyć do czasu pracy kierowcy, jeżeli obydwa zostaną wykonane w godzinach pracy.

 

2.2. Czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego

Prowadzenie pojazdu jest podstawowym zadaniem kierowcy, lecz nie jedynym. Oprócz niego czynnościami związanymi z wykonywaniem przewozu drogowego, zaliczanymi do czasu pracy, są:

• załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem,
• nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym,
• czynności spedycyjne,
• obsługa codzienna pojazdów i przyczep,
• inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy,
• niezbędne formalności administracyjne,
• utrzymanie pojazdu w czystości.

Taką listę zawiera art. 6 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, nadając jej charakter otwarty, o czym świadczy poprzedzające ją sformułowanie "w szczególności". Potwierdza to także Sąd Najwyższy.

Nie można podzielić twierdzeń, że czas pracy kierowcy obejmuje tylko prowadzenie pojazdu, a wykonywanie jakichkolwiek innych czynności wymaga wyraźnego oddelegowania do nich pracownika. Jak bowiem wynika z art. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy są nim objęte także inne czynności immanentnie związane z wykonywaniem pracy kierowcy (utrzymanie pojazdu w czystości, czynności spedycyjne, nadzór nad załadunkiem) (postanowienie SN z 28 kwietnia 2021 r., III PSK 44/21).

 

2.3. Ustawowe wyłączenia

Z czasu pracy kierowców są wyłączone 4 okresy (art. 7 ustawy o czasie pracy kierowców), które nie były nowelizowane ustawą zmieniającą - patrz tabela 1.

Tabela 1. Okresy niewliczane do czasu pracy kierowcy

Lp.	Niewliczany okres	Wyjaśnienia
1.	Dyżur, podczas którego kierowca nie świadczył pracy	Okres oczekiwania na podjęcie pracy, bez względu na miejsce
2.	Nieusprawiedliwiony postój podczas prowadzenia pojazdu	Nieusprawiedliwiony postój to taki, którego kierowca nie uzasadni racjonalnie albo w ogóle nie przedstawi żadnego wyjaśnienia jego wystąpienia lub którego długość nie znajduje usprawiedliwienia w okolicznościach wskazanych przez kierowcę (np. prywatne zakupy w sklepie)
3.	Dobowy nieprzerwany odpoczynek	Okres odpoczynku bez żadnej przerwy lub dzielony na dopuszczalne ustawowo części
4.	Przerwy w pracy w przerywanym systemie czasu pracy	Przerwa w pracy w ciągu doby nie może trwać dłużej niż 5 godzin. W razie wykonywania przewozów regularnych - 6 godzin, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin (art. 16 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców)

 

2.4. Jednostki rozliczania czasu pracy

2.4.1. Doba pracownicza

Dla celów rozliczania czasu pracy przez dobę - tak jak dotychczas - należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której kierowca rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 8 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Nie pokrywa się więc ona z dobą kalendarzową. Identyczna zasada występuje w Kodeksie pracy (art. 128 § 3 pkt 1 Kodeksu pracy).

Naruszenie doby pracowniczej jest równoznaczne z popełnieniem wykroczenia, lecz nie w przypadku kierowców objętych indywidualnym systemem czasu pracy (patrz punkt 7 opracowania) oraz rozporządzeniem (WE) nr 561/2006 i umową AETR. Tak wynika ze stanowiska inspekcji pracy z 2 czerwca 2008 r. (GPP-302-4560-264/08/PE).

Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 2 czerwca 2008 r. (GPP-302-4560-264/08/PE)

Zgodnie z art. 3 ustawy o czasie pracy kierowców jej przepisy nie naruszają postanowień zawartych w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 i umowie AETR. Oznacza to w praktyce, że jeżeli rozporządzenie WE nr 561/2006 lub umowa AETR regulują określone kwestie prawne w sposób odmienny od ustawy o czasie pracy kierowców, a przepisy rozporządzenia lub umowy stosuje się do takich przejazdów, stosujemy reguły wynikające z rozporządzenia WE nr 561/2006 lub umowy AETR. Dzieje się tak również, gdy kierowca zatrudniony w ramach stosunku pracy, do którego stosuje się rozporządzenie oraz umowę AETR, realizuje prawo do nieprzerwanych odpoczynków dobowych i tygodniowych. Zastosowanie znajdzie w takiej sytuacji art. 8 rozporządzenia WE nr 561/2006 lub umowa AETR. Odbieraniu odpoczynków w sposób wspomniany w tej regulacji nie stoi na przeszkodzie mechanizm doby pracowniczej wynikającej z art. 8 ustawy o czasie pracy kierowców (…). Zatem, gdy kierowca pracownik, realizując prawo do nieprzerwanego odpoczynku, rozpocznie dwukrotnie pracę przed i po odpoczynku w obrębie 24 kolejnych godzin, poczynając od godziny, w której rozpoczyna pracę, oznacza to, że praca taka może mieć charakter pracy w godzinach nadliczbowych (jeżeli wykonywana przez pracownika praca przekroczy dobową normę czasu pracy lub przedłużony dobowy wymiar czasu pracy). Powinna być ona rekompensowana zgodnie z zasadami przewidzianymi w kodeksie pracy. Praktyki takie są jednak prawidłowe, zważywszy na brzmienie rozporządzenia WE nr 561/2006 i umowy AETR, które dopuszczają kontynuowanie jazdy po odebraniu niezbędnych odpoczynków.

2.4.2. Tydzień

Tydzień w przypadku kierowców to okres pomiędzy godziną 00.00 w poniedziałek i godziną 24.00 w niedzielę (art. 2 pkt 5 ustawy o czasie pracy kierowców). Może on zatem obejmować różne miesiące kalendarzowe i różne okresy rozliczeniowe. Jest to zupełnie różna definicja od definicji tygodnia w rozumieniu Kodeksu pracy, w którym tygodniem dla celów rozliczeniowych jest 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.

2.4.3. Okres rozliczeniowy

Okres rozliczeniowy nie jest w ogóle zdefiniowany (również po wejściu w życie ustawy zmieniającej). Służy natomiast ustaleniu wymiaru czasu pracy kierowcy (szerzej: pracowników) oraz faktycznemu rozliczeniu przepracowanych przez niego godzin w celu ich właściwego zrekompensowania. W przypadku kierowców maksymalny okres rozliczeniowy wynosi 4 miesiące.

WAŻNE

W przypadku kierowców maksymalny okres rozliczeniowy wynosi 4 miesiące.

Okres rozliczeniowy u danego pracodawcy musi być wskazany w jednym z następujących dokumentów: układ zbiorowy pracy, regulamin pracy albo obwieszczenie - w razie braku nieobjęcia układem zbiorowym pracy lub braku obowiązku utworzenia regulaminu pracy (art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o czasie pracy kierowców).

 

3. Normy czasu pracy

3.1. Wymiar czasu pracy

Ustawa zmieniająca nie zmodyfikowała wymiaru czasu pracy kierowców. Nie może on przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 11 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Wyjątek dotyczy systemu równoważnego czasu pracy, w którym dopuszczalne jest przedłużenie wymiaru dobowego do 12 godzin, lecz przy zachowaniu okresu rozliczeniowego nieprzekraczającego: zasadniczo 1 miesiąca, 3 miesięcy - w szczególnie uzasadnionych przypadkach, lub 4 miesięcy - przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych (art. 15 ust. 1 i ust. 3-5 ustawy o czasie pracy kierowców). Przy czym ustawowe normy czasu pracy mogą być obniżone w układzie zbiorowym pracy, jakim jest objęty pracodawca (art. 23 ustawy o czasie pracy kierowców).

WAŻNE

Wymiar czasu pracy kierowców nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, jednak może zostać obniżony w układzie zbiorowym pracy.

Łącznie z godzinami nadliczbowymi tygodniowy wymiar czasu pracy kierowcy nie może być wyższy niż średnio 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Jednak tygodniowy czas pracy może być wydłużony maksymalnie do 60 godzin. Te limity godzinowe obowiązują kierowcę niezależnie od liczby zatrudniających go pracodawców (art. 12 ustawy o czasie pracy kierowców). Od tych zasad są przewidziane wyjątki, które zostały przedstawione w tabeli 2.

