Świadczenia przysługujące osobom ubezpieczonym podczas kwarantanny lub izolacji z powodu COVID-19

Osoby ubezpieczone będące m.in. pracownikami czy zleceniobiorcami odbywające obowiązkową kwarantannę mogą za zgodą podmiotów je zatrudniających wykonywać w tym okresie pracę w trybie zdalnym. Wówczas za ten czas mają prawo do wynagrodzenia za pracę. W przeciwnym wypadku, jeżeli objęte są ubezpieczeniem chorobowym, otrzymają świadczenie chorobowe. Pracy nie mogą świadczyć, nawet za zgodą zatrudniającego, osoby objęte izolacją, w tym w warunkach domowych. Dotychczasowe przepisy nie regulowały wprost możliwości wykonywania pracy zdalnej podczas kwarantanny. Została ona wprowadzona ustawą z 28 października 2020 r. zmieniającą ustawę covidową, która obecnie na publikację w Dzienniku Ustaw. Zmiany w tym zakresie wejdą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia nowelizacji.

Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktowana jest niemożność wykonywania pracy wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny. Ustawą z 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID­-19, do okoliczności tych zaliczono również izolację w warunkach domowych oraz izolację, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (art. 8 ww. ustawy). Za czas odosobnienia z tych przyczyn osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu (zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie), przysługuje, zasadniczo po okresie wyczekiwania, wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek (art. 4 ustawy zasiłkowej).

Dane o kwarantannie i izolacji na PUE ZUS

Od 24 października 2020 r. informacje o niemożności wykonywania pracy przez ubezpieczonego z powodu objęcia obowiązkową kwarantanną, izolacją lub izolacją w warunkach domowych ZUS udostępnia na profilu informacyjnym płatnika składek, a także osoby ubezpieczonej na PUE ZUS w zakładce "Kwarantanna, izolacja domowa". Znajdują się tam dane osób, u których niemożność wykonywania pracy z ww. przyczyn trwała 22 października 2020 r. lub rozpocznie się po tym dniu. Informacja przekazana na PUE ZUS jest podstawą do wypłaty osobie ubezpieczonej odpowiednich świadczeń z tytułu niezdolności do pracy przez podmiot zatrudniający lub ZUS. W takim przypadku organ sanitarny nie wydaje decyzji (§ 3b rozporządzenia Rady Ministrów z 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii; dalej: rozporządzenie z 9 października 2020 r.). Nie jest także wymagane w takim przypadku zwolnienie lekarskie.

Brak informacji o niemożności wykonywania pracy na PUE ZUS

W przypadku braku na PUE ZUS informacji o obowiązkowej kwarantannie, izolacji w warunkach domowych i izolacji, osoba poddana odosobnieniu z ww. przyczyn w terminie 3 dni roboczych od dnia zakończenia tego okresu składa w postaci papierowej lub elektronicznej:

• pracodawcy albo
• podmiotowi obowiązanemu do wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu choroby,

pisemne oświadczenie potwierdzające odbycie obowiązkowej kwarantanny albo izolacji w warunkach domowych. Oświadczenie to musi identyfikować osobę przebywającą w odosobnieniu i wskazywać okres rozpoczęcia i zakończenia odosobnienia.

Podmioty upoważnione do wypłaty świadczeń chorobowych za czas odosobnienia powinny przed dokonaniem wypłaty wystąpić do Państwowej Inspekcji Sanitarnej o potwierdzenie informacji zawartych w oświadczeniu.

WAŻNE!

W przypadku złożenia przez osobę ubezpieczoną oświadczenia o odosobnieniu (w razie braku informacji na PUE ZUS) przed wypłatą świadczenia chorobowego płatnik zasiłku powinien wystąpić do sanepidu o potwierdzenie danych zawartych w oświadczeniu.

