Biuletyn Głównego Księgowego 4/2021, data dodania: 17.04.2021

Kiedy należności brutto można zaliczyć w koszty podatkowe

PROBLEM

Spółka X z o.o. od 2014 r. współpracowała z firmą T Sp. z o.o. sprzedając jej sukcesywnie materiały niezbędne do produkcji. Na koniec 2020 r. Spółka T zalega 895 975,11 zł za faktury wystawione od lutego 2015 r. Spółka T zakończyła działalność na początku 2018 r., jednak nigdy nie ogłosiła upadłości z powodu braku środków finansowych. 2 stycznia 2019 r. sąd rejonowy oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości z powodu braku reprezentacji Spółki.

Spółka X zapłaciła VAT oraz:



wierzytelności nie zostały odpisane jako nieściągalne (brak zapisu w księgach),

udokumentowanie nieściągalności nastąpiło w 2020 r.,

wierzytelności zostały zaksięgowane jako przychody należne,

ww. wierzytelności nie uległy przedawnieniu,



dokumenty potwierdzające fakt nieściągalności wierzytelności to: zapis na portalu podatkowym, że Spółka nie jest zarejestrowana jako podatnik VAT, zapisy w KRS o zadłużeniu Spółki, a także brak aktualnej siedziby Spółki, co wynika z faktu, że korespondencja jest zwracana do nadawcy z adnotacją "nie podjęto w terminie".

Czy Spółka X może zaliczyć ww. należności brutto w koszty podatkowe w 2020 r.?

RADA

Spółka X nie będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności, która została uprzednio zakwalifikowana do przychodów należnych, ale której nieściągalność nie została udokumentowana we właściwy sposób.

UZASADNIENIE

Kosztami uzyskania przychodów zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Konstrukcja przepisu dotyczącego kosztów uzyskania przychodów daje podatnikowi możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich kosztów (niewymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy), pod warunkiem że wykaże ich bezpośredni bądź pośredni związek z prowadzoną działalnością, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Tak więc kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów, z wyjątkiem wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Należy przy tym zauważyć, że art. 16 ust. 1 tej ustawy zawiera nie tylko katalog wyłączeń niektórych wydatków z kosztów uzyskania przychodów, ale pewne jego punkty stanowią, niezależnie od art. 15 ust. 1, pozytywną podstawę zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodów po spełnieniu wymienionych tam warunków.

I tak, na podstawie przepisu art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem wierzytelności w części, w jakiej uprzednio zostały zarachowane do przychodów należnych i których nieściągalność została udokumentowana.

Wierzytelności odpisane jako nieściągalne mogą być zaliczone w ciężar kosztów podatkowych w sytuacji, gdy łącznie spełnią dwie przesłanki:

  • zostały zarachowane zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o CIT jako przychód należny,
  • nieściągalność wierzytelności została udokumentowana zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o CIT.

Pole tekstowe: WAŻNE Nie będzie mogła być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów wierzytelność, która została uprzednio zakwalifikowana do przychodów należnych, ale której nieściągalność nie została udokumentowana we właściwy sposób. Spełniając kumulatywnie wszystkie warunki, wierzytelności odpisane jako nieściągalne stanowić będą koszty uzyskania przychodów w takiej wysokości, w jakiej zostały uprzednio zarachowane jako przychody należne, podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Za wierzytelności nieściągalne uważa się te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:

1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela za odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

2) postanowieniem sądu o:

a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, lub

b) umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli zachodzi okoliczność wymieniona w lit. a, lub

c) zakończeniu postępowania upadłościowego, albo

3) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że termin do zaliczenia nieściągalnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów ograniczony jest przepisem art. 16 ust. 1 pkt 20 ustawy o CIT, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako przedawnione.

Biorąc pod uwagę te uregulowania, stwierdzić należy, że ustawodawca uzależnił możliwość zakwalifikowania do kosztów uzyskania przychodów określonej wierzytelności od spełnienia konkretnych warunków. Co do zasady wierzytelności odpisanych jako nieściągalne nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów.

Warunki uznawania za KUP:

  • wierzytelności określone jako nieściągalne muszą być wcześniej zarachowane jako przychody należne, zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o CIT;
  • wierzytelności te powinny być również odpisane jako nieściągalne (powinien być dokonany odpowiedni zapis w ewidencji księgowej zgodnie z ustawą o rachunkowości - art. 9 ust. 1 ustawy o CIT);
  • wierzytelności określone jako nieściągalne, w celu zakwalifikowania ich do kosztów uzyskania przychodów, powinny zostać udokumentowane w sposób wskazany w art. 16 ust. 2 ustawy o CIT; jakikolwiek inny dokument niż wymieniony w art. 16 ust. 2 tej ustawy nie może udokumentować faktu nieściągalności wierzytelności;
  • wierzytelności nie mogły ulec przedawnieniu.