 

Tabela 2. Wyjątki od maksymalnie 60 godzin tygodniowego wymiaru czasu pracy oraz od obowiązku stosowania ustawowych wymiarów czasu pracy niezależnie od liczby pracodawców zatrudniających kierowcę*

Lp.	Rodzaje pojazdów objętych wyłączeniem	Podstawa prawna	Uwagi
1.	1) będące własnością organów publicznych lub wynajmowane przez nie bez kierowcy, w celu wykonywania przewozów drogowych, które nie stanowią konkurencji dla prywatnych przedsiębiorstw transportowych; 2) używane lub wynajmowane bez kierowcy przez przedsiębiorstwa rolnicze, ogrodnicze, leśne, gospodarstwa rolne lub rybackie do przewozu rzeczy w ramach własnej działalności gospodarczej w promieniu do 100 km od bazy przedsiębiorstwa; 3) ciągniki rolnicze i leśne używane w działalności rolniczej lub leśnej, w promieniu do 100 km od bazy przedsiębiorstwa, które jest ich właścicielem lub użytkownikiem; 4) o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony, używane przez operatorów świadczących usługi powszechne do dostarczania przesyłek w ramach usług powszechnych albo wykorzystywane do przewozu materiałów, sprzętu lub urządzeń do użytku kierowcy w trakcie pracy; pojazdy takie są używane wyłącznie w promieniu 100 km od bazy przedsiębiorstwa oraz pod warunkiem że ich prowadzenie nie stanowi głównego zajęcia kierowcy; 5) poruszające się wyłącznie po wyspach lub po regionach oddalonych od pozostałej części terytorium kraju, o powierzchni nieprzekraczającej 2300 km2, które nie są połączone z resztą kraju mostem, brodem lub tunelem przeznaczonym dla pojazdów silnikowych ani nie graniczą z żadnym innym państwem członkowskim; 6) używane do przewozu rzeczy w promieniu 100 km od bazy przedsiębiorstwa, z napędem na gaz ziemny lub ciekły lub z napędem elektrycznym, o dopuszczalnej masie całkowitej, wraz przyczepami lub naczepami, nieprzekraczającej 7,5 tony; 7) używane do nauki jazdy i egzaminów w celu uzyskania prawa jazdy lub świadectwa kwalifikacji zawodowych, pod warunkiem że nie używa się ich do zarobkowego przewozu rzeczy lub osób; 8) używane w związku z odprowadzaniem ścieków, ochroną przeciwpowodziową, konserwacją urządzeń zaopatrujących w wodę, gaz i elektryczność, utrzymaniem i kontrolą dróg, zbieraniem odpadów z gospodarstw domowych i ich wywozem, usługami telegraficznymi i telefonicznymi, nadawaniem programów radiowych i telewizyjnych oraz wykrywaniem nadajników lub odbiorników radiowych lub telewizyjnych; 9) wyposażone w 10 do 17 miejsc siedzących, używane wyłącznie do niehandlowego przewozu osób; 10) specjalistyczne pojazdy do przewozu wyposażenia cyrków i wesołych miasteczek; 11) specjalnie wyposażone pojazdy szczególnego zastosowania, które w podstawowym zakresie służą celom edukacyjnym w czasie postoju; 12) używane do odbioru mleka z gospodarstw rolnych lub do odwożenia do nich pojemników na mleko lub produktów mlecznych przeznaczonych na pasze zwierzęce; 13) specjalistyczne pojazdy do przewozu pieniędzy oraz/lub przedmiotów wartościowych; 14) używane do przewozu odpadów lub tusz zwierzęcych nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi; 15) używane wyłącznie na drogach wewnątrz obiektów, takich jak porty, obszary międzyportowe oraz terminale kolejowe; 16) wykorzystywane do przewozu żywych zwierząt z gospodarstw na miejscowe targowiska i z powrotem lub z targowisk do miejscowych rzeźni w promieniu do 100 km; 17) wykorzystywane przez przedsiębiorstwo budowlane do przewozu maszyn budowlanych w promieniu do 100 km od bazy przedsiębiorstwa oraz pod warunkiem że prowadzenie takich pojazdów nie stanowi głównego zajęcia kierowcy; 18) wykorzystywane do dostarczania betonu towarowego	art. 22 w zw. z art. 29 ustawy o czasie pracy kierowców oraz art. 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006	Brak modyfikacji na mocy ustawy zmieniającej
2.	1) używane do przewozu osób w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km; 2) o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony, używane do: przewozu materiałów, sprzętu lub urządzeń do użytku kierowcy w trakcie pracy albo do dostawy rzeczy wyprodukowanych metodami rzemieślniczymi; wyłącznie w promieniu 100 km od bazy przedsiębiorstwa oraz pod warunkiem że prowadzenie takich pojazdów nie stanowi głównego zajęcia kierowcy, a transport nie ma charakteru zarobkowego; 3) o dopuszczalnej maksymalnej prędkości nieprzekraczającej 40 km/h; 4) będące własnością sił zbrojnych, służb obrony cywilnej, straży pożarnej i sił odpowiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego, lub wynajmowanych przez nie bez kierowcy, gdy przewóz wykonywany jest w związku z zadaniami powierzonymi tym służbom i pozostaje pod ich kontrolą; 4) używane w razie wypadków lub do prowadzenia działań ratunkowych, w tym używane w niehandlowym przewozie pomocy humanitarnej; 5) specjalistyczne używane do celów medycznych; 6) specjalistyczne pomocy drogowej poruszające się w promieniu 100 km od swej bazy; 7) poddawane próbom drogowym do celów rozwoju technicznego lub w ramach napraw albo konserwacji oraz pojazdy nowe lub przebudowane, które nie zostały jeszcze dopuszczone do ruchu; 8) o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony używane do niehandlowego przewozu rzeczy; 9) o dopuszczalnej masie całkowitej - wraz z przyczepą lub naczepą - przekraczającej 2,5 tony, ale nieprzekraczającej 3,5 tony, wykorzystywane do przewozu rzeczy, w przypadku gdy przewóz nie ma charakteru zarobkowego i jest wykonywany na potrzeby własne przedsiębiorstwa lub kierowcy, a prowadzenie pojazdu nie stanowi głównego zajęcia osoby prowadzącej pojazd 10) użytkowe o statusie pojazdów zabytkowych zgodnie z przepisami państwa członkowskiego UE, w którym są użytkowane, wykorzystywane do niehandlowych przewozów osób lub rzeczy	art. 22 ustawy o czasie pracy kierowców w zw. z art. 3 rozporządzenia (WE) nr 561/2006	Brak modyfikacji na mocy ustawy zmieniającej
3.	1) przeznaczone do przewozu rzeczy, których dopuszczalna masa całkowita, łącznie z przyczepą lub naczepą, nie przekracza 3,5 tony; 2) przeznaczone do przewozu osób, które ze względu na typ konstrukcyjny i wyposażenie nadają się do przewozu najwyżej 9 osób łącznie z kierowcą i są do tego celu przeznaczone; 3) przeznaczone do przewozu osób w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km; 4) o maksymalnej prędkości dopuszczalnej nieprzekraczającej 40 km na godzinę; 5) będące własnością lub wynajmowane bez kierowcy przez siły zbrojne, służby obrony cywilnej, straż pożarną i siły odpowiedzialne za utrzymanie porządku publicznego, gdy przewóz wykonywany jest w związku z zadaniami powierzonymi tym służbom i pozostaje pod ich kontrolą; 6) używane w stanach nadzwyczajnych lub przeznaczone do zadań ratownictwa, w tym do niehandlowych przewozów pomocy humanitarnej; 7) wyspecjalizowane pojazdy przeznaczone do zadań medycznych; 8) wyspecjalizowane pojazdy pomocy drogowej poruszające się w odległości do 100 km od swojej bazy; 9) poddawane próbom drogowym w celach ulepszeń technicznych, naprawczych lub utrzymania oraz pojazdy nowe bądź przebudowane, które nie zostały jeszcze dopuszczone do ruchu; 10) o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony używane do niehandlowych przewozów rzeczy; 11) użytkowe o statusie pojazdów zabytkowych zgodnie z przepisami kraju będącego stroną umowy AETR, na terytorium którego są użytkowane, wykorzystywane do niehandlowych przewozów osób lub rzeczy	art. 22 ustawy o czasie pracy kierowców i art. 2 ust. 2 umowy AETR	Od 1 marca 2022 r. art. 22 ustawy o czasie pracy kierowców odsyła do całego art. 2 ust. 2 umowy AETR, które poprzednio odnosiło się jedynie do lit. b) tego przepisu, czyli pojazdów przeznaczonych do przewozu osób, które ze względu na typ konstrukcyjny i wyposażenie nadają się do przewozu najwyżej 9 osób łącznie z kierowcą i są do tego celu przeznaczone

* Wyjątki dotyczą również przerw w pracy (art. 13 ustawy o czasie pracy kierowców) - patrz punkt 4.1. opracowania, wykonywania pracy w porze nocnej (art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców) - patrz punkt 6.2. opracowania, oraz odbierania od kierowców oświadczeń (art. 24 pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców) - patrz punkt 2.1. opracowania.