Świadczenie chorobowe za czas odosobnienia w trakcie trwania ubezpieczenia

Za czas odosobnienia z powodu objęcia kwarantanną, izolacją w warunkach domowych i izolacją ubezpieczonym pozostającym w zatrudnieniu przysługują świadczenia chorobowe na ogólnych zasadach. Jeżeli odosobnieniu poddany został pracownik podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu, ma prawo do:

• wynagrodzenia chorobowego ze środków pracodawcy za okres w danym roku kalendarzowym wynoszący 33 dni lub 14 dni - w przypadku osoby, która ukończyła 50 lat, a następnie
• zasiłku chorobowego, począwszy od 34 lub 15 dnia niezdolności do pracy.

W przypadku ubezpieczonych niebędących pracownikami, podlegających ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie, np. zleceniobiorców, przysługuje im od pierwszego dnia odosobnienia prawo do zasiłku chorobowego.

W obu ww. przypadkach zasiłek chorobowy wypłaca jego płatnik, którym może być podmiot zatrudniający (jeżeli ma status płatnika zasiłków) lub ZUS.

Gdy płatnikiem zasiłku jest ZUS, podstawę jego wypłaty stanowi złożone przez płatnika składek zaświadczenie Z-3 lub Z-3a (dotyczy odpowiednio pracodawcy i zleceniodawcy). Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą składają wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego bezpośrednio w ZUS. Wnioski można złożyć przez PUE ZUS.

Wysokość świadczeń chorobowych za czas odosobnienia z powodu obowiązkowej kwarantanny, izolacji i izolacji w warunkach domowych

*Świadczenia z tytułu niemożności wykonywania pracy przysługują do wyczerpania okresu zasiłkowego, tj. 182 dni lub 270 dni - jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

Świadczenie chorobowe za czas odosobnienia po ustaniu ubezpieczenia

Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje również w sytuacji, gdy stosunek zatrudnienia został zakończony a ubezpieczony:

1. jest nadal niezdolny do pracy z powodu odosobnienia z powodu obowiązkowej kwarantanny, izolacji w warunkach domowych i izolacji;
2. stanie się niezdolny do pracy z ww. powodu.

Zasiłek chorobowy przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (pkt 2), jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

• nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
• nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby (art. 7 ustawy zasiłkowej).

Podstawą do wypłaty zasiłku po ustaniu zatrudnienia będzie zaświadczenie płatnika składek:

• Z-3 - dla pracowników,
• Z-3a - dla zleceniobiorców.

WAŻNE!

Osoba poddana kwarantannie, izolacji w warunkach domowych i izolacji może ubiegać się o wypłatę świadczeń chorobowych za okres po ustaniu zatrudnienia.

PRZYKŁAD

Umowa o pracę z pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy na czas określony zakończyła się 30 listopada 2020 r. Pracownik do 7 grudnia 2020 r. przebywa na obowiązkowej kwarantannie z tytułu której ma prawo do świadczenia chorobowego. Za okres od 1 do 7 grudnia br. przysługuje mu zasiłek chorobowy, którego płatnikiem będzie ZUS. Pracodawca powinien złożyć w ZUS zaświadczenie Z-3, na podstawie którego ZUS ustali wysokość zasiłku i dokona jego wypłaty.

PRZYKŁAD

Przyjmijmy, że pracownik, o którym mowa w poprzednim przykładzie, zostanie objęty izolacją domową po ustaniu zatrudnienia przez okres od 7 do 15 grudnia 2020 r. (9 dni). Zasadniczo za czas tej niezdolności do pracy nie otrzyma zasiłku chorobowego. Co prawda niezdolność do pracy powstała w okresie 14 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego, ale trwała krócej niż 30 dni.

Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

• ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
• kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
• nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia z powodu braku wymaganego okresu wyczekiwania;
• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego (art. 13 ustawy zasiłkowej).