Wyjaśnić należy, że ustawa o CIT nie definiuje pojęcia "postanowienie o nieściągalności". Z tej też przyczyny dla celów podatkowych musi to być taki dokument (takie postanowienie), którego treść nie powinna budzić wątpliwości co do istnienia bądź nieistnienia majątku, z którego może być zaspokojona egzekwowana wierzytelność. Wykładnia celowościowa powołanego przepisu prowadzi zatem do wniosku, że ocena, czy wierzytelność, będąca przedmiotem roszczeń wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym, może być uznana za nieściągalną i zaliczona do kosztów uzyskania przychodów w rachunku podatkowym, zależy od istnienia majątku dłużnika. Tak więc aby wierzytelność mogła być uznana za koszty w rachunku podatkowym, z treści wydawanych w ramach postępowania egzekucyjnego postanowień organów egzekucyjnych powinien wynikać fakt braku majątku dłużnika na zaspokojenie choćby części określonej wierzytelności. Jednocześnie ustalenia przyjęte przez organ egzekucyjny w trakcie postępowania powinny odpowiadać stanowi faktycznemu.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że do przychodów nie zalicza się należnego podatku od towarów i usług, co wynika z treści art. 12 ust. 4 pkt 9 ustawy o CIT. Przychód należny, o którym mowa w art. 12 ust. 3, stanowi więc kwota netto sprzedaży, tj. kwota brutto pomniejszona o podatek od towarów i usług.

Jeżeli więc przedmiotowe wierzytelności uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne w kwocie netto z pominięciem należnego podatku od towarów i usług, to te same wierzytelności, jeżeli zostały odpisane jako nieściągalne, mogłyby, przy spełnieniu pozostałych warunków, stanowić koszty uzyskania przychodów również w kwocie netto.

Skorelowana z ww. art. 12 ust. 4 pkt 9 ustawy o CIT norma odnosząca się do obowiązku rozpoznania przychodów należnych (art. 12 ust. 3) odnosi się więc do wierzytelności jedynie w kwocie netto. W efekcie rozpoznanie kosztów na podstawie przepisów art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a ustawy o CIT może być dokonane jedynie w kwocie netto wierzytelności.

Ponadto, mając na uwadze przepis art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a ustawy o CIT, stwierdzić należy, że wierzytelność, która nie została odpisana jako nieściągalna, nie może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ z przepisu jasno wynika, że kosztem uzyskania przychodów mogą być wyłącznie (enumeratywnie wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a-c) wierzytelności odpisane jako nieściągalne, przy spełnieniu warunku prawidłowego ich udokumentowania (art. 16 ust. 2).

Podsumowując: kwota niespłaconej wierzytelności, która nie została odpisana jako nieściągalna, nie może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

Trzeba mieć na uwadze, że warunek właściwego udokumentowania nieściągalności wierzytelności, o którym mowa w art. 16 ust. 2 ustawy o CIT, również nie został w rozpatrywanej sprawie spełniony.

Spółka - wierzyciel - nie dysponuje żadnym postanowieniem ani protokołem potwierdzającym fakt nieściągalności wierzytelności wymienionym w art. 16 ust. 2 ustawy o CIT, a spełnienie warunku udokumentowania nieściągalności Spółka wywodzi z zapisów w Krajowym Rejestrze Sądowym, informacji zawartych na portalu podatkowym VAT, a także z okoliczności, że Spółka T nie posiada aktualnej siedziby. Oznacza to, że Spółka nie dysponuje dokumentem, o którym mowa w art. 16 ust. 2 ustawy o CIT, tym samym nie można uznać, że nieściągalność przysługujących Spółce wierzytelności została w odpowiedni sposób udokumentowana.

Podstawa prawna:

art. 16 ust. 1, ust. 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1406; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 255

 

oprac. Maciej Chorostkowski

biegły rewident

 

Inforakademia
Notyfikacje

Czy chcesz otrzymywać informacje o najnowszych szkoleniach? Zgódź się na powiadomienia od wideoakademii

Powiadomienia można wyłączyć w preferencjach systemowych
NIE NIE
TAK TAK