 

Pracodawca, z uwagi na fakt, że limity godzinowe obowiązujące kierowców dotyczą zatrudnienia u więcej niż 1 pracodawcy, powinien uzyskać od kierowcy oświadczenie na piśmie o:

• wymiarze zatrudnienia albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy,
• przeciętnej tygodniowej liczbie godzin wykonywanych przewozów drogowych lub innych czynności, na innej podstawie niż stosunek pracy, albo o ich niewykonywaniu (art. 24 pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców).

Pracodawca nie musi wymagać oświadczenia w sytuacjach zastosowania wyjątków wskazanych powyżej w tabeli 2.

Wzór oświadczenia dla wszystkich zatrudnianych kierowców w sprawie limitu godzin

 

3.2. Czas prowadzenia pojazdu

Czas prowadzenia pojazdu to faktyczny czas jazdy, zarejestrowany przez tachograf w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (dalej: rozporządzenie UE nr 165/2014). Jego normy są ustalone w ujęciu dziennym, tygodniowym i dwutygodniowym. Ustawa o czasie pracy kierowców w art. 31a (niemodyfikowany przez ustawę zmieniającą) określa je jedynie w przewozach regularnych. Z kolei dopuszczalne normy dla kierowców pojazdów dużych wskazują art. 6 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 i art. 6 umowy AETR. Zaznaczenia wymaga fakt, że obydwa te przepisy przewidują takie same normy, które przedstawia tabela 3. Żaden z tych aktów nie ustala norm prowadzenia pojazdów małych.

Tabela 3. Dopuszczalne okresy prowadzenia pojazdu

Lp.	Rodzaj normy	Norma w strefie UE i poza nią dla kierowców pojazdów dużych	Norma w przewozach regularnych
1.	Dzienna	9 godz.	10 godz.*
		10 godz. maksymalnie 2 dni w tygodniu
2.	Tygodniowa	56 godz.	60 godz.
3.	Dwutygodniowa	90 godz.	90 godz.

* Łączny czas prowadzenia pojazdu określony w rozkładzie czasu pracy kierowcy na daną dobę, zgodnie z ustalonym rozkładem jazdy; normę liczy się od zakończenia jednego dziennego okresu odpoczynku do rozpoczęcia następnego dziennego okresu odpoczynku lub między dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku.

 

Należy także zauważyć, że art. 4 lit. q rozporządzenia (WE) nr 561/2006 definiuje "okres prowadzenia pojazdu" jako łączny czas prowadzenia pojazdu od chwili rozpoczęcia przez kierowcę prowadzenia pojazdu po okresie odpoczynku lub przerwie do momentu rozpoczęcia okresu odpoczynku lub przerwy. Przy czym prowadzenie pojazdu może mieć charakter ciągły lub przerywany.

Przepis art. 12 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 dopuszcza w przypadku kierowców pojazdów dużych odstąpienie od norm dziennej i tygodniowej (wymienionych w tabeli w pkt 1 i 2). Jest to możliwe przy braku zagrożenia dla bezpieczeństwa drogowego w wymiarze:

• 1 godziny - aby kierowca mógł dotrzeć do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania tygodniowego okresu odpoczynku,
• 2 godzin - pod warunkiem że kierowca wykorzystał przerwę trwającą nieprzerwanie 30 minut bezpośrednio przed tym dodatkowym czasem prowadzenia pojazdu, który jest niezbędny, aby dotrzeć do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania regularnego tygodniowego okresu odpoczynku.

Jeżeli kierowca korzysta z tej możliwości, musi odręcznie wskazać powody odstępstwa na wykresówce urządzenia rejestrującego, na wydruku z urządzenia rejestrującego lub na planie pracy najpóźniej po przybyciu do miejsca docelowego lub odpowiedniego miejsca postoju. W zamian za każdy wydłużony okres pracy należy mu się równoważny okres wypoczynku, który powinien wykorzystać jednorazowo przed końcem 3 tygodnia następującego po danym tygodniu.

Odpowiedzialnymi za zapewnienie poprawnego działania i właściwego użytkowania tachografów, wykresówek i kart kierowcy są pracodawca i kierowca, jednak to pracodawca (przedsiębiorstwo transportowe) odpowiada za poprawność działania urządzeń rejestrujących, właściwą organizację pracy i nieprzekraczanie norm czasu pracy. Potwierdza to w wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny:

Przedsiębiorstwa transportowe oraz kierowcy mają obowiązek zapewnienia poprawnego działania i właściwego użytkowania tachografów, wykresówek i kart kierowcy. Przedsiębiorca jest odpowiedzialny za sprawdzanie urządzenia rejestrującego. Skarżąca będąca profesjonalnym przedsiębiorcą powinna mieć nadzór i kontrolę nad sposobem wykonywania pracy przez zatrudnionych pracowników oraz nad pojazdami. Dzięki właściwej organizacji nie dochodziłoby do naruszenia przepisów o czasie pracy kierowców oraz przepisów o stosowaniu urządzeń rejestrujących. Przedsiębiorca powinien organizować pracę kierowcy w taki sposób, aby zadania przewozowe były możliwe do wykonania zgodnie z obowiązującymi normami czasu pracy kierowców. Powinien więc uwzględniać nie tylko długość tras koniecznych do pokonania przez kierowcę, lecz także wszystkie czynności, które w związku z przewozem kierowca musi wykonać (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 25 kwietnia 2017 r., III SA/Lu 77/17).

 

4. Okresy przerw i odpoczynków

 

4.1. Przerwy w pracy

Przerwa to okres, w którym kierowca nie może prowadzić pojazdu ani wykonywać żadnej innej pracy, lecz powinien wykorzystać go wyłącznie do wypoczynku (art. 4 lit. d rozporządzenia (WE) nr 561/2006). O tym, jakiego rodzaju przerwy w pracy przysługują kierowcy, decyduje jego dobowy wymiar czasu pracy, liczba godzin pracy oraz rodzaj wykonywanych przewozów - patrz tabela 4. Układ zbiorowy pracy, jakim jest objęty pracodawca, może przewidywać wyższy niż ustawowy wymiar przerw przeznaczonych na odpoczynek w czasie dnia pracy (art. 23 ustawy o czasie pracy kierowców).

Od 1 marca 2022 r. ustawa zmieniająca przeformułowała sposób wykorzystywania i rozliczania przerw w komunikacji miejskiej, podmiejskiej i lokalnej, pozostawiając jednak ich wymiar na dotychczasowym poziomie (patrz pkt 5 i 6 tabeli 4). Rozstrzygnęła także, że okresy przerw w prowadzeniu pojazdu, o których mowa w art. 7 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 i w art. 7 ust. 1 i 2 umowy AETR (pkt 4 tabeli 4), zalicza się do czasu dyżuru, o którym mowa w art. 9 ust. 6 ustawy o czasie pracy kierowców. Oznacza to, że kierowcy należy się za czas takiej przerwy wynagrodzenie na warunkach obowiązujących u pracodawcy, lecz nie niższe niż połowa ustawowo określonej wysokości (patrz punkt 5.1. opracowania). Przed nowelizacją regulujący to zagadnienie art. 27 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców odsyłał do dwóch różnych metod rozliczenia płacowego. Z kolei art. 22 ustawy o czasie pracy po zmianie od 1 marca 2022 r. poszerza listę wyjątków od stosowania przerw określonych w art. 13 ustawy o czasie pracy kierowców (patrz tabela 2).