Świadczenia chorobowe dla domowników osób zakażonych

Osoba prowadząca wspólne gospodarstwo domowe z osobą, u której stwierdzono zakażenie COVID-19 lub z nią zamieszkująca ma obowiązek poddać się kwarantannie. Kwarantanna rozpoczyna się od dnia uzyskania przez osobę, u której stwierdzono zakażenie wirusem SARS-CoV-2, pozytywnego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2. Kwarantanna trwa do upływu 7 dni od dnia zakończenia izolacji osoby, z którą prowadzi wspólne gospodarstwo domowe lub zamieszkuje. W tym przypadku organ inspekcji sanitarnej nie wydaje decyzji.

Podstawą do wypłaty świadczeń chorobowych (wynagrodzenia za czas choroby i zasiłku chorobowego) jest złożone przez ubezpieczonego oświadczenie o obowiązku odbycia kwarantanny. Oświadczenie powinno:

• identyfikować ubezpieczonego i osobę zamieszkującą z ubezpieczonym u której stwierdzono zakażenie,
• zawierać okres odbywania kwarantanny przez osobę ubezpieczoną i izolacji w warunkach domowych przez osobę zakażoną.

Jeżeli osoba ubezpieczona jest uprawniona do zasiłku chorobowego i jego płatnikiem jest ZUS pracodawca powinien złożyć temu organowi w terminie 7 dni oświadczenie ubezpieczonego o przebywaniu na kwarantannie i dołączyć zaświadczenie ZUS-3 lub Z-3a (w formie dokumentu papierowego lub przez PUE ZUS - poświadczając za zgodność z oryginałem oświadczenie ubezpieczonego). Osoby występujące o zasiłek chorobowy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej składają w ZUS oświadczenie i wniosek o zasiłek chorobowy (na formularzu ZAS-53). Mogą to zrobić również przez PUE ZUS.

Płatnik zasiłku (pracodawca lub ZUS) ma prawo wystąpić do organu inspekcji sanitarnej o potwierdzenie informacji zawartych w oświadczeniu (§ 4 ust. 7 rozporządzenia z 9 października 2020 r.).

Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad dzieckiem albo innym członkiem rodziny przebywającym w odosobnieniu

Ubezpieczony (m.in. pracownik, zleceniobiorca, osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą) może wystąpić o zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad przebywającym na obowiązkowej kwarantannie lub objętym izolacją w warunkach domowych:

• dzieckiem do lat 14,
• dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki albo pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat,
• innym członkiem rodziny.

Jest to okres traktowany jak choroba ww. osób. Dokumentem potwierdzającym ww. okoliczność jest oświadczenie zawierające:

• dane osoby, która odbyła obowiązkową kwarantannę albo izolację w warunkach domowych, oraz
• dzień rozpoczęcia odbywania obowiązkowej kwarantanny albo izolacji w warunkach domowych i dzień jej zakończenia.

Płatnik zasiłku może wystąpić do organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o potwierdzenie informacji zawartych w oświadczeniu (§ 4 ust. 6 rozporządzenia z 9 października 2020 r.). Zasiłek opiekuńczy przysługuje w tym przypadku na zasadach ogólnych (art. 33 ustawy zasiłkowej).

Osoba ubiegająca się o ten zasiłek składa płatnikowi zasiłku również oświadczenie na formularzu Z-15A (opieka na dzieckiem) lub Z-15B (opieka na chorym członkiem rodziny). Jeżeli płatnikiem zasiłku jest ZUS dokumenty do wypłaty płatnik składek przekazuje w formie papierowej lub przez PUE ZUS (poświadczając za zgodność z oryginałem oświadczenie o sprawowaniu opieki podczas kwarantanny lub izolacji domowej). Dotyczy to również osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących, które będą ubiegać się o zasiłek opiekuńczy.