Tabela 4. Rodzaje przerw w pracy kierowcy

Lp.	Wymiar przerwy	Warunki przysługiwania	Zasady korzystania	Sposób rozliczenia	Podstawa prawna
Kierowca wykonujący przewozy drogowe
1.	15 minut (przerwa śniadaniowa)	Dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin	Według wyboru kierowcy	Wlicza się do czasu pracy	art. 6 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców
2.	30 minut	- Po 6 kolejnych godzinach pracy, gdy liczba godzin pracy kierowcy nie przekracza 9 godzin - Przerwa nie przysługuje w razie wykorzystania przerw, o jakich mowa w pkt 4 tej tabeli - Przerwa nie dotyczy kierowców prowadzących pojazdy wymienione w tabeli 2, przy czym od 1 marca 2022 r. ich lista wydłużyła się wskutek odesłania do całego art. 2 ust. 2 umowy AETR	- Może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie 6-godzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie - Wymiar przerwy jest skracany o 15 minut przerwy śniadaniowej, o któej mowa w pkt 1 tej tabeli	Wlicza się do dyżuru	art. 9 ust. 2, art. 13, art. 22 i art. 27 ust. 4 ustawy o czasie pracy kierowców
3.	45 minut	- Po 6 kolejnych godzinach pracy, gdy liczba godzin pracy kierowcy jest wyższa niż 9 godzin - Przerwa nie dotyczy kierowców prowadzących pojazdy wymienione w tabeli 2, przy czym od 1 marca 2022 r. ich lista wydłużyła się wskutek odesłania do całego art. 2 ust. 2 umowy AETR
4.	45 minut	Po 4,5 godziny prowadzenia pojazdu, pod warunkiem że kierowca nie rozpoczyna okresu odpoczynku	- Przerwa może być rozłożona w taki sposób, że najpierw kierowca korzysta z 15 minut odpoczynku, a następnie z 30 minut - W przypadku pracy w załodze kilkuosobowej kierowca może spędzić przerwę w pojeździe kierowanym przez innego kierowcę, pod warunkiem że mu nie pomaga	Zalicza się do czasu dyżuru, z tym że przerwę śniadaniową wlicza się do czasu pracy	art. 7 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 w zw. z art. 27 ust. 1 i 3 ustawy o czasie pracy kierowców
			- Przerwa może być rozłożona w taki sposób, że najpierw kierowca korzysta z 15 minut odpoczynku, a następnie z 30 minut - Jako przerwa może być zakwalifikowany czas oczekiwania i czas niepoświęcony prowadzeniu pojazdu, spędzony w pojeździe będącym w ruchu, na promie lub w pociągu - Przerwa nie może być uznana za dzienny okres odpoczynku		art. 7 umowy AETR w zw. z art. 27 ust. 1 i 3 ustawy o czasie pracy kierowców
Kierowca wykonujący przewozy regularne
5.	30 minut	Łączny dzienny czas prowadzenia pojazdu wynosi od 6 do 8 godzin	Zasady obowiązujące od 1 marca 2022 r.: - Przerwa nie może być odebrana przed rozpoczęciem lub po zakończeniu dziennego czasu prowadzenia pojazdu (nowe rozwiązanie) - Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, które są wykorzystywane zgodnie z obowiązującym kierowcę rozkładem jazdy (przed zmianą tylko jedna z przerw miała trwać 15 minut) - Przerwa zawiera w sobie 15 minut przerwy śniadaniowej, o której mowa w pkt 1 tabeli (nowe rozwiązanie)	Rozliczane jak czas pracy (zasada obowiązująca od 1 marca 2022 r.)	art. 31b ustawy o czasie pracy kierowców w nowym brzmieniu od 1 marca 2022 r.
6.	45 minut	Łączny dzienny czas prowadzenia pojazdu przekracza 8 godzin

 

4.2. Okresy odpoczynku

Kierowcy przysługuje odpoczynek w ciągu doby i tygodnia, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem.

Dzienny okres odpoczynku musi obejmować:

• regularny dzienny okres odpoczynku - 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku lub odpoczynek podzielony na dwie części trwające nieprzerwanie minimum 3 godziny (część pierwsza) i 9 godzin (część druga),

lub

• skrócony dzienny okres odpoczynku - minimum 9 godzin nieprzerwanego odpoczynku, lecz krócej niż 11 godzin.

 

Tygodniowy okres odpoczynku ma trwać:

• minimum 45 godzin (regularny tygodniowy okres odpoczynku)

lub

• mniej niż 45 godzin, ale nie krócej niż 24 godziny (skrócony tygodniowy okres odpoczynku).

Tak stanowi art. 4 lit. g i h rozporządzenia (WE) nr 561/2006, do którego odwołuje się art. 2 pkt 6 ustawy o czasie pracy kierowców. Z kolei art. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 precyzuje zasady korzystania z obydwu odpoczynków (patrz tabela 5, która przedstawia również analogiczne rozwiązania z art. 8 umowy AETR).

Tabela 5. Unijne zasady korzystania z okresów odpoczynku

Rodzaj odpoczynku	Zasady z art. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006	Zasady z art. 8 umowy AETR
Dzienny	- Obowiązek wykorzystania kolejnego dziennego odpoczynku w każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego dziennego lub tygodniowego odpoczynku, przy czym jeśli część dziennego odpoczynku zawarta w tych 24 godzinach wynosi co najmniej 9 godzin, ale mniej niż 11 godzin, wówczas ten dzienny okres odpoczynku uznaje się za skrócony dzienny okres odpoczynku - Wyjątek od zasady z poprzedniego punktu: w ciągu 30 godzin od zakończenia dziennego lub tygodniowego odpoczynku kierowca należący do kilkuosobowej załogi musi skorzystać z kolejnego dziennego okresu odpoczynku trwającego co najmniej 9 godzin - Odpoczynek udzielony w trybie określonym w poprzednich punktach nie może być traktowany jak czas dyżuru (art. 27 ust. 2 ustawy o czasie pracy)
	Wydłużenie do rozmiarów regularnego lub skróconego tygodniowego okresu odpoczynku
	Zakaz stosowania skróconego dziennego okresu odpoczynku częściej niż 3 razy pomiędzy dwoma tygodniowymi okresami odpoczynku
	Brak możliwości wykorzystania odpoczynku w pojeździe	Możliwość odpoczywania w pojeździe, jeżeli jest on wyposażony w miejsce do spania przewidziane w projekcie konstrukcyjnym i znajduje się na postoju
Tygodniowy	- W ciągu każdych kolejnych 2 tygodni kierowca musi wykorzystać co najmniej 2 regularne tygodniowe okresy odpoczynku lub 1 regularny i 1 skrócony tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny - Na zasadzie wyjątku od zasady wskazanej powyżej, w przewozach międzynarodowych, poza państwem członkowskim siedziby, kierowca ma prawo zrealizować 2 skrócone odpoczynki, w zamian za co otrzyma w ciągu kolejnych 4 tygodni minimum 4 tygodniowe okresy odpoczynku (w tym dwa regularne) i będzie miał możliwość powrotu przed rozpoczęciem regularnego tygodniowego okresu odpoczynku trwającego ponad 45 godzin wykorzystywanego jako rekompensata - Tygodniowy odpoczynek rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu 6 okresów 24-godzinnych, licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku	- W ciągu każdych kolejnych 2 tygodni kierowca musi wykorzystać co najmniej 2 regularne tygodniowe okresy odpoczynku lub 1 regularny i 1 skrócony tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny - Na zasadzie wyjątku od zasady wskazanej powyżej kierowca samodzielnie wykonujący międzynarodowy przewóz osób, inny niż przewóz regularny, może przełożyć tygodniowy okres odpoczynku przez maksymalnie 12 kolejnych okresów 24-godzinnych po poprzednim regularnym tygodniowym okresie odpoczynku przy zastrzeżeniach określonych w art. 8 ust. 6 lit. b umowy AETR - Na zasadzie wyjątku od zasady wskazanej powyżej kierowca należący do kilkuosobowej załogi w każdym tygodniu wykorzystuje regularny tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 45 godzin lub co najmniej 24 godziny (skrócony tygodniowy okres odpoczynku), przy czym każde skrócenie musi być skompensowane równoważnym odpoczynkiem wykorzystanym jednorazowo przed końcem 3 tygodnia następującego po danym tygodniu - Tygodniowy odpoczynek rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu 6 okresów 24-godzinnych, licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku
	Kierowca wykonujący pojedynczą usługę okazjonalną w międzynarodowym przewozie osób może odłożyć tygodniowy okres odpoczynku maksimum o 12 kolejnych okresów 24-godzinnych po poprzednim regularnym tygodniowym okresie odpoczynku, jeżeli spełnia warunki wskazane w art. 8 ust. 6a rozporządzenia (WE) nr 561/2006	Tygodniowy okres odpoczynku, który przypada na 2 tygodnie, można zaliczyć do dowolnego z nich, ale nie do obydwu
	Każde skrócenie tygodniowego odpoczynku musi być zrekompensowane równoważnym okresem odpoczynku wykorzystywanym jednorazowo przed końcem 3 tygodnia następującego po danym tygodniu, łącznie z innym co najmniej 9-godzinnym tygodniowym odpoczynkiem	Możliwość wykorzystania odpoczynku tygodniowego w pojeździe, jeżeli jest on wyposażony w miejsce do spania przewidziane w projekcie konstrukcyjnym i znajduje się na postoju
	Regularne tygodniowe okresy odpoczynku oraz dowolny tygodniowy okres odpoczynku trwający ponad 45 godzin wykorzystywany jako rekompensata za wcześniejsze skrócone tygodniowe okresy odpoczynku nie mogą być wykorzystywane w pojeździe, lecz w odpowiednim dla każdej płci miejscu zakwaterowania wyposażonym w odpowiednią infrastrukturę noclegową i sanitarną; wszelkie koszty zakwaterowania poza pojazdem pokrywa pracodawca	Odpoczynek będący rekompensatą za skrócony tygodniowy okres odpoczynku wykorzystuje się łącznie z innym okresem odpoczynku trwającym co najmniej 9 godzin
	Obowiązek organizacji pracy kierowców w sposób umożliwiający im powrót do centrum operacyjnego pracodawcy, które jest zwyczajową bazą dla danego kierowcy i w którym rozpoczyna się jego tygodniowy okres odpoczynku, w państwie członkowskim siedziby pracodawcy, lub powrót do miejsca zamieszkania kierowcy w każdym okresie 4 kolejnych tygodni, tak aby wykorzystali oni przynajmniej 1 regularny tygodniowy okres odpoczynku lub tygodniowy okres odpoczynku trwający ponad 45 godziny wykorzystywany jako rekompensata za skrócony tygodniowy okres odpoczynku
	Tygodniowy okres odpoczynku, który przypada na 2 tygodnie, można zaliczyć do dowolnego z nich, ale nie do obydwu

Minimalne normy odpoczynku dziennego i tygodniowego wynikające z ustawy o czasie pracy kierowców zawiera tabela 6. Układ zbiorowy pracy, którym jest objęty pracodawca, może je podwyższać (art. 23 ustawy o czasie pracy kierowców). Należy również zauważyć, że normy dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku obowiązują kierowcę wykonującego przewozy w komunikacji miejskiej, podmiejskiej i lokalnej na rzecz więcej niż jednego podmiotu (art. 31d ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Ustawa zmieniająca nie wprowadziła w tym zakresie żadnych modyfikacji.

Tabela 6. Ustawowe minimalne normy odpoczynku kierowcy*

Lp.	Wymiar minimalnego odpoczynku	Zasady dotyczące odpoczynku	Podstawa prawna
1.	11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie	Może być wykorzystany w pojeździe znajdującym się na postoju i wyposażonym w miejsce do spania - nie dotyczy kierowców w przewozach regularnych	art. 14 ust. 1 i art. 31c ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców
2.	35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu	- Obejmuje odpoczynek dobowy (pkt 1 tabeli) przypadający w dniu, w którym kierowca rozpoczął odpoczynek tygodniowy - W przypadku kierowców w przewozach regularnych odpoczynek rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu 6 okresów 24-godzinnych, licząc od zakończenia poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku	art. 14 ust. 2 i art. 31c ustawy o czasie pracy kierowców
3.	24 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu	Może być stosowany w razie: 1) pracy w godzinach nadliczbowych z powodu sytuacji i zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia albo usunięcia awarii, 2) zmiany pory wykonywania pracy przez kierowcę w związku z jego przejściem na inną zmianę zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy	art. 14 ust. 3 i art. 31c ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców

* Kierowcy nie przysługuje ustawowy odpoczynek dobowy lub tygodniowy, jeżeli wykorzysta okres odpoczynku na podstawie art. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 i art. 8 ust. 1-3 umowy AETR (art. 27 ust. 5 ustawy o czasie pracy).

5. Dyżur i okresy pozostawania w dyspozycji

 

5.1. Dyżur kierowcy

Dyżur to czas, w którym kierowca pozostaje poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (art. 9 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Za ten okres, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, kierowcy przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru. Jeżeli zaś nie ma możliwości udzielenia czasu wolnego, należy mu się wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia (art. 9 ust. 5 ustawy o czasie pracy kierowców).

Dyżurem jest również okres:

• korzystania z przerw dziennych na odpoczynek w prowadzeniu pojazdu, z wyjątkiem 15-minutowej przerwy śniadaniowej (art. 9 ust. 2 i art. 13 ustawy o czasie pracy kierowców),

• niekierowania pojazdem, który ma dwóch lub więcej kierowców (art. 9 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców).

W tych przypadkach kierowcy przysługuje wynagrodzenie w wysokości określonej w przepisach o wynagradzaniu obowiązujących u danego pracodawcy, nie niższe jednak niż w wysokości połowy standardowego wynagrodzenia za dyżur kierowcy, o którym mowa wyżej (art. 9 ust. 6 ustawy o czasie pracy kierowców).

Nie można traktować jako dyżuru wykorzystywania przez kierowcę nieprzerwanego 11-godzinnego dobowego odpoczynku w pojeździe, jeżeli znajduje się on na postoju i jest wyposażony w miejsce do spania. Dyżuru nie można natomiast wliczać do przysługującego kierowcy dobowego nieprzerwanego odpoczynku (art. 9 ust. 4 ustawy o czasie pracy kierowców).

 

5.2. Okresy pozostawania do dyspozycji

Okresy pozostawania do dyspozycji oznaczają inne, niż przerwy i czas odpoczynku, okresy, podczas których kierowca nie musi pozostawać na stanowisku pracy, lecz ma jednocześnie być w gotowości do rozpoczęcia albo kontynuowania prowadzenia pojazdu bądź wykonywania innej pracy. Obejmują w szczególności czas, w którym kierowca towarzyszy pojazdowi transportowanemu promem lub pociągiem, czas oczekiwania na przejściach granicznych oraz w związku z ograniczeniami w ruchu drogowym (art. 10 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców).

Jeżeli kierowca był w dyspozycji poza rozkładem czasu pracy, okres ten zalicza się do czasu dyżuru. Natomiast w przypadku kierowcy pracującego w zadaniowym czasie pracy, który nie wypracował dobowego wymiaru czasu pracy, 8 godzin pozostawania w dyspozycji zalicza się do czasu pracy, a w pozostałym zakresie - do czasu dyżuru.

 

6. Praca w godzinach nadliczbowych i w nocy

 

6.1. Praca w godzinach nadliczbowych

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców (nienowelizowany przez ustawę zmieniającą) pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad:

• obowiązujące kierowcę normy czasu pracy,
• dobowy przedłużony wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego kierowcę systemu i rozkładu czasu pracy (patrz punkt 7 opracowania).

Praca w godzinach nadliczbowych kierowcy jest dopuszczalna w 2 przypadkach:

1. w razie sytuacji i zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia albo usunięcia awarii,
2. z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, które mogą uzasadniać maksymalnie 260 godzin pracy nadliczbowej w roku kalendarzowym (art. 20 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców).

Układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę mogą przewidywać inną liczbę godzin nadliczbowych niż wymieniona w pkt 2. Musi ona jednak uwzględniać tygodniową normę czasu pracy wraz z nadgodzinami.

Pracę kierowcy w godzinach nadliczbowych rozlicza się na zasadach określonych w Kodeksie pracy, ponieważ ustawa o czasie pracy kierowców nie reguluje tego obszaru. Wskazuje jednak, że w celu ustalania uprawnienia do wynagrodzania za pracę w godzinach nadliczbowych przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której kierowca rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 8 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców).

 

6.2. Pora nocna

Pora nocna dla celów ustalania czasu pracy kierowcy obejmuje 4 godziny pomiędzy 00.00 a 7.00 rano (art. 2 pkt 6a ustawy o czasie pracy kierowców). Od 2 lutego 2022 r., w przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin między dwoma kolejnymi okresami dziennego odpoczynku albo dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku (art. 21 ustawy o czasie pracy kierowców). Od ograniczenia tego obowiązuje wiele wyjątków, wskazanych bezpośrednio w ustawie o czasie pracy kierowców oraz rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 oraz w umowie AETR (patrz tabela 2).

 

7. Systemy i rozkłady czasu pracy

Pracodawca ustala systemy i rozkłady czasu pracy w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do tworzenia regulaminu pracy (art. 18 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Ma on do wyboru system:

• podstawowy,
• równoważny,
• przerywany,
• zadaniowy,
• indywidualny.

Ich cechy charakterystyczne przedstawia tabela 7.

 

Tabela 7. Systemy czasu pracy kierowców

Rodzaj systemu	Warunki zastosowania	Cechy charakterystyczne
Podstawowy	Zgodnie z Kodeksem pracy	Praca w stałych godzinach w każdej dobie
Indywidualny (art. 8 ust. 2-3 ustawy o czasie pracy kierowców)	Wprowadzany w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a w razie jej braku - z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego pracodawcy	1) Różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy 2) Ponowne wykonywanie pracy przez kierowcę w tej samej dobie nie stanowi pracy w nadgodzinach
Równoważny (art. 15 ustawy o czasie pracy kierowców)	Może być wykorzystany w stosunku do kierowców wykonujących przewóz drogowy	1) Przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę 2) Równoważenie przedłużonego wymiaru dobowego w poszczególnych dniach skróconym czasem pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy 3) Maksymalne okresy rozliczeniowe: 1 miesiąc (zasada), 3 miesiące w szczególnie uzasadnionych przypadkach, 4 miesiące przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych
Przerywany (art. 16 ust. 1-2, art. 18 ust. 3, art. 19 ustawy o czasie pracy kierowców)	1) Może być wykorzystany w szczególnie uzasadnionych przypadkach do kierowców w transporcie drogowym 2) Wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, a u pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa - w umowie o pracę 3) Może być zastosowany w uzasadnionych przypadkach w ramach systemu równoważnego czasu pracy	1) Z góry ustalony rozkład przewidujący nie więcej niż 1 przerwę w pracy w ciągu doby trwającą maksymalnie 5 godzin oraz 6 godzin dla kierowców w przewozach regularnych, jeżeli ich dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin 2) Swobodne dysponowanie czasem przez kierowcę podczas przerwy 3) Prawo do połowy wynagrodzenia (ustalanego jak za dyżur w trybie art. 9 ust. 5 ustawy o czasie pracy) za czas przerwy
Zadaniowy (art. 17 ustawy o czasie pracy kierowców)	Może być wykorzystany w przypadkach uzasadnionych rodzajem wykonywanych przewozów drogowych lub ich szczególną organizacją	1) Ustalanie przez pracodawcę zadań przewozowych w takim wymiarze, żeby ich wykonanie mieściło się w normach czasu pracy i uwzględniało przerwy w pracy i okresy odpoczynku 2) Ustalanie przez kierowcę rozkładu czasu pracy w okresie wykonywania danego zadania przewozowego