W sytuacji, gdy osoba opiekująca się dzieckiem lub innych chorym członkiem rodziny w okresie pobierania zasiłku opiekuńczego zostanie skierowana na obowiązkową kwarantannę lub izolację w warunkach domowych, należy uznać, że nadal może korzystać z zasiłku opiekuńczego, jeżeli będzie w stanie sprawować tę opiekę.

Wówczas ubezpieczonemu nie przysługują dwa świadczenia chorobowe: wynagrodzenie chorobowe (zasiłek chorobowy) z tytułu własnej kwarantanny lub izolacji w warunkach domowych oraz zasiłek opiekuńczy, lecz jedno z nich.

PRZYKŁAD

Pracownica sprawuje opiekę nad objętym obowiązkową kwarantanną dzieckiem, które miało kontakt z osobą zakażoną w okresie od 26 listopada do 2 grudnia 2020 r. W tym czasie pracownica poddała się testowi na obecność wirusa SARS-CoV-2 1 i po uzyskaniu dodatniego wyniku została skierowana na izolację domową do 10 grudnia 2020 r. Pracownica sprawowała opiekę do 2 grudnia 2020 r., a od 3 grudnia 2020 r. wystąpiła o świadczenie chorobowe na siebie. Pracownicy przysługuje wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy za okres od 3 do 10 grudnia 2020 r.

Praca podczas obowiązkowej kwarantanny

W okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii pracownicy i inne osoby zatrudnione, poddane obowiązkowej kwarantannie, mogą, za zgodą pracodawcy albo zatrudniającego, świadczyć w trybie pracy zdalnej pracę określoną w umowie i otrzymywać z tego tytułu wynagrodzenie. Taka możliwość nie została przewidziana w przypadku izolacji w warunkach domowych.

Kwarantanna jest inną okolicznością niż izolacja. Kwarantanną obejmowane są osoby zdrowe, które były narażone na zakażenie. Natomiast izolacji poddawane są osoby chore. Pracodawca nie może dopuścić do pracy osoby, która jest do niej niezdolna z powodu choroby lub sytuacji równoważnej, o czym podmiot zatrudniający ma wiedzę. Powierzenie pracy zdalnej podczas izolacji może pogorszyć stan zdrowia osoby zatrudnionej i wydłużyć proces odzyskiwania przez nią zdolności do pracy. Pracodawca jest bowiem obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki (art. 207 § 1 Kodeksu pracy).

Należy też mieć na względzie, że ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia (art. 17 ustawy zasiłkowej).

WAŻNE!

Pracodawca nie powinien powierzać pracy podczas izolacji w warunkach domowych.

Osoba, która świadczy pracę podczas kwarantanny nie ma prawa do wynagrodzenia chorobowego ani zasiłku chorobowego (art. 20 pkt 2 ustawy z 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19). Natomiast za czas izolacji ubezpieczonym przysługują świadczenia chorobowe, o ile są objęci ubezpieczeniem chorobowym.

Jeśli pracownik w dniu, w którym świadczył pracę, został objęty obowiązkową kwarantanną, to za dzień, który przepracował przysługuje mu wynagrodzenie za pracę. Od następnego dnia ma prawo do świadczeń chorobowych, jeżeli podczas kwarantanny nie będzie wykonywał pracy.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 15, art. 92, art. 207 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320

• art. 4, art. 6 ust. 2 pkt 1a, art. 7-8, art. 13, art. 33 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 870

• art. 2 pkt 11-12 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi - j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1845

• § 3a ust. 4a, § 3b, § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii - Dz.U. z 2020 r. poz. 1758; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1972

• § 4, § 7, § 27, § 29-30 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 87

• art. 8, art. 20 pkt 2 ustawy z 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID­-19 - w dniu oddania niniejszego numeru MPPiU do druku, ustawa oczekiwała na publikację w Dzienniku Ustaw

Bożena Goliszewska-Chojdak

ekonomista, specjalista z zakresu kadr i płac, redaktor MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń, praktyk z kilkunastoletnim doświadczeniem w dziale personalnym