Rozkłady czasu pracy (zwane też grafikami, harmonogramami) pracodawca przygotowuje według Kodeksu pracy, z tym że:

• ustala je dla kierowców w przewozach regularnych na okresy nie krótsze niż 2 tygodnie lub na minimum 1 miesiąc, gdy w ramach systemu równoważnego stosuje system przerywany (art. 11 ust. 2, art. 19 ustawy o czasie pracy kierowców); przy czym zasada ogólna, którą uzupełnia art. 31e ust. 1 i ust. 4 ustawy o czasie pracy kierowców, nakazuje sporządzenie grafików na co najmniej 1 miesiąc, również wtedy, gdy kierowca wykonuje innego rodzaju przewozy;
• nie ustala ich dla kierowców wykonujących przewóz rzeczy lub okazjonalny przewóz osób (art. 11 ust. 2a ustawy o czasie pracy kierowców);
• ustalając je w systemie przerywanym, stosuje przepisy o przerwach przeznaczonych na odpoczynek, chyba że przerwa przewidziana w ustalonym grafiku następuje nie później niż po upływie okresu, po którym kierowcy przysługuje przerwa na odpoczynek (art. 16 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców);
• sporządza je na minimum miesiąc z uwzględnieniem przepisów o odpoczynku dobowym, jeżeli stosuje system przerywany w systemie równoważnym (art. 19 ustawy o czasie pracy kierowców).

 

Więcej wytycznych dotyczących harmonogramów w przewozach regularnych zawiera art. 31e ustawy o czasie pracy kierowców. Zgodnie z nim dokument ten musi zawierać:

• imię i nazwisko kierowcy,
• miejsce bazy pojazdu, który kierowca ma prowadzić,
• ustalony harmonogram okresów pracy kierowcy obejmujących:
  • okresy prowadzenia pojazdu,
  • okresy wykonywania innej pracy,
  • okresy przerw,
  • okresy pozostawania w dyspozycji,
  • dni wolne.

Konieczne jest także podpisanie harmonogramu przez pracodawcę lub podmiot, na rzecz którego kierowca wykonuje przewozy.

 

8. Podróż służbowa

Od 2 lutego 2022 r. kierowca w międzynarodowych przewozach drogowych przebywa w podróży służbowej. To skutek obowiązującej od tego dnia zmienionej definicji tego pojęcia. W nowym brzmieniu art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców podróżą służbową jest każde zadanie służbowe realizowane przez kierowcę w krajowych przewozach drogowych, polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy:

• przewozu drogowego poza miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy oraz inne miejsce prowadzenia przez niego działalności, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały, lub

• wyjazdu poza miejscowość, o której mowa w poprzednim punkcie w celu wykonania przewozu drogowego.

Z tą modyfikacją koresponduje nowelizacja art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, który w poprzedniej wersji był niezgodny z konstytucją w zakresie przewozów międzynarodowych (wyrok TK z 24 listopada 2016 r., K 11/15, Dz.U. z 2016 r. poz. 2206). Był też przedmiotem nieustającego sporu w orzecznictwie co do zasad rozliczania podróży służbowych kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe, co spowodowało, że Trybunał Konstytucyjny zdecydował ponownie się nim zająć (postanowienie TK z 28 października 2021 r., Ts 93/18, OTK Seria B/2021/160).

Od 2 lutego 2022 r. tylko kierowcom wykonującym krajowe przewozy drogowe przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową, zgodnie z art. 77⁵ § 3-5 Kodeksu pracy.

WAŻNE

Od 2 lutego 2022 r. tylko kierowca wykonujący krajowe przewozy drogowe odbywa podróże służbowe, których koszty pokrywa pracodawca na zasadach zapisanych w jego przepisach wewnętrznych albo obowiązujących w sferze budżetowej.

Zdefiniowanie podróży służbowej kierowców autonomicznie wobec art. 77¹ Kodeksu pracy tworzy wątpliwość, które przepisy należy stosować, gdy stanowisko pracy jest łączone, np. kierowca-mechanik lub kierowca-kurier. Zdaniem Głównego Inspektoratu Pracy kwestię tę rozstrzyga przeważający charakter zadań, określony w umowie o pracę przez pracodawcę - patrz pismo GIP z 17 grudnia 2010 r. (GPP-364-4560-96-1/10/PE/RP), przytoczone w punkcie 1.2 opracowania.

Pracodawca spoza sfery budżetowej określa warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania (art. 77⁵ § 3 Kodeksu pracy). Musi przy tym zapewnić dietę w wysokości nie niższej od zastrzeżonej dla sfery budżetowej (art. 77⁵ § 4 Kodeksu pracy). Jeżeli w żadnym z tych dokumentów nie ureguluje przywołanych zagadnień, ma obowiązek stosować rozporządzenie w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (dalej: rozporządzenie o podróżach służbowych).

 

PRZYKŁAD

Pracodawca zatrudniający kierowców ma siedzibę w Poznaniu. Nie jest objęty układem zbiorowym pracy ani nie ma obowiązku posiadania regulaminu wynagradzania. Nie zdecydował się na wewnątrzzakładowe regulacje dotyczące warunków wypłacania należności w podróżach służbowych w umowach o pracę kierowców. Stosuje zatem rozporządzenie o podróżach służbowych. W takim przypadku kierowca wykonujący dla niego przewozy krajowe, który był w podróży służbowej (przewóz towaru do Rzeszowa) od 28 kwietnia 2022 r. (wyjazd o 7.00 z siedziby pracodawcy) do 29 kwietnia (powrót do siedziby pracodawcy o 17.30) z noclegiem w hotelu, bez zapewnionych posiłków, otrzyma:

• diety w wysokości 60 zł (2 x 30 zł),

• zwrot kosztów jednego noclegu w hotelu w wysokości stwierdzonej przedłożoną fakturą.

Pracownik nie uzyska zwrotu kosztów przejazdów, ponieważ podróżował służbowym pojazdem, ani dojazdów środkami komunikacji miejskiej, gdyż z nich nie korzystał.

 

9. Ewidencja czasu pracy kierowcy

 

9.1. Zasady prowadzenia ewidencji

Zasadniczo dla każdego kierowcy na etacie pracodawca prowadzi dokumentację pracowniczą według reguł określonych w Kodeksie pracy i rozporządzeniu w sprawie dokumentacji pracowniczej (dalej: rozporządzenie o dokumentacji pracowniczej). Wyjątek dotyczy ewidencji czasu pracy, która jest uregulowana w art. 25 ustawy o czasie pracy kierowców. Dotychczasowa treść tego przepisu budziła wiele wątpliwości interpretacyjnych. Według uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej: Regulacja pomija bowiem te elementy ewidencji, które są niezbędne do prawidłowego wyliczenia wynagrodzenia, jak np. czas pracy w niedzielę, święta albo w porze nocnej. Stąd jej nowelizacja.

Od 29 maja 2022 r. (data wejścia w życie art. 25 ustawy o czasie pracy kierowców po zmianie) zasady prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowcy będą znacząco inne niż obowiązujące przed tą datą (patrz tabela 8) i prawie identyczne jak przewidziane dla ewidencji stosowanej na podstawie rozporządzenia o dokumentacji pracowniczej (różnica sprowadza się do pracowników młodocianych, których ewidencja dla kierowców nie przewiduje). Nie zmienił się cel ewidencji, który został po nowelizacji zapisany wprost w art. 25 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców. Jest nim prawidłowe ustalenie należnego kierowcy wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą. Utrzymane zostało również zwolnienie z obowiązku ewidencjowania godzin pracy kierowców:

• objętych zadaniowym czasem pracy,
• otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe,
• uzyskujących ryczałt za porę nocną (art. 25 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców po zmianie, przed nowelizacją art. 25 ust. 1a tej ustawy).

Dla nich pracodawcy - tak jak dotychczas - muszą prowadzić indywidualne karty ewidencji nieobecności pracownika w pracy z podziałem na rodzaj i wymiar. Pozostali pracodawcy, którzy w poprzednim stanie prawnym byli zobligowani sporządzać takie karty, bez względu na wybraną formę ewidencji, zostali wyłączeni z tego obowiązku (art. 25 ust. 4 ustawy o czasie pracy kierowców po zmianie, przed nowelizacją art. 25 ust. 1b tej ustawy).

Niezmiennie pracodawca musi - tak jak przed 29 maja 2022 r. - udostępniać kierowcy ewidencję czasu pracy na jego wniosek.

Tabela 8. Różnice w zakresie prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowcy

Rodzaj zasady	Do 28 maja 2022 r.	Od 29 maja 2022 r.
Postać ewidencji	Brak regulacji w ustawie o czasie pracy kierowców	Papierowa lub elektroniczna
Forma ewidencji	Do wyboru: 1) zapisy na wykresówkach, 2) wydruki danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, 3) pliki pobrane z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, 4) inne dokumenty potwierdzające czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności lub 5) rejestr opracowany na podstawie wszystkich dokumentów wymienionych w poprzednich punktach	Rejestr uwzględniający: 1) zapisy na wykresówkach, 2) wydruki danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, 3) pliki pobrane z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, 4) inne dokumenty potwierdzające czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności lub 5) rejestry opracowane na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1-3
Treść ewidencji	Brak regulacji w ustawie o czasie pracy kierowców	- Liczba przepracowanych godzin oraz godzina rozpoczęcia i zakończenia pracy - Liczba godzin przepracowanych w porze nocnej - Liczba godzin nadliczbowych - Dni wolne od pracy z oznaczeniem tytułu ich udzielenia - Liczba godzin dyżuru oraz godzina rozpoczęcia i zakończenia dyżuru, ze wskazaniem, czy jest to dyżur pełniony w domu - Rodzaj i wymiar zwolnień od pracy, a także rodzaj i wymiar innych usprawiedliwionych nieobecności w pracy - Wymiar nieusprawiedliwionych nieobecności w pracy
Karta ewidencji nieobecności pracownika	Obowiązkowa przy każdej formie ewidencji oraz w razie zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania godzin pracy kierowców objętych zadaniowym czasem pracy i otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe lub ryczałt za porę nocną	Obowiązkowa w razie nieewidencjowania godzin pracy kierowców objętych zadaniowym czasem pracy oraz otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe lub ryczałt za porę nocną

Nie było i nadal nie ma oficjalnego wzoru ewidencji. Pracodawca może więc ją sporządzać w dowolny sposób, byleby spełniała warunki ustawowe. Przykładowy wzór miesięcznej ewidencji został zamieszczony poniżej.

 

Wzór miesięcznej ewidencji czasu pracy kierowcy

 

9.2. Okres przechowywania ewidencji

Od 29 maja 2022 r. pracodawca musi przechowywać ewidencję czasu pracy kierowcy przez 10 lat od zakończenia okresu nią objętego, czyli o 7 lat dłużej niż poprzednio (art. 25 ust. 6 pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców po zmianie, przed nowelizacją art. 25 ust. 2 pkt 2 tej ustawy). Okres ten wynosi zatem tyle samo co dla dokumentacji pracowniczej, w przypadku której 10-letni okres liczy się jednak od końca roku kalendarzowego, w którym ustał stosunek pracy (art. 94 pkt 9b Kodeksu pracy).

 

PRZYKŁAD

Pracodawca ustalił dla wszystkich kierowców pozostających z nim w stosunku pracy 1-miesięczny okres rozliczeniowy. Pierwszy taki okres, ujęty w ewidencjach czasu pracy tych pracowników po zmianie przepisów, przypadnie na okres od 1 do 30 czerwca 2022 r. Zatem 10 lat przechowywania tych ewidencji upłynie 30 czerwca 2032 r. Po tej dacie pracodawca powinien zniszczyć jednocześnie ewidencje dla wszystkich kierowców, a każde następne, również grupowo - z upływem każdego kolejnego miesiąca, którego dotyczą.

 

Inny sposób liczenia początku okresu przechowywania ewidencji czasu pracy kierowców i pozostałej dokumentacji pracowniczej powinien skłonić pracodawców do osobnego ich gromadzenia. Ułatwi to przestrzeganie obydwu terminów.

 

PRZYKŁAD

Pracodawca zatrudnia na etat kierowcę od 1 czerwca 2022 r. Stosuje 1-miesięczny okres rozliczeniowy, pokrywający się z miesiącami kalendarzowymi. Pierwszy okres przechowywania ewidencji czasu pracy dla tego pracownika upłynie 30 czerwca 2032 r., a kolejne z upływem każdego ostatniego dnia każdego następnego miesiąca. Przy założeniu, że stosunek pracy kierowcy rozwiąże się 30 czerwca 2023 r., okres przechowywania jego:

• ewidencji czasu pracy za czerwiec 2023 r. upłynie 30 czerwca 2033 r.,

• pozostałej dokumentacji pracowniczej upłynie 31 grudnia 2033 r.

 

W prawie pracy (w tym na gruncie ustawy o czasie pracy) terminy, od których zależą uprawnienia pracownicze, liczy się według potocznych (kalendarzowych) zasad. Oznacza to, że termin (tu: okres przedawnienia przechowywania ewidencji) upływa w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym liczenie zostało rozpoczęte (por. wyrok SN z 19 grudnia 1996 r., I PKN 47/96, OSNP 1997/17/310).

 

10. Rozliczenia płacowe kierowców

 

10.1. Zasady podatkowo-składkowe dla kierowców w przewozach międzynarodowych

Od 2 lutego 2022 r. kierowcy wykonujący międzynarodowe przewozy drogowe zostali pozbawieni możliwości odbywania podróży służbowych w rozumieniu:

• art. 77¹ § 3 Kodeksu pracy na podstawie art. 21b ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców,
• art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców wskutek zmiany definicji (patrz punkt 8 opracowania).

Jednocześnie art. 21b ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców gwarantuje im specjalne rozwiązania podatkowo-składkowe, które rekompensują utratę należności za podróże służbowe.

 

10.1.1. Rozwiązania podatkowe

W zakresie podatkowym kierowcy mają status osoby zatrudnionej w kraju, która czasowo przebywa za granicą i osiąga przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy (art. 21b ust. 2 pkt 1 ustawy o czasie pracy kierowców). W praktyce oznacza to, że część przychodów kierowcy jest zwolniona z opodatkowania. Nie wchodzi do podstawy opodatkowania - za każdy dzień pobytu za granicą - wartość odpowiadająca 30% diety należnej przy podróży służbowej poza granicami kraju, określonej w rozporządzeniu o podróżach. Przyjmuje się tu dietę w wysokości obowiązującej dla docelowego państwa podróży zagranicznej lub kilku państw docelowych, jeśli tak ustalił pracodawca (§ 13 ust. 2 rozporządzenia o podróżach służbowych).

 

PRZYKŁAD

Trasa etatowego kierowcy, wykonującego przewozy międzynarodowe, obejmuje 2 dni w Niemczech oraz 3 dni w Belgii. Oba państwa traktowane są przez pracodawcę jako państwa docelowe. Oznacza to, że zwolniona z opodatkowania jest kwota 72,60 euro (29,40 euro + 43,20 euro), przy założeniu, że 1 dzień pobytu odpowiada pełnej dobie. Wynika to z następującego wyliczenia:

• 2 doby w Niemczech: 49 euro x 2 = 98 euro, 98 euro x 30% = 29,40 euro,

• 3 doby w Belgii: 48 euro x 3 = 144 euro, 144 euro x 30% = 43,20 euro.

 

10.1.2. Rozwiązania składkowe

W zakresie składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe kierowca jest traktowany jak pracownik zatrudniony za granicą u polskiego pracodawcy, do którego stosuje się rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie składkowe). Przesądza o tym art. 21b ust. 2 pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców. W takim przypadku trzeba postępować zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego. Część wynagrodzenia kierowcy, którego przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie prognozowane na dany rok kalendarzowy (w 2022 r. to 5922 zł), nie jest więc oskładkowana. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia ZUS nie uwzględnia się równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w rozporządzeniu o podróżach (tzw. dieta hipotetyczna). Musi być jednak spełniony dodatkowy warunek: podstawa wymiaru składek po wyłączeniu tej kwoty nie może być niższa od wskazanego wyżej przeciętnego wynagrodzenia (§ 2 pkt 16 rozporządzenia składkowego). W podstawie wymiaru uwzględnia się łączny przychód z pracy świadczonej w Polsce i za granicą (por. Zasady ustalania podstawy wymiaru składek dla kierowców wykonujących zadania służbowe w zakresie przewozów międzynarodowych - zmiany od 2 lutego 2022 r., www.zus.pl, dalej: wyjaśnienia ZUS).

PRZYKŁAD

Załóżmy, że wynagrodzenie (miesięczny przychód) kierowcy wynosi 7000 zł, w tym 242 zł stanowi dieta hipotetyczna. Jest zatem wyższe niż 5922 zł, w związku z czym 242 zł zostanie wyłączone z podstawy wymiaru składek ZUS.

Pojęcie "za każdy dzień pobytu" oznacza dni pracy poza granicami kraju i dni wolne od pracy, w których kierowca pozostaje w gotowości do świadczenia pracy, np. oczekuje na podjęcie następnego dnia kolejnej operacji transportowej. Nie obejmuje natomiast: dni urlopu wypoczynkowego, dni choroby ani okresu korzystania z urlopu bezpłatnego (por. wyjaśnienia ZUS).

 

10.2. Zabronione warunki wynagradzania

Od 1 marca 2022 r. obowiązuje poszerzony katalog zabronionych czynników płacowych, z uwagi na dostosowanie go do art. 10 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 (art. 26 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców po zmianie). Od tego dnia warunki wynagradzania kierowców nie mogą więc przewidywać składników wynagrodzenia, których wysokość jest uzależniona od:

• liczby przejechanych kilometrów,
• szybkości dostawy (nowy czynnik),
• ilości przewiezionego ładunku,

jeżeli ich stosowanie mogłoby zagrażać bezpieczeństwu na drogach lub zachęcać do naruszania przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006.

 

11. Regulacje dla kierowców nieetatowych

 

Definicję czasu pracy kierowców samozatrudnionych (przedsiębiorcy osobiście realizujący przewozy) i niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście dokonujących przewozów na jego rzecz (dalej: kierowców na umowach cywilnoprawnych), zawiera art. 26b ustawy o czasie pracy kierowców. Jest to czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, w którym pozostają oni na swoich stanowiskach pracy, będąc do dyspozycji podmiotu, dla którego świadczą usługę przewozu drogowego i wykonują czynności z nim związane (patrz punkt 2.2. opracowania). W przypadku kierowców na umowach cywilnoprawnych uwzględnia się także czas pozostawania w gotowości (patrz punkt 2.1. opracowania).

Tygodniowa norma czasu pracy dla obydwu kategorii kierowców nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Może być zwiększona do 60 godzin, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Obie normy obowiązują niezależnie od liczby podmiotów, dla których kierowcy wykonują przewóz drogowy, a także jeżeli jednocześnie są zatrudnieni jako kierowcy na podstawie stosunku pracy (art. 26c ustawy o czasie pracy kierowców).

Ewidencja czasu pracy kierowców samozatrudnionych i na umowach cywilnoprawnych musi być prowadzona od 29 maja 2022 r. na takich zasadach, jakie są przewidziane dla kierowców etatowych.

WAŻNE

Ewidencja czasu pracy kierowców samozatrudnionych i na umowach cywilnoprawnych od 29 maja 2022 r. musi być prowadzona na zasadach przewidzianych dla kierowców etatowych.

Kierowcy z obu grup mają ponadto prawo do przerw na odpoczynek wskazanych w art. 13 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców (patrz punkt 2-3 tabeli 4). Są też objęci limitem pracy w nocy, który od 2 lutego 2022 r. wynosi 10 godzin między dwoma kolejnymi okresami dziennego odpoczynku albo dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku. Stosuje się do nich również od 1 marca 2022 r. poszerzony katalog zabronionych czynników płacowych (art. 26 ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców po zmianie; patrz punkt 10.2. opracowania).

Ewidencję czasu pracy - na zmienionych od 29 maja 2022 r. zasadach (patrz punkt 9 opracowania) - prowadzą sami samozatrudnieni kierowcy, a w przypadku kierowców na umowach cywilnoprawnych - podmiot, na rzecz którego wykonują przewóz drogowy. Ma być ona przechowywana - inaczej niż w przypadku kierowców etatowych - przez 2 lata po zakończeniu okresu nią objętego (art. 26e ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców).

 

PODSUMOWANIE:

1. Ustawa o czasie pracy kierowców obejmuje 3 grupy kierowców: zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, samozatrudnionych, czyli przedsiębiorców osobiście realizujących przewozy, oraz niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście dokonujących przewozów na rzecz przedsiębiorcy.
2. W pojęciu czasu pracy kierowcy mieści się: czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu, czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, oraz przerwa w pracy trwająca 15 minut (tzw. przerwa śniadaniowa).
3. Z czasu pracy kierowców są wyłączone 4 okresy: dyżur, podczas którego kierowca nie świadczył pracy, nieusprawiedliwiony postój podczas prowadzenia pojazdu, dobowy nieprzerwany odpoczynek, przerwy w pracy w przerywanym systemie czasu pracy.
4. Standardowo wymiar czasu pracy kierowców nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, jednak może zostać obniżony w układzie zbiorowym pracy.
5. W równoważnym systemie czasu pracy jest dopuszczalne przedłużenie wymiaru dobowego do 12 godzin, lecz przy zachowaniu okresu rozliczeniowego nieprzekraczającego: zasadniczo 1 miesiąca, 3 miesięcy - w szczególnie uzasadnionych przypadkach, lub 4 miesięcy - przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych.
6. Łącznie z godzinami nadliczbowymi tygodniowy wymiar czasu pracy kierowcy nie może być wyższy niż średnio 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Jednak tygodniowy czas pracy może być wydłużony maksymalnie do 60 godzin.
7. Limity godzinowe obowiązują kierowcę niezależnie od liczby zatrudniających go pracodawców.
8. Dzienny okres odpoczynku musi obejmować: regularny dzienny okres odpoczynku - 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku lub odpoczynek podzielony na dwie części trwające nieprzerwanie minimum 3 godziny (część pierwsza) i 9 godzin (część druga), lub skrócony dzienny okres odpoczynku - minimum 9 godzin nieprzerwanego odpoczynku, lecz krócej niż 11 godzin.
9. Tygodniowy okres odpoczynku ma trwać minimum 45 godzin (regularny tygodniowy okres odpoczynku) lub mniej niż 45 godzin, ale nie krócej niż 24 godziny (skrócony tygodniowy okres odpoczynku).
10. Od 2 lutego 2022 r. kierowca wykonujący międzynarodowe przewozy drogowe nie wykonuje podróży służbowej.
11. Od 2 lutego 2022 r. tylko kierowca wykonujący krajowe przewozy drogowe odbywa podróże służbowe, których koszty pokrywa pracodawca na zasadach zapisanych w jego przepisach wewnętrznych albo obowiązujących w sferze budżetowej.
12. Ewidencja czasu pracy kierowców samozatrudnionych i na umowach cywilnoprawnych od 29 maja 2022 r. musi być prowadzona na zasadach przewidzianych dla kierowców etatowych.
13. Od 29 maja 2022 r. pracodawca musi przechowywać ewidencję czasu pracy kierowcy przez 10 lat od zakończenia okresu nią objętego, czyli o 7 lat dłużej niż poprzednio.

 

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 2, art. 17 ustawy z 26 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2022 r. poz. 209

• ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1412; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 209

• art. 4 pkt 7, art. 39j, art. 39k, art. 39l ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 180; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 209

• art. 4 ust. 1 pkt 14 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie drogowym - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1371; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2445

• art. 12a ust. 1-2 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655

• art. 29 § 1 pkt 1-2, art. 77⁵ § 3-5, art. 81 § 1, art. 128 § 3, art. 229 § 3, art. 237³ § 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655

• art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i ust. 4, art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655

• art. 19 ust. 1, art. 21 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655

• art. 2 pkt 21 ustawy z 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 450; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2328

• § 1-3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej - Dz.U. z 2013 r. poz. 167

• § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449

• § 6 rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej - Dz.U. z 2018 r. poz. 2369

• art. 2 ust. 1, art. 3, art. 4, art. 6-8, art. 9, art. 10 ust. 1, art. 12, art. 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 - Dz.Urz. UE L nr 102, str. 1; ost.zm. Dz.Urz. UE L z 2020 r. nr 249 poz. 1

• art. 2 ust. 2, art. 7-8 umowy europejskiej dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzonej w Genewie 1 lipca 1970 r. - j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 409

• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 381/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego - Dz.Urz. UE L 60 z 28 lutego 2014, str. 1; ost.zm. Dz.Urz. UE L z 2020 r. nr 249, poz. 1

 

Jadwiga Sztabińska

prawnik specjalizujący się w prawie pracy, w tym z zakresu sfery budżetowej